Vikublaðið - 22.11.1996, Blaðsíða 9

VIKUBLAÐIÐ 22. NOVEMBER 1996
1 m
Þmgflokkur Álþýðubandalagsiiis og óháðrn:
Könnun hefur leitt í ljós að um 20% ung-
linga á fermingaraldri hafa einhvern tíma
íhugað að svipta sig lífi. Þetta er sláandi tala
sem undirstrikar þörf fyrir þjónustu sálfræð-
inga og félagsráðgjafa við börn og unglinga,
en það er einmitt kjarninn í lagafrumvarpi
sem Margrét Frímannsdóttir hefur lagt fram
á Alþingi og Ingibjörg Sigmundsdóttir mælti
fyrir nú í vikunni.
Eins og er stunda sálfræðingar í
skólum aðeins greiningarstarf á
vanda einstaklinga og senda þá síðan
áfram til sérfræðinga utan skólans.
Slík þjónusta getur orðið foreldrum
dýr, þvf h'ver tími hjá sálfræðingi
getur kostað alit að fimm þúsund
krónumo
I frumvarpi Margrétar er lagt til að
almannatryggingar greiði niður
kostnað við sérfræðiþjónustu af
þessu tagi, fyrir böm og unglinga að
18 ára aldri. Það er enda talið óvið-
unandi að efnahagur fólks ráði því
hvort böm og unglingar geti notið
slíkrar þjónustu og ekki örgrannt um
að mörg böm og unglingar glíma við
alls kyns erftð vandamál.
^axpnúi þörf-
þáttur samfélagsins
f frumvarpi Margrétar er gert ráð
fyrir eftirfarandi lagagrein: „Fyrir
sálfræðiþjónustu bama og unglinga,
18 ára og yngri, sem veitt er utan
sjúkrahúsa greiða sjúkratryggingar
samkvæmt reglum og gjaldskrá sem
ráðherra setur að fengnum tillögum
tryggingaráðs. Gjaldskráin gildir
Margrét Frímannsdóttir: Það er staðreynd að
mjög margar fjöiskyldur búa við það bágan efna-
hag að geta ekki mætt þeim kostnaði sem því fylg-
ir að fjölskyldumeðlimur þurfi í lengri eða
skemmri tíma að nýta sér þjónustu sálfræðings.
bæði um sálfræðiþjónustu sem veitt
er af hinu opinbera og öðmm. í stað
gjaldskrár ráðherra er Trygginga-
stofnun þó heimilt að semja um
gjaldskrá er gildi um sálfræðiþjón-
ustuna.' Sálfræðiþjónusta bama og
unglinga utan sjúkrahúsa er því að-
eins greidd að fyrir liggi sérstök um-
sókn og samþykki sjúkratrygginga.
Reikningi fyrir sálfræðiþjónustu skal
framvísað á reikningsformi sem
Tryggingastofnun ákveður.”
I greinargerð Margrétar með fmm-
varpinu er nánar fjallað um þessa
þörf og þar segir:
„Með fmmvarpi þessu er lögð til
sú breyting á löggjöf um almanna-
tryggingar að sálfræðiþjónusta fyrir
börn og ungmenni utan sjúkrastofn-
ana og skólakerfisins verði að hluta
greidd úr sameiginlegum sjóðum
landsmanna. Ýmislegt bendir til þess
að vaxandi þörf sé fyrir sálfræði-
þjónustu fyrir böm og ungmenni.
Þessi þjónusta er og á að vera fastur
liður í starfsemi skólanna.
