Vikublaðið - 03.02.1994, Blaðsíða 14

14
Lágmenningin
YIKUBLAÐIÐ 3. FEBRÚAR 1994
OSEPJANÞI HUNCUR
BANDARÍSK
SKYNDI-
BITA-
STADA
Sé ekið um bandaríska þjóðvegi
líða ekki tíu mínútur án þess að
tælandi skilti skyndibitastaða lokki
augað. Fjöldi slíkra staða er ótrúlegur
og oft eru margir á sömu lóð; einn
hamborgarastaður, einn
kjúklingabitastaður og
einn staður sem selur
útvatnaða mexíkóska
rétti, jafnvel stundum
líka sérstakur vöfflu-
staður sem setur beikon
og egg eða síróp ofan á
samræmdar og fremur
vondar vöfflur. Allir
þessir staðir selja ódýr-
an mat, svo máltíðin
kostar innan við 500
krónur á manninn. Geri
aðrir betur, enda er
þetta forsenda vinsæld-
anna, sem og það að
fólk veit að hverju það
gengur þegar það kem-
ur að afgreiðsluborðinu.
Skyndibitakeðjurnar
samræma eldamennsku
og innkaup, þannig að
hamborgarar,
kjúklingabitar og hvað
það nú er líta eins út
hvert á land sem farið
er og bragðið er það
sama.
Utþensla bandai'ískra skyndibitastaða ncer til lslands eins og alþjóð er kunnugt og
þegar Mc’Donalds var opnaður hér helgaði forsætisráðherru staðinn með andakt-
ugu áti.
nauðþurítir og hvað er þá notalegra
en að setjast sem snöggvast og fá sér
nokkra munnbita? Af þessum sökum
er því nú spáð að neysla skyndibita
muni aukast um tíu af hundraði hið
minnsta til aldamóta, ef ekki meira. I
fyrra átu Bandaríkjamenn og erlendir
ferðalangar í landinu skyndibita fyrir
jafhvirði 6300 milljarða íslenskra
króna, þannig að eftir miklu er að
siægjast fyrir þá sem eiga og reka
þessa staði.
McDonald's
Hamborgarar eru vinsælasta fæða
skyndibitafólks og hamborgarkeðjan
McDonald's er hin stærsta sinnar teg-
undar í heiminum. Slagorð þeirra,
sem hangir á öllum skiltum, er að
milljarðar og aftur milljarðar manns
hafi notið þjónustunnar. I Bandaríkj-
unum er hlutdeild McDonald's í sölu
hamborgara 40 af hundraði, en nálg-
aðist helming allrar sölu þegar best lét
fyrir um það bil tíu árum. Fimmti
hver skyndibiti sem er afgreiddur í
landinu er frá McDonald's, enda er
útbreiðslan ótrúleg og enginn bær
nreð bæjum nema hann hafi einn.
Meira að segja í Kínahverfinu í San
Francisco er McDonald's og sækja
hann ekki bara túristar, heldur líka
innfæddir, þótt hundruð veitingastaða
bjóði kínverskan mat. Þessa stundina
eru reknir 9300 McDonald's-staðir í
Bandaríkjunum, en 4700 erlendis. Sá
stærsti er að sögn í Beijing í Kína og
nýtur mikilla vinsælda, aðeins
nokkrum mánuðum eftir að hann var
opnaður.
Æda nrætti að þetta væru nægjan-
leg umsvif, en yfirmaður innanlands-
deildar fyrirtækisins segir að eftir-
spurnin sé svo gríðarleg að hægt væri
að opna eitt þúsund nýja staði á ári í
Bandaríkjunum einum saman. Eina
fyrirstaðan segir hann að séu kröfur
fyrirtækisins sjálfs um samræmi í
rekstri og eftirlit með gæðum. Stað-
irnir eru byggðir samkvæmt stöðluð-
um reglum, en rekstrarréttindin eru
síðan seld á leigu. Engir mega heldur
taka við rekstri McDonald's-staðar
fyrr en eftir heilmikið námskeið og
staðurinn er undir ströngu eftirliti
fyrirtækisins. Sagt er að þar að auld
reki þeir einhvers konar hamborgara-
háskóla og mun vera nokkuð erfitt að
fá inngöngu.
Til skamms tíma urðu allir Mc-
Donald's-staðir að vera nákvæmlega
jafnstórir og taka áttatíu manns í sæti.
Enginn má standa. Fyrir fáeinum
Már
Jónsson
árum kom á daginn að þessi krafa stóð
-fyrirtækinu fyrir þrifum og nýjasta
þenslubragðið er að minnka staðina
um helming og láta þá aðeins hafa 5 5
sæti. Byggingarkostnaður hvers staðar
lækkar úr 100 milljónum íslenskra
króna í 80 milljónir, og munar víst um
minna. Jafitframt er nú lögð aukin á-
hersla á sölu til fólks í bílum sem
nennir ekki að stoppa og vill fá að
borða matinn á fullri ferð.
