Vikublaðið - 10.02.1994, Blaðsíða 4

4
VIKUBLAÐIÐ 10. FEBRUAR 1994
Borgmrmáltm
Aldraðir í Reykjavík
Einkaframtakið í fararbroddi?
Á síðustu árum hefur orðið mikil breyting á þeirri þjónustu sem öldruðum er boðið
upp á. Áður hafði fólk sem vildi minnka við sig og þurfti kannski á einhverri þjón-
ustu að halda varla um neitt að velja nema að flytja inn á elliheimili. Þar voru
gjarnan margir saman í herbergi og lítið nœði til einkalífs.
Sú breyting sem orðið hefur er ekki síst vegna þess að aldraðir hafa tekið málin í
sínar hendur. Samtök þeirra hafa.staðið fyrir byggingu þjónustuíbúða, en borgin
hefur byggt félagsmiðstöðvar og séð fyrir þjónustu í tengslum við þær. Nú er miklu
meira hugað að því að aldraðir geti haldið sjálfstœði sínu eftir því sem kostur er.
Segja má að þjónusta fyrir þann hluta aldraðra sem er nokkurn veginn sjálfbjarga
og getur keypt sér þjónustuíbúðir sé orðin nokkuð góð. Þjónustu fyrir þá sem þurfa
að leigja sér húsnœði er hins vegar ábótavant og mikið vantar upp á að þörfinni
fyrir hjúkrunarrými handa öldruðum sé sinnt.
Það er áberandi hve ýmsir einka-
aðilar og frjáls félagasamtök
hafa átt mikið frumkvæði að
framkvæmdum fyrir aldraða. Fyrstu
elliheimilin í Reykjavík voru Ilrafn-
ista og Grund. Grund er nú rekið af
afkomendum Gísla Sigurbjörnssonar
sem stofhaði elliheimilið og Hrafnista
á vegum Sjómannadagsráðs. Hjúkr-
unarheimilin Eir og Skjól eru bæði
rekin á vegum sameignarfélaga. Þau fá
síðan styrk ffá sveitarfélögunum , sem
í þessu tilfelli eru Reykjavík og Sel-
tjarnarnes. Síðan eru auðvitað félaga-
samtök aldraðra. Helstu samtök
þeirra eru Samtök aldraðra sem voru
stofnuð árið 1973 í Reykjavík og hafa
eingöngu það hlutverk að byggja slík-
ar þjónustuíbúðir fyrir aldraða, og Fé-
lag eldri borgara sem stendur fyrir fé-
lagsaðstoð og tómstundastarfi fyrir
aldraða og einnig að byggingu þjón-
ustuíbúða. FEB er félagi í Landssam-
bandi aldraða, en það er eins konar
hagsmunafélag aldraðra. Þær íbúðir
sem þessi samtök hafa Iátið byggja eru
allar söluíbúðir. Þær henta því aðeins
þeim sem hafa efni á að kaupa íbúð,
sem því miður eru ekki allir. í tengsl-
um við þær hefur Reykjavíkurborg
byggt þjónustumiðstöðvar.
Málefni aldraðra á eina
henai
Málefni aldraðra hjá borginni hafa
til þessa heyrt undir Félagsmálastofn-
un Reykjavíkurborgar. Tvær pólítískt
kjörnar nefndir hjá borginni hafa farið
Inglbjörg
Stefánsdóttir
með málefni aldraðra, annars vegar
Félagsmálaráð Reykjavíkurborgar og
hins vegar Byggingarnefnd aldraðra.
Að sögn Guðmundar Hrafnkelssonar,
sem er einn af fulltrúum Sjálfstæðis-
flokksins í Byggingarnefnd aldraðra,
Olafur Jánsson formaður Landssam-
bands aldraðra segir aldrað fólk sœta
afarkostum á leigumarkaðnum.
liggur nú fyrir frumvarp á þingi um
breytingu uin lögum um sveitar-
stjórnir þannig að þeim verði nú
heimilt að stofna sérstakt öldrunarráð
sem færi með málefni aldraðra.
Einnig yrðu málefni aldraðra flutt ffá
Félagsmálastofnun, líkt og gert var
með Dagvistun barna árið 1987. Guð-
mundur segir að borgarráð hafi nú
þegar samþykkt þessa skipan mála,
enda hafi áður gjarnan verið um tví-
verknað að ræða í þessum málum hjá
borginni. Hin nýja skipan muni ein-
falda og bæta alla þjónustu.
I ræðu borgarstjóra við ffamlagn-
ingu fjárhagsáætlunar fyrir árið 1994
segir að umsvif öldrunarþjónustu
borgarinnar hafi aukist um 40-45%
ffá 1989 og að á sama tíma hafi árleg-
um vinnustundum í félagslegri heima-
þjónustu fjölgað úr 340 þúsund í 550 -
600 þúsund. Ymsar skýringar kunna
að vera á þessu. Líklegt er að sumar-
lokanir sjúkrahúsa auki þörf fyrir
heimaþjónustu sem í mörgum tilfell-
um er við fólk sem þyrfti á hjúkrunar-
rými að halda.
