Lesbók Morgunblaðsins - 26.02.2005, Qupperneq 8

8 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 26. febrúar 2005
Í
slendingar hafa löngum litið á hafið
sem ógnvald, við sækjum sjóinn, sækj-
um þar björg í bú, en við deyjum jafn-
framt í sjónum, bátar sökkva og
mennirnir með. Hafið er ekki bara
matarkista í huga okkar heldur einnig
hættulegt og kalt, það blása af því naprir vindar.
Við höfum því ekki endilega
snúið okkur að hafinu þótt
við höfum búið við það í
gegnum aldirnar, við umföðmum það ekki eins
og fólk suður í Evrópu. Þegar við byggjum við
strandlengjuna höfum við kannski einna helst
hugsað húsin sem vörn gegn ágangi sjávar, gegn
ísköldu íslensku særokinu.
Það mótmælir því sennilega enginn að Sæ-
brautin í Reykjavík sé kuldalegasti staður borg-
arinnar. Byggingarnar sem hafa verið reistar
þar á undanförnum árum líta líka margar út eins
og bergrisar sem hnipra sig saman í norð-
annepjunni, snúa rassinum upp í vindinn, skjóta
upp kryppunni og setja í brýrnar, en aðrar
standa keikar og horfa út á haf. Þessar bygg-
ingar hýsa mikið af fólki en fáir voru á gangi á
milli þeirra þegar við Guja Dögg Hauksdóttir
arkitekt vorum þar á ferð að virða fyrir okkur
þessa nýju byggð við borgarströndina.
Vitar í borgarlandslaginu
Guja Dögg segir að rómantík nítjándu ald-
arinnar hafi lagt áherslu á hið heilnæma og upp-
byggilega sem hafið gefur okkur, ferska loftið
sem það ber inn á land, hollustu sjóbaða og feg-
urð siglinga fyrir þöndum seglum.
„Þessara hugmynda varð vart í byggingarstíl
í Skandinavíu þar sem farið var að byggja við
sjóinn, nýta strandlengjuna sem útivistarsvæði
og svo framvegis. Hingað út náðu þessir straum-
ar hins vegar ekki, hafið var enn um sinn kaldr-
analegur nábúi í augum Íslendinga. Það er ekki
fyrr en á allra síðustu árum sem við erum farin
að snúa byggingum okkar að hafinu að ein-
hverju ráði, láta þær tala við hafið og leyfa fólk-
inu að leika sér við hafið, horfa út á hafið. Ástæð-
an er sjálfsagt fyrst og fremst tilkoma betri
skjólfatnaðar og vel einangrandi glers. Þetta
endurspeglast í umræðunni um hafnarsvæðið í
Reykjavík þótt þar sé farið öfganna á milli. Ann-
aðhvort vilja menn leggja áherslu á tengslin við
hafið með fiskmörkuðum, veitingahúsum og
íbúðarhúsum sem bjóða upp á útsýni út á haf eða
búa til varnarmúr sem skýlir borgarbúum fyrir
særokinu, norðangjólunni.“
Íbúðarblokkirnar sem er nú verið að reisa við
Skúlagötuna í 101 Skuggahverfi eru, að mati
Guju Daggar, ef til vill eitt af skýrustu dæmum
þess að byggt sé við strandlengjuna í borginni
með það í huga að virkja hafið, setja húsin í já-
kvætt samhengi við þessa óheftu og stundum
grimmu náttúru sem umlykur okkur.
„Mér þykir erindið vera mjög skýrt í þessum
blokkum sem eru háar og grannar, eins konar
renningar sem eru klofnir niður í nokkrar ein-
ingar sem standa sér og snúa út á haf svo að íbú-
arnir geti notið útsýnisins. Bílar íbúanna hverfa
undir húsin og rýmið milli bygginganna er
handa gangandi umferð. Þetta eru eins konar
vitar í borgarlandslaginu sem vísa til hafs, og
eru í ákveðinni samræðu við þennan nágranna
sinn.“
Byggingar sem vita ekki hvert þær snúa
En húsin sem hafa á undanförnum misserum og
árum verið reist norðan megin við Borgartún og
hafa aðeins Sæbrautina á milli sín og hafsins
hafa ekki jafn skýra afstöðu til ægis. Þau vita í
raun ekki hvert þau snúa, inn í borgina eða út á
haf; það er eins og þau hafi dottið af himnum of-
an.