Teikningin nýja hefur valdið því að
smærri bæir og úthverfi borga fá sinn
McDonald’s. Fögnuður íbúa er ávallt
mildll og í bænum Marengo í Illinois,
skammt ffá Chicago, var komin bið-
röð við bílalúgurnar og bílastæðið
troðfullt klukkan sex að morgni þegar
starfsfólk hóf störf fyrsta daginn. Síð-
ar um daginn komu margir aftur og
var ekkert lát á vinsældunum þegar
síðast fféttist. Hjónin sem reka stað-
inn segjast ekki hafa búist við annarri
eins örtröð og geta átt von á hagnaði
sem nemur yfir tíu milljónum króna á
árinu.
A þessu ári verður opnaður nýr
McDonald's-staður einhvers staðar í
Bandaríkjunum á hverjum degi og á
næsta ári verða þeir orðnir tíu þúsund
að tölu. Flestir þessara nýju staða
verða í þartilgerðum byggingum, en
öðrum verður komið fyrir í lestar-
stöðvum, á stórum hótelum og annars
staðar þar sem vitað er að ntúgur
manna er á ferli og margir áreiðanlega
svangir, jafnvel í stórmörkuðum. Það
er önnur nýjung í markaðssetningu
fyrirtækisins og sú þriðja að senn
verður hægt að fá borgarana senda
heim, líkt og á við nú þegar um pizzur
í flesmm hlumm landsins.
*
Otrúleg samkeppni samt
En McDonald er ekki einn í heim-
inum. Aðrir hamborgararisar eru líka
á fullri ferð. Sterkasti andstæðingur-
inn er Burger King, sem hefúr orð á
sér fyrir bitastæðari og bragðmeiri
borgara, en hefúr samt aðeins 16 af
hundraði markaðshlutdeildar. Þriðji
risinn er Roy Rogers með f2 af
Mettast markaðurinn?
Fyrir mtmgu árum eða svo var því
spáð að nú liði að því að ótrúlegri
þenslu á bandarískum skyndibita-
markaði færi að Ijúka. Á tímabili virt-
ist sem sá spádómur væri um það bil
að rætast, en undir lok síðasta áramg-
ar gerðist það að skyndibitakeðjur
tóku við sér að nýju og hafa magnast
með hverju árinu síðan. Fyrir mtmgu
árurn voru um 80 þúsund skyndibita-
staðir í Bandaríkjunum og tæplega
þrjú þúsund íbúar um hvern stað, en
nú em staðirnir orðnir nærri 200 þús-
und að tölu og íbúar um hvern þeirra
um 1400.
Ekki hef ég séð tölur um það hversu
marga gesti hver staður þarf á degi
hverjum, en það er augljóst að fyrst
þeir bera sig svona vel hljóta þessir
1500 einstaklingar að borða svona
mat oftar en einu sinni eða tvisvar á
ári. Útreikningar benda til að hver
íbúi eyði doilar á dagí skyndibita, sem
gerir eina nráltíð á fjögurra til fimm
daga fresti. Og þótt til séu Bandaríkja-
menn sem aldrei fara á skyndibita-
staði, fara margir vikulega og aðrir
daglega, surnir borða jafnvel hvergi
annars staðar.
Nú er fyrirsjáanlegt að ekkert lát
verður á þessari þróun næsm árin.
Fólk ferðast meira á milli landshluta í
bílum og kýs að snæða með hraði á
kunnuglegum slóðum; hleypur á
skyndibitastaði úr vinnu í hádeginu og
vill frekar komast fyrr heim en að taka
lengri matartíma, enda stöðugt fleiri
sem þurfa að aka eða sitja klukkutíma
í lest í og úr vinnu; æ færri konur
vinna heima og þegar fjölskyldan
kemur þreytt í hús að loknum
strembnum vinnu- og skóladegi er
auðveldara að skreppa á næsta
McDonald en að hafa fyrir því að
elda, að því ógleymdu að skyndibitar
eru ekkert endilega dýrari en heima-
tilbúin kássa, hvað þá almennileg mál-
tíð; loks nota margir orðið helgarnar
til að kaupa í matinn og eignast aðrar
| Útboö
F.h. Byggingadeildar borgarverkfræðings, er óskað eftir fil-
boðum í endurmáfun á fasteignum íþrótta- og tómstundaráðs
Reykjavíkur.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, Fríkirkjuvegi 3,
Reykjavík, gegn kr. 5.000.- skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað þriðjudaginn 8. febrúar 1994,
kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800