Sunnudagsblaðið - 29.05.1966, Blaðsíða 23

Sturlunga, einnig mætti geta til
um Eyrbyggju og fleiri sögur við
Breiðafjörð í bókagerð stendur
klaustrið hátt, því að fræðimenn
ætla að Skarðsbók (Postulasögur)
sé gerð og lýst (myndskreytt) í
klaustrinu og einnig leiðir Björn
Th Björnsson rök að því að hin
íslenzka teiknibók sem er í Árna-
safni og geymir teikningar og
skissur af listaverkum og kirk.ju-
gripum sé gerð í klaustrinu. Má
ætla að bókagerð og handrita-
skreyting og einnig líklega lík-
neskjagerð og pentun 'málun),
hafi náð gó'ðum þroska á Helgafelli
og verið þar mikið stunduð.
Bókaauðugt var klaustrið. Sam-
kvæmt máldaga 1397 í tíð Þor-
steins ábóta Snorrasonar er þar
á annað hundrað bóka þar af 25
helgisiðabækur, og 35 norrænar
bækur, nærri hundrað latínubóka
annar en tíðabóka. Bræður á
Helgafelli munu og hafa stundað
málmsmíði, ölgerð og jafnvel
vefnað, auk stanar lögbundnu
messugerðar og bænahalds.
Klausturskirkjan á Helgafelli
var helguð Maríu guðsmóður og
Jóni postula. Eigna hennar sam-
kæmt máldaga 1367 á dögum Ás-
gríms ábóta Jónssonar er lauslega
getið þannig: 8 kantarakápur hinai'
betri, 6 hinar léttari, 12 sloppar,
4 dalmantikur, mai’gar subtilar,
15 manna messuklæði, 20 höklai',
7 kaleikar, einn þar af með gull
(úr gulli). Tabúla fyrir altari og
brílc yfir ajtari, 2 smeltir krossar,
1 kross yíir altari með líkneskj-
um, smeltur kross lítill, Maríu-
skrift, Jónsskrift postula, Ólafs-
skrift, Ágústínusarskrift, kross
stór, paxspjald sæmilegt, glóðar-
ker, eldberar þrennir, 4 antipenda
(altarisklæði), 3 altai'is dúkar
Ritstióri:
Kristján Bersi ÓlafsseB
ðtjrefandi:
BlbýSublaSil
Prentun:
PrentsmiSis *lbýSubl*BsIh»
glitaðir, skrín og texti, epistolar-
is búinn, 9 merkur silfur í borð-
búnaði og eitt ker lokað, hornker
að auki búið með silfri, skurn
lokað búið, 4 horn (drykkjarhorn).
Samkvæmt Vilkinsmáldaga 1397,
30 árum síðar hafa kirkjueignir
mikið aukizt. Þar eru þá: 20
manna messuklæði, 13 kantara-
kápur, 12 sloppar, 8 altarisklæði,
3 glitaðir altarisdúkar, 2 aðrir
stórir 7 smáir alls 12 dúkar, 1 tab-
ula með brík, 8 kaleikar, 4 textar,
3 smeltir krossar, 1 steindur kross
með undirstöðu, kross yfir kór,
tannkross með líkneskjum, 2 pax-
spjöld, 2 amplar, 2 sacraium,
mundlaug, guðspjallakro:s. Lík-
neskjur eru: 2 stórar Maríulík-
neskjur og ein lítil, Jónslíkneskja,
Ólafs og Ágústini líkneskjur, 7
klulckur, bjöllur 5, krosmaker og
járnstikur fyrir ölturum og lík-
neskjur, í kór 8 glergluggar.
Húsakynna á Helgaíelli 1397 er
getið þesara: Ábótastofa, bræðra-
skáli, mikilskáli, cuventum, mál-
stofa, stóra stofa og baöstofa.
Tjöld eru í miklustofu, ábóta-
stofu, conventu og málstofu, item
2 góðir reflar um framkirkju, 3
borðdúkar, 6 salún, hægindi 5
með koddum, pallklæði og pall-
koddar 8. Þá er og nefnt í mál-
daganum 4 mundlaugar, 2 stéttar-
ker, 17 tindiskar, 12 könnur.
Silfureign klaustursins var
þessi: Silfurbolli, þrjúhorn, bú-
in, þrjár silfurrósir, sjö silfur-
ker, 2 bikarar, 2 stéttarker, 4
skurn búin, 7 silfurspænir; allt
samaji silfur veginn fjórðungur að
auki propiciatorum með silfrur og
glóðarker, 1 trébolli búinn (eitt gull
(fingurgull), ki-oss með silfurfesti,
Jóns-Iíkneskja baptista með ala-
bastur, 4 kerta stikur úr 'kopar.
Búfjáreign klaustursins var
þessi: 66 kúgildi roeð löndum
(leigustöðum), 98 nautgriph', 450
sauðfjár og 30 hestar. Kúgildaeign
átti eftir að stóraukazt eftir þetta.
Þá á klaustrið tvo báta, teinæring
og áttæring.
Frh. af bls. 318.
Hið undarlega var, að enginn
virtist fá grunsemdir, þótt sex
myndir áður óþekktar eftir Ver-
meer kæmu allt í einu á markáð-
inn. Eílaust hefur styrjöldin átt
sinn þátt í því, en Hollendingum
var á þeim árum mjög hugleikið
að bjarga menningarverðmætum
sínum, og það hugarástand, sem
ríkti í landinu, ýtti ekki undir
nákvæma athugún og rólega í-
hugun.
Árið 1943 hóf van Meegeren að
vinna að síðustu íölsun sinni, og
það var sú mynd, sem kom hon-
um á kné. Hermann Göring hafði
spurnir af myndinni, er hún var
boðin til sölu, og þar eð hann
fýsti að fá mynd eftir Vermeer
í listaverkasafn sitt lét hann
kaupa hana. Eftir styrjöldina voru
þessi kaup hins vegar rakin til
van Meegerens, og hann var dreg-
inn fyrir dóm, ákærður um sam-
vinnu við nazista. Til þess að
bi’einsa sig af þessari sök, játaði
haun á sig aðra. En menn feng-
ust ekki til að trúa honum, er
hann kvaðst sjálfur hafa málað
myndina, sem Göring keypti í
þeirri trú, að l)ún væri eftir Ver-
meer. Til þess að sannfæra dóm-
stólinn varð van Meegeren að
mála nýja Vermeer-mynd í viður-
vist sex sérfróðra votta.
van Meegeren fékk að ganga
laus meðan málið beið dóms. —
Sjaldan eða aldrei mun nokkur
sakborningur hafa lagt sig eins í
líma við að sannfæra dómara um
sekt sína og hann gerði við þetta
tækifæri, því áð dómur yfir hon-
um var um leið dómur yfir list-
fræðingunum, sem höfðu gleypt
við fölsunum, en urðu nú að viður-
kenna, að þeir liöfðu keypt og
lofsungið málverk aðeins vegna
nafnsins sem stóð í neðra borninu.
Úrslit málsins úrðu þau, að van
Meegeren var dæmdur í eins árs
fangelsi, en hann lézt skömmu
eftir að dómurtan var kveðinn
upp.
alþýðublað© - sujwudagsblað 335
i