„Nei, það kemur ekki ljóslega fram í þessum
húsum hvert þau snúa, hvað snýr fram og hvað
aftur,“ segir Guja Dögg. „Þau eru eins og í lausu
lofti hér á milli þessara umferðaræða, standa á
bak við önnur hús í Borgartúninu, umvafin bíla-
stæðum ofanjarðar og neðan og alls ekki viss um
í hvaða átt þau eiga að snúa sér.“
Aðkoman að húsunum er frá Borgartúninu og
er gert ráð fyrir að ekið sé upp að þeim. Við Guja
Dögg fórum fótgangandi niður að húsunum frá
Borgartúninu en greinilegt er að ekki er gert
ráð fyrir þeim ferðamáta. Það er heldur ekki
gert ráð fyrir því að fólk geti gengið á milli
húsanna nema fara upp í Borgartúnið aftur þar
sem mjór og fremur óhrjálegur göngustígur
liggur. Skipulag þessa borgarhluta gerir ekki
ráð fyrir fólki.
„Í klassískum borgum sem voru byggðar fyrir
iðnbyltinguna var unnið út frá göturýminu jafnt
sem húsunum. Göturými þessara borga var
fyrst og fremst mótað með manninn í huga enda
þægilegt fyrir fólk að ganga í þeim. Það var líka
mannlegur skali á húsunum og göturnar voru yf-
irleitt ekki breiðari en svo að það var hægt að
heilsa fólki hinum megin. Skipulag svæðisins
hér við Borgartún og Sæbraut er hins vegar ein-
hvers konar leifar frá módernismanum þar sem
miðað er að því að slíta tengslin við hina klass-
ísku borg. Hér er litið á húsin sem sjálfstæðar
einingar, stök verk sem standa á fremur stórum
reitum svo það komist sól og loft inn um alla
glugga. Það er í sjálfu sér falleg hugsun en hún
getur ekki verið grundvöllur að fallegri borg.
Um allan hinn vestræna heim er einmitt verið að
gera mikið uppgjör gagnvart skipulagi sem
þessu. Það er verið að leita að þriðju hugmynd-
inni, menn vilja ekki byggja klassísku borgina
aftur og alls ekki þá módernísku heldur leitast
við að samræma kosti þessara tveggja borga og
þar með uppfylla þarfir manna og bíla-
umferðar.“
Hvorki-né-rýmið
Satt að segja virðist skipulag þessa svæðis til-
viljunarkennt. Það er engu líkara en í Reykjavík
sé byggingarlóðum úthlutað með einhverjum
grunnhugmyndum um það hvernig byggð eigi
að rísa en það sé síðan alfarið í höndum bygging-
araðila að ráða fram úr því hvernig sé byggt á
lóðinni, hvernig innra skipulag hennar sé, til
dæmis með tilliti til aðkomu fyrir bíla og fólk, og
hvernig ytra samhengi er, samræðan við önnur
hús í kring.
Guja Dögg segir að það ríki ákveðið frelsi í
skipulagi innan borgarinnar.
„Það er gengið út frá því að binda fólk ekki um
of í skipulaginu en væntanlega liggur þessari
byggð hér til grundvallar einhver hugmynd um
stórar og stakar byggingar. Niðurstaðan af
Á undanförnum misserum og árum hefur verið
byggt af miklum móð við Sæbrautina sem ligg-
ur eftir norðanverðri strandlengjunni í
Reykjavík. Þar ræður særokið ríkjum og bygg-
ingar sem rísa eins og ráðvilltir bergrisar upp
úr landslaginu, athyglissjúkir einstaklingar
sem vita þó ekki alveg hvað þeir vilja segja.
Sæbrautin „Og hér eru húsin sannarlega hvert öðru „glæsilegra“, stór, risastór, þótt mikil gler- og málmnotkun létti talsvert á þeim, en þetta eru gríðarlega stórar byggingar. Skalinn verður því æði sérstakur og þetta hvo
Eru fyrst og fremst
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Húsin í
bænum