Morgunblaðið - 28.05.2005, Síða 33

það hjálpar okkur líka að hafa spil-
að saman svo lengi og mikið. Það
þýðir að upplifanir okkar eru að
miklu leyti þær sömu, og vænting-
arnar svipaðar. Við höfum öll komið
fram í ákveðnum tónlistarsölum, til
dæmis, eða með ákveðnu fólki, og
það skapar vissulega jafnvægi.“
Íslenskt verk á efnisskránni
Kvartettinn hefur tvær efnis-
skrár í farteskinu að þessu sinni. Á
tónleikunum í dag og á Ísafirði um
næstu helgi leika þau kvartetta eft-
ir Mendelssohn, Ruth Crawford
Seeger, Þorkel Sigurbjörnsson og
Beethoven, en á tónleikum morg-
undagsins eru Svartir englar
George Crumb á efnisskránni auk
Ligeti-strengjakvartetts nr. 1.
Það er augljóst af þessum verk-
um að Pacifica-kvartettinn sérhæfir
sig ekki í einni tegund af tónlist,
enda segja þau af svo mörgu að
taka þegar kemur að kvart-
ettforminu. „Við veljum efnis-
skránna eftir því á hverju við höfum
áhuga á hverjum tíma. Við erum
auðvitað fjögur sem tökum ákvarð-
anirnar, þannig að það koma marg-
ar ólíkar hugmyndir upp,“ segja
þau.
Það vekur athygli að íslenskt tón-
skáld á verk á efnisskrá dagsins í
dag, Þorkell Sigurbjörnsson. Þor-
kell nam á sínum tíma við Illinois-
háskóla, og tengist því á vissan hátt
Pacifica-kvartettnum sem nú kenn-
ir við skólann. „Þetta er nýjasti
kvartett hans af fjórum,“ útskýra
þau, „og hann var saminn að beiðni
norskra yfirvalda í tilefni afmælis
Grieg. Verkið er því nokkurs konar
hylling á Grieg, en þar er líka fleygt
inn ýmsum íslenskum stefjum.
Þetta er létt og skemmtilegt verk,
sem myndar skemmtilegt mótvægi
við hina kvartettana á efnis-
skránni.“
Mikilvægt að kynna klassík
Þrátt fyrir þá virðingu sem hann
virðist njóta og óskir og tilboð frá
ýmsum virtum tónlistarhúsum um
að koma þar fram á tónleikum,
leggur Pacifica-kvartettinn ekki
síður áherslu á að ná til aðeins öðru-
vísi hlustenda en þar er venjulega
að finna. Jafnvel í sinni stuttu heim-
sókn til Íslands gefa þau sér tíma til
að heimsækja Litla-Hraun og leika
fyrir fanga, og heimsækja tvo skóla
og leika fyrir börn.
Þau segja þetta hluta af skyldu
sinni sem tónlistarmenn. „Stór hluti
af því sem við fáumst við snýst um
að taka þátt í þjóðfélaginu, og sú
hugsun fer raunar vaxandi í klass-
íska tónlistarheiminum í Bandaríkj-
unum,“ segja þau. „Við spilum því
oft á elliheimilum, í skólum eða
fangelsum, og það er mjög þakklátt
starf. Þannig getum við átt sam-
skipti við margs konar fólk á okkar
hátt – með því að spila.“
Þau segja það mikilvægt fyrir
framtíð klassískrar tónlistar að
koma til móts við áheyrendur í bók-
staflegum skilningi – að breyta
ímyndinni á þann veg, að hún sé
ekki bara fyrir forréttindafólk sem
sitji í fínum tónlistarsal og hlusti.
„Það er vaxandi áhyggjuefni innan
klassíska tónlistarheimsins að tón-
leikagestir eru sífellt að verða eldri,
svo það þarf að gera ráðstafanir. En
það er líka sjálfsagt mál – hvers
vegna skyldu tónleikar aðeins vera
haldnir í tónleikasölum og ekki í
fangelsi, svo dæmi sé tekið?“
Þau benda á að strengjakvartett
sé mjög vel til fallinn að koma fram
á óhefðbundnum stöðum, það eina
sem þurfi eru stólar og nótnastatív.
