Vikublaðið - 30.12.1992, Qupperneq 6

I
6 VIKUBLAÐIÐ Miðvikudagur 30. desember 1992
SPÁÐ í ÁRÍD 1993 EFTIR KRISTJÁN JÓHANN JÓNSSON
Fjöld veit hún fræða...
Sjór var þungur á Þorláksmessu. Það sn jóaði og í snörpustu hryðj-
unum varð himinninn ýmist grásvartur eða svargrár og undarlega
tengdur sægrænni eða dimmgrænni, hvítfextri öldunni á Faxaflóa.
Akraborgin stökk og skoppaði borginmannlega til og frá eins og
korktappi. Eg sigldi til fundar við spákonu á Skipaskaga.
Þegar þangað var komið herti bylinn til mikilla muna en ég setti
undir mig hausinn og keifaði áfram í gegnum kófið. Það var engin
leið til baka. Ég varð að fá að vita hvað framtíðin bæri í skauti sér.
Þegar ég komst á áfangastað settumst við saman, ég og spákonan
Ragna Steinunn, undir gamalli klukku sem áratugum saman hefur
mælt þann tíma sem liðinn er og spákonan leyfði mér að gægjast úr
honum og inn í þann tíma sem er í vændum.
Hún leggur spilin sín af nœrfærni, les og túlkar. Hún notar spil með
myndum úr Islendingasögum. Hún beitir þeirri alþýðlegu og rammís-
lensku aðferð að draga úr stokknum og spá síðan í það sem upp kemur
eftir tákngildi einstakra spila og því hvernig þau raðast saman.
Ég spurði um framtíð Viku-
blaðsins.
- Næsta ár virðist alla vegana
ganga vel hjá þeim. Hér sé ég óvænta
velgengni. Það er ánægja með fjár-
málin. Þetta er reyndar verulega gott
ár hjá þessu blaði. Því verða færðar
gjafir og óskir manna munu rætast.
En hvernig fer fyrir ríkisstjórn-
inni?
- Ríkisstjórnin mun að öllum lík-
indum sitja en það verður ansi erfitt
hjá henni. Það verður svo erfitt að
stundum munu þeir hugsa með sjálf-
um sér að þeim hefði verið nær að
hætta. Ríkisstjómin á eftir að lenda í
mjög slæmri ósannindaflækju. Það
mun draga langan hala á eftir sér.
Ríkisstjómin á sér vini en hún tekur
ekki nógu mikið tillit til þeirra. Það
em slæm mistök.
A því ári sem framundan er ber
mest á karlmanni og konu í stjómar-
liðinu. Hún stelur senunni og dregur
að sér alla athygli.
Þetta er mjög dugleg kona. Hún
vinnur mikið og er hagsýn enda sér
hún oft árangur verka sinna.
Karlmaðurinn sem mest er í sviðs-
ljósinu með henni tengist verslunar-
málum.
Hvað er framundan hjá Al-
þýðuflokknum?
- Þar er ungur maður sem vill
breyta áherslum. En þau þrengja
mjög að honum. Þetta verður reynd-
ar mjög erfitt ár hjá Alþýðuflokkn-
um. Hann verður fyrir fjárhagstjóni
og það kemur upp í honum veila.
Það er í einhverjum tengslum við
það að flokksforystan vill ekki leyfa
þessum unga manni að komast að.
Ég held það sé langmest vitið í hon-
um. Þetta virðist vera heiðarleg og
hreinskilin manneskja en það er illa
þrengt að honum.
Hvað geturðu sagt mér um
framtíð forsætisráðherrans?
- Hann þarf að vinna mjög mikið
og hefur ekki úr miklum peningum
að spila. Samt sem áður kemur hann
ýmsu í verk.
Það er eins og spilin séu að segja
að hann eigi í örðugleikum í sínu
einkalífi og sennilega verður hann
áður en árið er liðið farinn að efast
um ýmislegt af því sem hann taldi
áður óskeikulan sannleik.
Úr því að við nefndum Alþýðu-
flokkinn verðum við líka að spá
fyrir Alþýðubandalaginu.
- Eins og þú sérð koma hér tveir
kóngar, hvor sínu megin í spilaröð-
inni og skipta nánast öllu í tvennt.
Þetta eru tveir menn og hjá öðrum
þeirra er velgengni en erfiðleikar hjá
hinum. Allt sem úrskeiðis fer lendir
á öðrum manninum og ég gæti best
trúað að það væri formaðurinn.
Hann er með völdin og þræðina og á
honum lenda öll erfiðu verkin.
Hér er hins vegar annar maður
sem ég veit ekki hver er. Þetta er
maður um fertugt, - bjartsýnn og
glaðlyndur heimsmaður, - hann er
léttur í lund. Ég kannast ekki við
þennan mann en hann getur verið til
fyrir því. Hann kemur með nýja
strauma inn í Alþýðubandalagið.