Guðmundur bendir einnig á að
aldraðir séu sístækkandi hópur í
Reykjavík og þjónustan aukist því að
umfangi. „Margt gamalt fólk flytur í
öryggið í borginni þegar það fer að
þurfa á meiri þjónustu að halda.
Einnig eiga margir ættingja í bænum
sem þeir vilja vera nálægt þegar aldur-
inn fer að færast yfir.“ Guðmundur
bendir á að nú séu á annað hundrað
Reykvíkingar á elliheimilum úti á
Kvikmyndir
Sigrún Magnúsdóttir erfiilltnii Fram-
sóknatfiokksins í Bygingarnefitd aldr-
aðra. „Brýnasta verkefnið mina er að
hraða byggingu hjúkrunarheimila. “
að þangað kæmi fólk fyrst og fremst
inn til öldrunarlækninga."
Sigrún Magnúsdóttir fúlltrúi Fram-
sóknarflokksins í Byggingarnefhd
aldraðra segir að brýnasta verkefnið sé
að hraða byggingum hjúkrunarheim-
ila. Nú sé verið að byggja hjúkrunarí-
búðir í tengslum við hjúkrunarheimil-
ið Eir. Þetta sé nýjung og gert til þess
að hjón geti verið saman þó annað
þurfi á hjúkrunarrými að halda. „Við í
minnihlutanum heföum líka viljað
flýta byggingu þess hjúkrunarheimilis
sem er verið að reisa uppi í Mjódd.“
Þórir S. Guðbergsson fulltrúi hjá
Félagsmálastofnun segir að á annað
hundrað manns hafi verið í brýnni
þörf fyrir hjúkrunarrýini í Reykjavík.
„Það hefur verið brýn þörf, en þeim
öldruðum sem ekki eiga í nein hús að
venda fer fækkandi." Þórir segir að
öldrunarmálin séu stækkandi mála-
flokkur og að svo ntuni verða allt fram
til ársins 2030, ef marka megi ntann-
fjöldaspár.
landi. „Það hafa verið byggð heimili
vítt og breitt um landið sem standa
jafnvel hálftóm." Nú sé því fólk sem
e.t.v hefur búið um áratuga skeið í
Reykjavík á elliheimilum á Selfossi og
Eyrarbakka. Guðmundur nefnir einn-
ig að í mörgum tilfellum séu þjón-
ustuíbúðirnar stundarlausnir og oft
þurfi fólk að flytja aftur þegar það fer
að þurfa meiri þjónustu.
Brýnt að hraða byggingu
hjákrunarheimila
Fjölmargir aldraðir þurfa á vistun á
hjúkrunarheimili að halda. Hvað eru
borgaryfirvöld að gera til þess að
mæta þeirri þörf og hvað líður því að
B-álma Borgarspítalans verði tekin í
notkun?
Guðmundur segir að nú sé Bygg-
ingarnefnd aldraðra að skoða bygg-
ingu hjúkrunarheimilis fyrir aldraða í
Suður-Mjódd í nágrenni við þær
blokkir sem Félag eldri borgara hefur
byggt. „Hvað varðar B - álmuna, þá er
nokkur hluti hennar nú nýttur vegna
öldrunarlækninga. Það stóð alltaf til
Þrjú hundruð aldraðir
leita aðstoðar Félags-
málastofnunar
En ríkir neyð hjá gömlu fólki í
Reykjavík? Sigrún segir svo vera.
Vinstri meirihlutinn 1978-82 lagði
einkum áherslu á byggingu leiguíbiiða,
segir Sigurjón Pétursson borgarfulltríii
Alþýðubandalagsins og þáverandi for-
seti borgarstjórnar.
Man s Best Friend ★★
Sýnd í Laugarásbíó
Leikstjóri: Allan Smithee
Aðalhlutverk: Ally Sheedy, eitt-
hvað pakk og svo hundurinn Fídó
Besti vinur mannsins er ein af
fyndnústu bíómyndum sem ég hef
farið á í langan tíma. Af einhverjum
missldlningi auglýsa Laugarásbíó-
menn myndina upp sem einhvers
konar „hryllingshundsmynd" í ætt við
Cujo eftir Stephen King. Hverjar
ástæðurnar eru fyrir þeirri rangtúlkun
kann ég ekki skil á, því mynd þessi er
langt ffá því að líkjast þeirri annars á-
gætu mynd.
I stuttu máli segir myndin frá ung-
um sjónvarpsfréttamanni á frama-
braut (Ally Sheedy). Hún ákveður að
fjalla um fyrirtæki sem grunað er um
ómannúðlegar tilraunir á dýrum.
