Vikublaðið - 16.07.1993, Blaðsíða 5

VTKUBLAÐIÐ 16.JULI 1993
Forystuhlutverk Alþýðubandalagsins í utanríkismálum
1993: Endurmat á öllum sviðum
s
Ifyrri hluta greinar minnar fyall-
aði ég um aðdraganda um-
breytinganna á síðustu miss-
erum. Þar kom fram að Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkurinn
hafa aldrei verið samferða í veiga-
mestu ákvörðunum í utanríkismál-
um, m.a. vegna þess að Alþýðu-
flokkurinn samþykkti aldrei út-
færslu landhelginnar.
Múrinn er hruninn, Sovétríkin
eru hrunin og klofin í mörg ríki
sem öll leita nú nýrra leiða.Tvö ríki
sem voru til fyrir 1989 eru horfin af
landakortinu. I staðinn eru komin
16 ný ríki. Stórfellt stríð geisar á
milli nýju ríkjanna og innan þeirra
þar sem umheimurinn horfir mátt-
laus á þjóðarmorð og skipulagðar
nauðganir á konum.
Þessi veruleiki kallar hvarvetna á
endurmat. I Alþýðubandalaginu að
sjálfsögðu líka. Þingmannasam-
band Atlantshafsbandalagsins er í
óða önn að leita að rullu; sagt er að
bæði skorti óvin og hlutverk. Það
sama er að segja um Atlantshafs-
bandalagið sjálft. Eini aðilinn sem
ekki hefur enn treyst sér til að end-
urmeta umhverfið er Sjálfstæðis-
flokkurinn á Islandi.
Við þessar aðstæður legg ég á-
herslu á eftirfarandi:
NATO
Alþýðubandalagið heldur fast
við stefnu sína uin að það beri að
leggja niður hemaðarbandalagið
NATO, en áður hélt íhaldið því
fram að andstaða okkar við NATO
stafaði af því einu að við styddum
engan þann sem beindi vopnum
sínum gegn Sovétríkjunum. Við
erum andvíg NATO því það er
gamaldags hernaðarbandalag. Það
á að hverfa; það er leifar frá kalda-
stríðstímanum eins og Varsjár-
bandalagið sem var lagt niður 1.
apríl í fyrra - og enginn tók eftir
því. Það var þriðja eða fjórða ffétt í
fjölmiðlunum og engum datt í hug
að brosa út í annað af því að fréttin
gat verið aprílgabb. Breyti NATO
um hlutverk þá ber að skoða stöðu
þess á ný. Eðlilegast er að leggja
það niður þannig að á rústum þess
- eins og rústum annarra kalda-
stríðsleifa - geti risið annað banda-
lag, friðarbandalag en ekki hernað-
arbandalag.
I rauninni er fráleitt að gera ráð
fyrir því að NATO geti gegnt því
hlutverki að vera óháð friðargæslu-
sveit. NATO er alltof bundið hern-
aðarhagsmunum Bandaríkjanna.
Og það er alveg útilokað að smá-
þjóðir geti treyst slíku bandalagi
fyrir öryggishagsmunum sínum.
Ekki vilja Islendingar bera ábyrgð á
hryðjuverkum þeim sem Banda-
ríkjamenn framkvæma í nafni al-
heimslögreglu í Irak - eða í Norð-
ur-Kóreu sem Bandaríkjaforsetinn
Clinton hefur hótað að þurrka út.
NATO verður því að hverfa. Það er
forsenda nýrrar heimsskipunar að
leggja NATO niður.
Vestur-Evrópubanda-
lagið
Við höfum einnig lýst andstöðu
okkar við að ísland verði aðili að
hinu nýja hernaðarbandalagi Evr-
ópubandalagsins, Vestur-Evrópu-
bandalaginu. Það var þó samþykkt
af stjórnarflokkunum síðastliðinn
vetur að gerast aukaaðili að Vestur-
Evrópubandalaginu. Og það sýnir
betur en margt annað breytta tíma
að varla nokkur maður hér á landi
tók eftir því að alþingi ákvað að
troða íslandi inn í hernaðarbanda-
lag. Það segir mikið um okkur líka
- sem vorum á móti slíkri aðild.
Herinn
Við höfum einnig þrátt fyrir
breytingarnar lýst andstöðu við
veru hersins. Bandaríski herinn er
nú sem fyrr hluti af alheimslög-
reglu Bandaríkjamanna. Og það er
óeðlilegt og óheppilegt fyrir smá-
þjóð að gerast þannig stoð undir
hernaðarveldi stórveldis. Þess
vegna óskum við eftir því að herinn
fari. Og herinn fer. En við leggjum
ofuráherslu á það að atvinnulíf á
Suðumesjuin verði byggt upp
þau hafa sýnt viðleitni.