Þama koma óþreyttar hendur og
sjálfsagt engin vanþörf á því. Þessi
ungi maður er enginn vinur for-
mannsins en ekki óvinur heldur. Þeir
starfa hvor á sínum væng næsta árið.
Annar er boðberi bjartsýni og hug-
sjóna en hinn glímir við erfiðleika.
Hvað er fleira framundan hjá
formanni Alþýðubandalagsins?
- Ekki dansar hann á rósum þetta
árið. Hann er mjög áhrifamikill og
kannski áhrifameiri en hann veit um
sjálfur, - bæði hér og þar. Hann verð-
ur vafalaust í áhrifastöðum og hann á
fyrir höndum gríðarlanga ferð.
Einkamál Olafs Ragnars Gríms-
sonar verða jákvæð og hagstæð þetta
árið en þó eru miklar sviptingar í
kringum hann og þær eru ekki ein-
ungis á opinberum vettvangi. Ferðir
eru mjög áberandi þáttur í þessu ári
hjá honum, bæði stuttar og langar.
Hvað bíður Guðrúnar Helga-
dóttur á árinu?
- Henni verður að ósk sinni. Hún
vinnur sigur yfir einhverjum manni
sem hún vill gjaman vinna sigur yfir.
Hún heldur sínum vinsældum hjá
bömunum en það er eins og lítil böm
séu hrifnust af henni. Ég gæti trúað
því að hún ætti eftir að skrifa eitt-
hvað fyrir allra minnstu bömin á því
ári sem í hönd fer.
í Skipaskagaspádómi
kemur fram að:
Vikublaðið blómstrar á
árinu sem er að byrja.
Óvœnt velgengni þess
byggist m.a. á gjafafé.
Einkalíf Ólafs Ragnars
Grímssonar verður far-
sœlt á þessu ári, - en
það er ungur, bjartsýnn
og spennandi heimsmað■
ur á uppleið íAlþýðu-
bandalaginu.
Alþýðuflokkurinn mun
slást við fjárhagsvanda
og veilur í innra starfi.
Ríkisstjórnin lendir í
ósannindaflœkju sem
dregur dilk á eftir sér.
Athafnamaður mun
bjarga Suðurlandi frá
volœði.
Konur sölsa undir sig
áhrifastöður!
Lesið Skipaskagaspá
dóminn
Ur sveitinni og inn í Evrópu
eftir Pál Vilhjálmsson ^
Næsta haust eru liðin þrjátíu ár síðan Indriði G. Þorsteinsson sendi
frá sér bókina Land og synir þar sem sveitapilturinn Einar gerir upp
við átthagana og flyst á mölina. í byrjun bókar er kreppa í sveitinni og
Einar vill þaðan. Faðir hans segir að kreppan sé nú líka í kaupstöðum.
„Auðvitað, en þar eru meiri þægindi,“ svarar Einar.
Sögur Indriða frá sjötta og sjö-
unda áratugnum segja frá umskipt-
um í lífi þjóðar sem fyrirvaralaust
kemst í kynni við vestræna iðn-
menningu um og eftir seinni heims-
styrjöld. Sveitafólk brá búi og leit-
aði í þéttbýlið með von um betri
kjör og meira fjör. Það er viðtekin
skoðun að fólksflutningar um mið-
bik aldarinnar hafi breytt Islending-
um úr sveitaþjóð í borgarböm.
Þrátt fyrir búferlaflutninga og
þéttbýlismyndun héldust mörg ein-
kenni sveitaþjóðfélags sem löngum
studdist við sjálfsþurftabúskap og
bjó við íhaldssama þjóðafélagsgerð.
Víðast í Evrópu mynduðust borgir
með aukinni verslun og tóku sér
nokkur hundruð ár að þróast. Iðn-
væðing var drifkraftur þéttbýlis-
myndunar á íslandi og hún var flutt
inn í heilu lagi, tilbúin til notkunar, í
samfélag sem í mörgu var skyldara
miðöldum en nútímanum.
Borgarsamfélagið á Islandi var
ekki búið að slíta bamsskónum þeg-
ar ríkisstjómin gaf út reglugerð, ár-
ið 1931, „um takmörkun á innflutn-
ingi á óþörfum vamingi". Þama var
mörkuð stefna sem enn á sér öfluga
talsmenn, en hún gengur út á það að
hér á Islandi skulu menn gera sitt
besta til að vera sjálfum sér nógir.
Óbein áhrif þessarar stefnu voru þau
að hér á Iandi var efnahagslegur jöfn-
uður manna mun meiri en víðast ann-
arsstaðar í okkar heimshluta. Fylgi-
fiskur borgarmenningar hefur löng-
um verið efnahagslegur ójöfnuður.