Málefni krabbameins-
sjúkra barna
Böm og ungmenni, sem dvelja á
sjúkrastofnunum, geta átt kost á sál-
fræðiþjónustu án þess að þurfa að
greiða fyrir hana. Þrátt fyrir að á síð-
ustu ámm hafi starfsemi sálfræðinga
öðlast fastari sess í starfsemi skóla-
kerfisins er það staðreynd að fjöldi
bama og ungmenna þuífa á þjónust-
unni að halda utan skóla og sjúkra-
stofnana. Styrktarfélag krabbameins-
sjúkra bama hefur ítrekað bent á
nauðsyn þess að bömum, sem lengi
hafa átt við erfiða líkamlega sjúk-
dóma að stríða, standi til boða sál-
fræðiþjónusta sem greidd verði að
fullu eða að hluta úr sameiginlegum
sjóðum landsmanna. Félagið hefur
einnig bent á að ekki aðeins bamið
eða unglingurinn, sem hefur átt við
alvarleg veikindi að stríða, þurfi á
sálfræðiþjónustu að halda heldur og
ekki síður ijölskylda bamsins.
Styrktarfélag krabbameinssjúkra
bama hefur ráðið sálfræðing til þess
að sinna þessari þjónustu sem marg-
ar fjölskyldur krabbameinsveikra
bama nýta sér. Félagið hefur þannig
reynt að bregðast við vanda sem til
staðar er hjá þessum fjölskyldum.
Það er hins vegar ljóst að til lengri
tíma litið getur félagið ekki staðið al-
farið undir þessari þjónustu, enda
verður ekki séð að þjóðfélagið geti
ýtt þessu verkefni yfir á félagasam-
tök.
Dýr þjónusta -
bágur efnahagur
Það er einnig ljóst að böm og ung-
menni, sem hafa mátt þola hvers
konar ofbeldi, þurfa oft um langan
tíma á þjónustu sálfræðinga að halda
sem og þau böm og ungmenni sem
hafa leiðst út í neyslu fíkniefna.
Fleiri ástæður mætti að sjálfsögðu
nefna, þörftn fyrir sálffæðiþjónustu
við böm og ungmenni fer stöðugt
Vaxandi.
Það er staðreynd að mjög margar
fjölskyldur búa við það bágan efna-
hag að geta ekki mætt þeim kostnaði
sem því fylgir að fjölskyldumeðlim-
ur þurfi í lengri eða skemmri tíma að
aýta sér þjónustu sálfræðings. Við
slíkt verður ekki unað, sérstaklega
ekki þegar um er að ræða böm eða
ungmenni, og því er þetta frumvarp
flutt.”
Hjörleifur Guttormsson:
Hjörleifur Guttormsson
mælti á dögunum fyrir
þingsályktunartillögu
sinni og annarra þing-
manna Alþýðubandlags-
ins og óháðra um undir-
búning vegna flutnings
ríkisstofnana. í umræðum
á Alþingi kom meðal ann-
ars fram hjá Guðmundi
Bjarnasyni umhverfísráð-
herra að hann tæki undir
mjög margt sem fram
kæmi í tillögunni og grein-
argerð hennar og fleiri
þingmenn voru málinu
hlynntir. Staða ýmissa
stofnana kom mikið til
tals, ekki síst mál Land-
mælinga ríkisins, sem um-
hverfisráðherra hyggst
flytja á Akranes. Einnig
staða landsbyggðarinnar
gagnvart höfuðborgar-
svæðinú almennt. Hjör-
leifur lagði sjálfur áherslu
á að byggð verði upp
svæðisbundin þjónusta í
stað þess að „taka stórar
eða grónar ríkisstofnanir í
ríkum mæii upp úr sínu
umhverfi”.
Tillagan gerir ráð fyrir því að fela
ríkisstjóminni að móta reglur um
málsmeðferð við flutning ríkisstofh-
ana milli landshluta. Taki þær reglur
m.a. á aðstöðu stofnunar í nýju um-
hverfi, kjömm og réttarstöðu starfs-
manna sem flytja með stofnuninni,
kjömm og réttarstöðu starfsmanna
sem ekki kjósa að flytja og málsmeð-
ferð gagnvart Alþingi áður en
ákvörðun er tekin. Haft verði samráð
við samtök opinberra starfsmanna og
önnur stéttarsamtök, eftir því sem við
á, um mótun reglnanna. Niðurstöður
verði kynntar Alþingi eigi síðar en
vorið 1997.