„Við getum átt mjög náin samskipti
við fólkið á hverjum stað og rætt við
það um tónlistina og hvernig lífi
okkar sem tónlistarmanna er hátt-
að. Okkur hefur alltaf verið mjög
vel tekið,“ segja þau og bæta við að
einir af minnisstæðustu tónleikum
þeirra hafi verið í öryggisfangelsi í
Los Angeles. „Okkur finnst þetta
mikilvægur hluti af starfi okkar og
viljum gjarnan koma þeirri hugsun
á framfæri, að maður þarf ekki
endilega að skilja tónlist til að njóta
hennar. Tónlist er fyrir alla, og tón-
listin sem við leikum er þar síður en
svo undanskilin.“
Pacifica-kvartettinn ætlar að
halda þrenna opinbera tónleika í
ferð sinni hér; í Íslensku óperunni í
dag kl. 15, annað kvöld á sama
stað kl. 20 og í Hömrum á Ísafirði
laugardaginn 4. júní kl. 17.
ingamaria@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. MAÍ 2005 33
MENNING
aðalatriði kjötkveðjuhátíða þar í
landi stórar skrúðgöngur þar sem
hljómsveitir spila á vögnum og
skreyttir dansarar dilla sér. Við gerð
vagnsins hafði Barney brasilískar
goðsagnaverur kandomble í huga,
guðina Ossain og Ogun. Í viðtali við
tímaritið ArtForum segir Barney frá
gerð verksins. Ogun er stríðsguð og
tákn hans er járn. Járn hans er jafnt
tól til að plægja jörðina sem og vopn.
Ossaim er skógarguð og guð lækn-
ingajurta. Þriðja persónan sem heill-
aði Barney við gerð verksins var
listakonan Julia Hill en hún bjó uppi
í tré í tvö ár til að mótmæli eyðingu
regnskóganna. Líkami hennar varð
fyrir skakkaföllum eins og þurri húð
á höndum sem að lokum minnti á
trjábörk en búningar þeirra sem
fylgdu vagni Barney voru með
munstri unnu út frá þessu. Julia og
Ossaim renna saman í eina fígúru í
verkinu. Undir farartækinu, skóg-
arhöggstrukki með hjólum sem eru
tveir metrar í þvermál hefur síðan
Ogun hreiðrað um sig, hann nærist á
krafti risastórrar vélarinnar, tæknin
og tólin æsa hann upp á líkamlegan
máta sem áhorfendur myndbandsins
fá séð en var ekki hluti af eða sýni-
legt í skrúðgöngunni sjálfri. Að mínu
mati er listamaðurinn hér ekki á
nokkurn hátt að reyna að hneyksla
áhorfendur, enda mun flóknari og al-
varlegri listamaður en það á ferð.
Það er því synd ef þetta atriði rís-
andi holds og sáðláts sem að mínu
mati er ekki aðalatriði verksins,
verður til þess að fæla áhorfendur
frá tilkomumiklu og eftirminnilegu
verki.
Hið stóra samhengi
De Lama Lamina er aðgengilegra
verk á margan hátt en Cremaster
myndirnar, hér er a.m.k. tiltölulega
auðvelt að ímynda sér hvert við-
fangsefnið er en grundvöllur þess er
hin eilífa hringrás og hið síbreytilega
samspil manns og náttúru með
ádeilu í afar fáguðu formi. Hvernig
þessari innrás hvíta mannsins í hefð-
bundið brasilískt ritúal er tekið þar
eða annars staðar veit ég ekki, en
mér sýnist Barney takast á flottan
hátt að birta einhvers konar undir-
meðvitund viðfangsefnis síns, rétt
eins og Cremaster myndir hans
gætu ef til vill verið birtingarmátar
undirmeðvitundar vestrænnar hóp-
sálar. Í samhengi við leit vestrænna
listamanna að efnivið á öðrum menn-
ingarsvæðum má sjá í þessum verk-
um snertifleti til dæmis við verk eftir
Dubuffet sem notar trjárót til að
skapa skúlptúr „Töframann“ árið
1954, og gerir myndverk sem minnir
á samruna manns og trés árið 1950
„Ĺarbre de fluides“, sem minnir að
nokkru leyti á samruna manns og
trés í verki Barneys. Það er þó
grundvallarmunur á viðhorfi þessara
listamanna, þar sem Dubuffet eins
og aðrir samtímamenn hans sköpuðu
verk sín innan ramma síns menning-
arsvæðis en fengu eitthvað að láni
annars staðar frá, nær Matthew
Barney að fara yfir landamæri og
skapa list sem er þeim óháð. Hann
hefur einstaklega sterka listræna
sýn og hæfileika til þess að skapa
eftirminnilegar myndir án þess að
ofureinfalda eða útskýra list sína. Ég
botnaði hvorki upp né niður í stórum
hluta af Cremaster verkum hans en
fannst ég skilja þau á einhvern hátt
engu að síður, þetta nýja verk ættu
allir að geta skilið sem vilja. Sá sann-
leikur sem listamenn leita kannski
langt yfir skammt býr í verkum Bar-
neys sama hvort hann vinnur þau á
heimavelli eða á gjörólíku menning-
arsvæði. Það er ekki hið innra sjálf
sem leitað er að í sortu sálarinnar
eða á framandi stöðum heldur sam-
mannlegur sannleikur sem er okkar
allra.
Ragna Sigurðardóttir