A sama tíma blasa við stórfelld
vandamál í Vestur-Evrópu. At-
vinnulausir em nú 20 miljónir. Og
það er vissulega ekki einfalt fyrir
leiðtoga Vesturlanda að skýra það
út fyrir kjósendum sínum að þeir
verði að verja verulegum fjármun-
um vegna Austur-Evrópu og opna
markaði fyrir Austur-Evrópu líka.
RÖSE ístaðNATO
Loft í Evrópu (allri Evrópu) er
lævi blandið. Því er lífsnauðsyn fyr-
ir friðvænlega framþróun í heimin-
um að friðar- og öryggiskerfi þróist
upp úr ROSE-ráðstefhunni um
samvinnu og öryggi í Evrópu. Það
á ekki að byggja upp nýtt hernaðar-
bandalag við þessar aðstæður,
Vestur-Evrópubandalagið, sem
hefur það hlutverk að verja forrétt-
indi vesturhlutans gagnvart þjóð-
unum í Mið og Austur-Evrópu.
ísland á við þessar aðstæður að
beita sér myndarlega fyrir fram-
þróun mála innan RÖSE; Island á
ekki að gerast meðlimur í klúbbn-
um, Evrópubandalaginu. Um það
er samstaða á íslandi. Tillögur
Verslunarráðsins em ómagaorð -
ennþá - og verða vonandi áfram.
Verkefni Islendinga
I ljósi þessara gífurlegu hræringa
eiga íslendingar
- að beita sér fyrir breytingum á
Sameinudu þjóöunum í bandalagi við
önnur smáríki. Breytdngarnar hafi
að markmiði að draga úr valdaein-
okun Bandaríkjamanna í Samein-
uðu þjóðunum þannig að samtökin
verði raunverulegur samnefhari
friðar og öryggis, jákvæðrar um-
Hnin múrsins og vaxandi ólga og átök íjyrrum austantjaldsríkjunum knýja á um að Sameinuðu þjóðimar verði
raunverulegt pólitískt bakland nýsjriðar- og öryggisketjis í heimium. Forsenda þess er að dregið verði úr úr valda-
einokun Bandaríkjanna innan S.Þ. og að NATO verði lagt niður.
hverfisstefnu og nýrrar skipunar
efnahagsmála í heiminum.Þannig
verði skapaðar forsendur til þess að
Sameinuðu þjóðirnar verði hið pól-
itíska bakland jyrir nýtt öryggis og
jriðarkerft í heiminum.
- að beita sér fyrir því að NATO
verði lagt niður en í staðinn verði til
ný skipan öryggismála í Evrópu með
öllum Evrópuríkjum, en ekki bara
sumum á vettvangi RÖSE.
- að beita sér fyrir því að Evrópu-
samstatjið í viðskiptum verði í mörg-
um hólfúm; Evrópa verði mörg her-
bergi eins og danskir sósíalistar
komast að orði. Þar verði teldð til-
lit til sérþarfa og séraðstæðna. A
þeim grundvelli leiti Island meðal
annars eftir tvíhliða samningi við
Evrópubandalagið eins og alþingi
hefur reyndar þegar samþykkt.
- að beita sér á alþjóðavettvangi
fyrir alþjóðlegum umhverfissáttmála
sem byggi á sömu grundvallarat-
riðum og hafréttarsáttmálinn
- að beita sér á vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna og annarra hlið-
stæðra samtaka fyrir reglulegri,
samfelldri untræðu um nýskipan
ejnahagsmála í heiminum. Fátæktin
í þriðja heiminum skapar stærstu
ófriðarhættuna í heiminum til
skemmri og lengri tíma litið. A því
þarf að taka með skipulegum hætti.
Verður þá til yfirþjóðlegt vald?
Það verður kannski ekki til yfir-
þjóðlegt vald, en samningar byggja
á því einmitt að þjóðir láti eitthvað
af valdi sínu í sameiginlegan pott.
Forsenda þess af hálfu Islands hlýt-
ur að vera sú að þjóðirnar geti sjálf-
stætt sagt sig frá þeim samningum
ef þær svo ákveða. En forsenda
þess að samstarfið geri gagn er sú
að þjóðimar staðfesti samningana
og ákveði að halda þá.
Og þá emm við komin að við-
kvæmu máli, því í umræðu um
efhahags- og viðskiptamál hefst
ágreiningurinn með þjóðinni og
þjóðunum. Þar verður að draga
markalínur eftir því sem hentar
hverri þjóð á hverju svæði og það
getur einnig verið ntismunandi
hvað hentar þjóðunum eftir tíma-
bilum. Þess vegna þarf slík nýskip-
an efnahagsmála að vera byggð á
sveigjanlegum reglum.