Miðstjómarvaldið í Reykjavík sá
til þess að sveitaþjóðin léti ekki fom
gildi fyrir róða þótt það sé í anda
borgarmenningar að taka upp frjáls-
ari siðu og háttu. Kjördæmafyrir-
komulagið gerði það að verkum að
málsvarar sveitarinnar voru sterkari
en kjömir fulltrúar þéttbýlis. Ólafur
Ásgeirsson sagnfræðingur bendir á
í bók sinni, Iðnbylting hugarfarsins,
að sjónarmið sveitamenningar náðu
langt inn í raðir verkalýðs og for-
ystumenn verkalýðshreyfingarinnar
vom tortryggnir gagnvart borgar-
myndun.
Opinber vemdarstefna var í fullu
gildi fram á áttunda áratuginn, þar
sem þjóðin var vemduð gegn því að
hafa of mikinn erlendan gjaldeyri
milli handanna. Enn þann dag í dag
eru útlendar landbúnaðarvörur tald-
ar „óþarfur varningur".
Þegar Islendingar stóðu frammi
fyrir aukinni þéttbýlismyndun
ákváðu þeir að hægja á þróuninni
með stjómvaldsaðgerðum. Þessar
aðgerðir vom víðtækar og áhrifin
svo langvinn að fullyrðingin um
borgarbörnin er hæpin. Hinsvegar
getur vel verið að næsta ár marki
þau tímamót sem áður vom sett um
miðja öldina; .sveitaþjóðin er á leið-
inni inn í Evrópu.
Það er engin tilviljun að það skuli
einmitt vera Sjálfstæðisflokkur og
Alþýðuflokkur sem gangast fyrir
því að Island tengist Evrópu með
þátttöku í Evrópska efnahagssvæð-
inu, EES. Sjálfstæðisflokkur og Al-
þýðuflokkur hafa öðmm flokkum
fremur stuðlað að alþjóðasamstarfi
Islendinga. I þessum flokkum var
eindregnasti stuðningurinn við að-
ild Islands að Nato og herstöðin á
Miðnesheiði þótti sjálfsögð á þess-
um bæjum. Og Alþýðuflokkur og
Sjálfstæðisflokkur em stóriðju-
flokkamir á Alþingi.
í Ijósi fortíðarinnar er það nánast
sögulegt hlutverk Sjálfstæðisflokks
og Alþýðuflokks að knýja á um
aukin samskipti við aðrar þjóðir.
Jafn náttúrlegt er það Framsóknar-
flokki, Alþýðubandalagi og
Kvennalista að andæfa og efast um
skynsemi þess að Island skrifi upp á
samninga sem fela í sér erlendan
íhlutunarrétt um íslensk málefni.
Atvinnuleysið
Á krossgötum sveitasamfélags
og borgarþjóðfélags verða augljósir
ýmsir brestir í íslenskri þjóðfélags-
gerð. Fyrir tæpum þrem árum trúðu
menn hér að hægt væri að gera
hvorttveggja, ganga frá verðbólg-
unni en halda um leið fullri atvinnu.
I vestrænum ríkjum er lág verð-
bólga „keypt“ með nokkm atvinnu-
leysi og það sama er uppi á tening-
num hér. Á komandi ári verður
kveðin í kútinn goðsögnin um að Is-
land þoli ekki atvinnuleysi. At-
vinnuleysi mun aukast því leiðin til
að draga úr því að marki mun
gangsetja verðbólguhjólið og eng-
inn vilji er í samfélaginu til að halda
í þá átt.
Það sem ber á milli íslendinga
sem ganga um atvinnulausir og, til
dæmis, annarra Norðurlandabúa er
að það er miklu betur búið að þeim
síðamefndu. Atvinnulaus íslend-
ingur fær bætur, 46 þúsund krónur á
mánuði, samkvæmt taxta fisk-
vinnslufólks, taxta sem í venjulegu
árferði er ekki í gildi því engum
dettur í hug að ráða sig á svo lág
laun. Atvinnulaus Islendingur fær
85 krónur á dag fyrir hvert bam á
heimili, en sú upphæð dugir fyrir
einni hangikjötsneið út úr búð. At-
vinnulaus Islendingur missir at-
vinnuleysisbætur í 16 vikur á ári,
því að þá á hann að leita sér að
vinnu, og það þótt allir viti að enga
vinnu er að fá. Reglur um atvinnu-
leysisbætur vom samdar fyrir þjóð-
félag sem þekkti aðeins tíma- og
svæðisbundið atvinnuleysi. I vel-
ferðarríkjum Vestur-Evrópu er mun
betur búið að atvinnulausum, ekki
aðeins hvað varðar beinar greiðslur
heldur hefur hið opinbera gengist
fyrir starfsemi sem miðar að því að
byggja upp einstaklinga á meðan
þeir eru án atvinnu.