Lítið hefur gerst
í greinargerð með tillögunni segir
meðal annars: „Flutningur opinberra
stofnana frá höfuðborgarsvæðinu til
landsbyggðarinnar hefur oft verið til
umræðu undanfarin ár og hafa stjóm-
skipaðar nefndir skilað tillögum um
það efni. Minna má á viðamiklar til-
lögur nefndar frá árinu 1975 um þetta
efni og önnur nefnd skilaði áliti árið
1993. Lítið hefur í reynd gerst í þess-
um efnum og flutningur ríkisstofnana
ekki verið í neinu samræmi við um-
fang tillagna og mikla umræðu um
málefnið. Stefnumörkun stjómvalda
um uppbyggingu og dreifingu opin-
berrar stjómsýslu hefur lengst af ver-
ið afar óskýr og vöntun á svonefndu
þriðja stjómsýslustigi sem er til stað-
ar annars staðar á Norðurlöndum hef-
ur gert málstök erfiðari en ella.
Miklu skiptir fyrir byggðaþróun að
dreifa um landið þeim verkefnum
sem til falla á vegum ríkisins. Því
fylgja m.a. störf fyrir sérhæft fólk
sem kemst þá í snertingu við mannlíf
og viðfangsefni f byggðum víða um
landið. Að mati flutningsmanna til-
lögunnar hefur of mikill kraftur farið
í skeggræður um að flytja stórar og
grónár ríkisstofnanir-ffá höfuðstaðn-
um út á land í stað þess að byggja
með samræmdum hætti upp þjónustu
við íbúana í hveiju kjördæmi á helstu
umsýslusviðum ríkisins.
Skortur á skýrum reglum
Mikilvægt er að þessi mál verði tekin
öðrum og ákveðnari tökum en hingað
til með það að markmiði að færa
þjónustu ríkisins með samræmdum
hætti nær fólkinu og styrkja svæðis-
bundna umsýslu. Þannig má stuðla
að betri stjómsýslu, treysta stöðu
landsbyggðar með fjölgun starfa og
draga úr miðstýringu.
f umræðu um þessi mál hefur hingað
til skort verulega á umfjöllun um
starfsaðstöðu þeirrar stjómsýslu eða
stofnana sem flytja á í nýtt umhverfi
og enn óljósari hefur stefnan verið að
því er varðar kjör og réttindi hlutað-
eigandi starfsmanna. Hefur þetta í
senn leitt til ómarkvissra vinnu-
bragða og til óvissu og óánægju hjá
starfsmönnum sem átt hafa hags-
muna að gæta vegna fyrirhugaðs
flutnings.
Tilfinnanlega skortir á að til séu skýr-
ar reglur m.a. um samskipti við
starfsmenn viðkomandi stofnunar,
bæði þá sem vilja halda starfi sínu
áfram og hina sem ekki kjósa að
flytjast með stofnuninni.
Réttur verkafólks
tryggður
Segja má að hér se um að ræða mál-
efni sem varðað geti vinnumarkaðinn
í heild og þörf sé á að skoða í víðara
samhengi sem viðfangsefni kjara-
samninga eða í löggjöf. Til dæmis er
full ástæða til að setja almennar regl-
ur sem tryggi frekar rétt verkafólks til
sjós og lands, við þær aðstæður að
skip eða kvóti er seldur frá því fyrir-
tæki sem það starfar við. Flutnings-
mönnum þykir rétt að skipta málinu í
tvennt, annars vegar setja reglur
gagnvart starfsemi ríkisins, eins og
lagt er til hér, og hins vegar um aðra
atvinnustarfsemi, sem huga þarf bet-
ur að.”