Niðurstaða mín er því sú að Al-
þýðubandalagið hljóti að leggja
vaxandi áherslu á utanríkismál í
baráttu sinni á komandi ámm. Þar
Móta þarf stefhu sem tekur mið af
innlendum aðstæðum og alþjóð-
legri þróun í senn, stefhu sem
byggist annars vegar á reynslunni,
bæði því sem tókst og mistókst, og
stefnu sem í raun getur sameinað
stóran hluta landsmanna. Mín
sannfæring er reyndar sú að stefn-
an sem hér hefur verið lýst geti
sameinað mjög stóran hluta,
kannski meirihluta landsmanna ef
rétt er á málum haldið.
Íslendingar geta haft áhrif á al-
þjóðavettvangi í þessa átt. Það sýn-
ir reynslan í landhelgismálinu þar
sem íslendingar gengu fram með
sjálfstæðum hætti. Reynslan af
annarri þátttöku okkar á alþjóða-
vettvangi er lakari. Þar hafa stjórn-
völd oft kosið að hengja sig aftan í
stórveldi og ríkjabandalög. Þá
kafnar rödd smáþjóðar í valda-
skvaldri stórrisanna.
Höfundur er fyrrverandi for-
maður Alþýðubandalagsins.
Þetta er seinni hluti greinar
um utanrikisstejim
Alþýðubandalagsins. Fyrri
hlutinn hirtist í síðasta
tölublaði Vikublaðsins.
þannig að fólkið sem þar býr þurfi
ekki enn frekar að gjalda fyrir her-
setuna með atvinnuleysi og lífs-
kjaraskerðingu.
En eins og áður segir: Auðvitað
getur eitthvað af búnaði Banda-
ríkjamanna hér gagnast sem hluti
af alþjóðlegu öryggiskerfi.
Evrópusamstarfið
Og hvað með Evrópusamstarf-
ið? Þegar breytingarnar urðu í
Austur-Evrópu sögðu leiðtogar
Vesturveldanna tvennt við þá sem
stýrðu för í Austur-Evrópu: I fyrsta
lagi verðið þið að tryggja fjölflokka
lýðræði og f öðru lagi verði þið að
tryggja að komið verði á - og það
hratt - markaðs- og samkeppnisbú-
skap í efnahagsmálum. Ef þið gerið
það fáið þið bæði gull og græna
skóga; þið fáið veruleg framlög frá
Vesturlöndum og fyrirtækin vestra
munu keppast við að fjárfesta hjá
ykkur. Allt þetta hefur látið á sér
standa. Framlögin hafa verið minni
en gert var ráð fyrir. Fjárfesting
fyrirtækja mikið minni. Og það
sem verra er: Mörkuðum Vestur-
Evrópu hefur verið lokað fyrir af-
urðum landbúnaðar, stáliðnaðar og
vefjariðnaðar eystra. Þannig hafa
Vesturveldin ekki staðið við sín
fyrirheit - raunar þvert á móti. En
Alþýðubandalagið
í Reykjaneskjördœmi
Sumarhappdrœtti
Öndvegisrit íslenskra bókmennta og sögu. Menning - þjóðhættir - listir - fróð-
leikur. 35 vinningar - 2000 miðar. Dregið 31. ágúst 1993
1. Islenska alfræðiorðabókin. Örn & Örlygur.
2. Landið þitt ísland, 6 bindi. Örn & Örlygur.
3.-5. íslendingasögur, 3 bindi. Mál og menning.
6. Ensk-íslensk orðabók. Örn & Örlygur.
7.-9. Sturlunga, 3. bindi. Mál og menning.
10.-12. Heimskringla Snorra Sturlusonar, 3 bindi.
Mál og menning.
13. íslandshandbókin, 2. bindi. Örn & Örlygur.
14. Samtíðarmenn. 2000 íslendingar. Vaka-Helgafell.
15. íslenskt þjóðlíf f þúsund ár, 2 bindi. Örn & Örlygur.
16. Þjóðlíf og þjóðhætfir. Örn & Öriygur.
17.-19. Jónas Hallgrímsson, ritsafn. Mál og menning.
20. Sigurður Nordal og íslensk höfuðskáld. Vaka-Helgafell.
21. Fegurð íslands. Örn & Örlygur.
22.-24. Grágás. Lagasafn þjóðveldisaldar. Mál og menning.
25. Allt um inniplöntur, 10 bindi. Vaka-Helgafell.
26.-28. íslensk orðabók. Mál og menning.
29.-30. Reisubók Jóns Indíafara. Mál og menning.
31 .-32. íslensk bókmenntasaga. Mál og menning.
33. islandseldar. Vaka-Helgafell.
34. Landið, sagan og sögurnar. Vaka-Helgafell.
35. Van Gogh og list hans. Vaka-Helgafell.
Miðaverð kr. 1000 - Heildarverðmæti vinninga kr. 450.000
Númer vinninga verða birt í Vikublaðinu. Upplýsingar um vinninga í síma 91-17500.