Henni tekst að brjótast inn í tilrauna-
stofur fyrirtækisins, taka myndir af
öllum ófögnuðinum og stela einum
hundi, sem f fyrstu virðist ósköp
meinlaus. Því miður, fyrir póstburð-
armannin og kött nágrannans, reynist
hann mjög geðillur, svo ekki sé meira
sagt. Smám saman kemst fféttakonan
að því að hundurinn er samtíningur úr
alls kyns dýrategundum, þ. á m.
kamelljóni (hann getur hreytt um údit
eftir umhverfi), blettatígur (hleypur
hraðar en bíll á 100 km hraða), eit-
Hólmar Þór
Filipsson
urslöngu (hann mígur eitri sem bræð-
ir í sundur brunahana). Þetta, ásamt
fleiri hlutum tengdri árásarhneigð
hundsins, var eiginlega bráðfyndið og
held ég að sjaldan hafi jafn geðvondur
bundur birst á hvíta tjaldinu.
Leikur og annað þvíuinlíkt var ekki
tilþrifamikill enda var hundurinn
senuþjófur myndarinnar. Ef myndir
um geðvonda hunda verða vinsælar í
ffamtíðinni spái ég því að hundur sá
er lék í myndinni nái jafn hátt á
stjörnuhimininn og Lassý gerði forð-
Mrs. Doubtfire ★★ V2
Sýnd í Bíhöllinni og Bíóborginni
Leikstjóri: Chris Columbus
Aðalhlutverk: Robin Williams,
Sally Field, Pierce Brosnan.
Það er eins og með aðrar uppskrift-
armyndir að misvel er hægt að
fara með uppskrift þá sem fara á eftir
hverju sinni. í þessu tilviki var fjöl-
skyldumyndauppskriftin valin og
vann Chris Columbus (Home Alone
1+2, líklega 3 og 4 ef marka má mark-
aðsspekinga í Hollywood), sem
reyndar er sérfræðingur í myndum af
þessu tagi, ágædega úr henni án þess
þó að bæta nýjum áður óþekktum
kryddjurtum við.
Myndin segir ffá leikara nokkrum
sem lendir í skilnaði og fær síðan ein-
ungis að hitta börnin sín einu sinni í
viku. Hann grípur tíl örþrifaráða, svo
sterk er löngun hans tíl að hitta þau að
hann dulbýr sig sem gainla konu og
ræður sig í vinnu sem barnfóstra sinna
eigin barna. Eins og við máttí búast
leiðir þetta tíl margra misfyndinna at-
riða. Leikur Robin Williains (Toys,
Fisher King) er alveg hreint ffábær að
vanda, og kæmi það mér ekki á óvart
ef hann verður eipn af útnefndum
leikurum til óskarsverðlauna þetta ári,
því án hans væri myndin eins og
bragðlaus mjólkurhristingur. Afgang-
urinn af leikarahópnum komst vel frá
sínu, enda ekki mikils krafist aþþeim.
Það má í raun segja að það sem hefji
myndina upp úr leiðinlegri meðal-''
mennsku sé stórleikur Robin WiIIi-
ams og hvet ég markhóp inyndarinn-
ar, fjölskyldur, að bregða sér á mynd-
ina. Eg ráðlegg þó „helgarpöbbum“
að velja aðra mynd til að fara með
börnin sín á, því að sú bíóferð gæti
leitt til óþægilegra spurninga.
Sally Field (t.h.) og Robin Williams í hlutverki pabbans sem dulbýr sig scm bam-
fóstni til að geta verið nálcegt bómum sínum. Hann sýnir stórleik t myndinni.
Striking Distance ★
Sýnd í Laugarásbíó og Stjömubíó
Leikstjóri: Rowdy Herrington
Aðalhlutverk: Bruce Willis, Sarah
Jessica Parker, Dennis Farina.
að má með sanni segja að myndin
Striking Distance sé ekki meira en
100 volta spennumynd. Þar hittu for-
sprakkar beggja bíóhúsanna naglann á
höfúðið, því að myndin er að mínu
mati langdreginn spennuhundur sem
rétt nartar í tána á manni öðru hvoru.
Maður hefur séð þessa mynd mörgum
sinnum áður, í ólíkum útgáfúm að
vísu. Kannski var það leynilögreglu-
maðurinn í mér sem hélt mér vakandi,
enda var það offar en einu sinni sem
mér tókst að giska rétt á framvindu
mála næstu mínúturnar.
Mér leið eins og Matlock þegar ég
gekk út af myndinni. Sarah Jessica
Parker (L.A. Story, Honeymoon in
Vegas) og Bruce Willis (Moonlight-
ing) voru ágæt í hlutverkum sínum.
Það var ekki hægt að búast við öðru af
Bnice kallinum, enda er hann búinn
að leika þetta hlutverk í kaf, í orðsins
fyllstu merkingu.