Morgunblaðið - 29.05.2005, Blaðsíða 34

34 SUNNUDAGUR 29. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
25. maí 1975: „Kaupkröfur
Alþýðusambandsins vegna
þeirra kjarasamninga, sem
nú standa fyrir dyrum, hafa
vakið almenna athygli sakir
þess, hversu fjarlægar þær
eru raunverulegum að-
stæðum í þjóðarbúskapnum.
Öllum er ljós sá vandi, sem
þjóðin stendur frammi fyrir
vegna rýrnandi kaupmáttar,
en jafnframt er það deginum
ljósara að úr þeim erf-
iðleikum verður ekki bætt
með því að semja um hærra
kaupgjald, sem einungis er
unnt að greiða með inni-
stæðulausum ávísunum.
Alþýðusambandið byggir
kaupkröfur sínar á for-
sendum, sem engan veginn
fá staðizt. Þær eru byggðar
á kjarasamningum, sem
gerðir voru í febrúar 1974,
en forystumenn launþega-
samtaka, vinnuveitenda og
allra stjórnmálaflokka hafa
viðurkennt, að þeir hafi ver-
ið óraunhæfir verðbólgu-
samningar.“
. . . . . . . . . .
26. maí 1985: „Þess hefur
gætt á undanförnum árum að
einkafyrirtæki vilji auka
skerf sinn í lista- og menning-
arlífi. Og víst er að íslenskir
bókaútgefendur hafa ekki
látið deigan síga, þótt stund-
um hafi á móti blásið. Á síð-
asta ári var til að mynda gert
sérstakt átak í þágu bók-
arinnar. Umsvif einkaaðila í
lista- og menningarlífi munu
aukast við það að einkaréttur
ríkisins á útvarpsrekstri
verður afnuminn, svo fram-
arlega sem þeir er sækja
fram á því sviði séu reiðubún-
ir að fjárfesta í menningunni
fremur en eltast við dæg-
urflugur.“
. . . . . . . . . .
28. maí 1995: „Helgi Hálf-
danarson vann það afrek að
þýða heildarverk Shakes-
peare og lenti í miklum
hrakningum vegna útgáfu á
verkunum og það var ekki
fyrr en 35 árum eftir að Helgi
hafði lokið þýðingum sínum,
sem Mál og menning lauk út-
gáfu verkanna. Á þessu tíma-
bili voru a.m.k. tvær aðrar til-
raunir gerðar til þess að gefa
verkin út og kom Almenna
bókafélagið þar m.a. við sögu.
Þegar ráðist er í stórvirki
sem þessi er nauðsynlegt að
styðja við slíka starfsemi á
myndarlegan hátt. Einar
Bragi naut styrkja úr Nor-
ræna þýðingasjóðnum og
þeim íslenska, en hann telur
samt sem áður einsýnt að
hann verði fyrir milljóna tapi
af útgáfunni.
Þessu verður að breyta, því
ella blasir við sú hætta, að
menn missi kjarkinn og hætti
við að ráðast í þýðingar á
verkum, sem eru íslenskri
menningu lyftistöng.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
S
amfylkingin stefnir að því að
mynda hreina vinstri stjórn að
loknum næstu þingkosningum,
ríkisstjórn af þeirri gerð, sem
aldrei áður hefur verið mynd-
uð á Íslandi. Þetta er sá tónn,
sem heyrist frá Samfylking-
arfólki að loknum landsfundi
þeirra fyrir viku.
Svokallaðar vinstri stjórnir hafa aldrei áður
verið myndaðar á Íslandi án Framsóknarflokks-
ins. Hér sat vinstri stjórn framsóknarmanna og
Alþýðuflokks á fjórða áratug 20. aldarinnar,
sem átti ríkan þátt í að koma á fót þeirri rík-
isvæðingu atvinnulífs, sem núverandi ríkisstjórn
hefur verið að vinda ofan af. Hér sat vinstri
stjórn á árunum 1956 til 1958, sem hafði það
ekki sízt að markmiði, auk útfærslu fiskveiði-
lögsögu, að senda varnarliðið í burtu. Þau áform
urðu að engu ekki sízt vegna dramatískra at-
burða í Austur-Evrópu, þegar sovézkir skrið-
drekar streymdu um götur Búdapest og börðu
niður uppreisn Ungverja. Hún var skipuð
fulltrúum Framsóknarflokks, Alþýðuflokks og
Alþýðubandalags, en hið síðastnefnda var kosn-
ingabandalag, sem myndað hafði verið af Sam-
einingarflokki alþýðu-Sósíalistaflokki og Mál-
fundafélagi jafnaðarmanna, en það félag var
stofnað af vinstra armi Alþýðuflokks.
Hér sat vinstri stjórn 1971–1974, skipuð
fulltrúum Framsóknarflokks, Alþýðubandalags
og Samtaka frjálslyndra og vinstri manna, en
þau samtök voru stofnuð með klofningi úr Al-
þýðubandalagi. Helzta markmið þeirrar ríkis-
stjórnar auk útfærslu fiskveiðilögsögu var að
senda varnarliðið úr landi.
Hér sat vinstri stjórn í tæpt ár 1978–1979,
skipuð fulltrúum Framsóknarflokks, Alþýðu-
flokks og Alþýðubandalags og hér sat vinstri
stjórn frá 1988–1991, sem var aðallega skipuð
fulltrúum Framsóknarflokks, Alþýðubandalags
og Alþýðuflokks en einnig Borgaraflokks, sem
var klofningsframboð úr Sjálfstæðisflokki frá
þingkosningunum 1987.
Um vinstri stjórnina, sem hér sat á fjórða
áratug 20. aldarinnar má segja, að frá sjón-
arhóli vinstri manna hafði hún grundvallaráhrif
á íslenzkt þjóðfélag með sama hætti og þær rík-
isstjórnir, sem Davíð Oddsson hefur haft for-
ystu fyrir (þar til sl. haust) frá 1991. Þeirri
vinstri stjórn, sem sat undir forsæti Hermanns
Jónassonar, tókst að stórauka áhrif opinberra
aðila í atvinnulífinu, sem var eitt helzta mark-
mið hennar. Að öðru leyti voru þær vinstri
stjórnir, sem sátu á síðari hluta 20. aldarinnar
misheppnaðar ríkisstjórnir, sem skildu eftir sig
mikil vandamál, sem aðrir urðu að hreinsa upp.
En munurinn á þessum ríkisstjórnum og
þeirri sem Samfylkingin stefnir að myndun á
eftir þingkosningar 2007 er sá, að Framsókn-
arflokkurinn var alltaf sterkur aðili að þeim rík-
isstjórnum. Lengst af voru innan Framsókn-
arflokksins ákveðin átök á milli hægri og vinstri
arms. Yfirleitt var hægri armur Framsóknar-
flokksins skipaður fulltrúum þeirra, sem höfðu
beina reynslu af atvinnulífi vegna starfa hjá
samvinnuhreyfingunni og leituðust við að
tryggja viðskiptahagsmuni þeirrar hreyfingar
með virkri þátttöku í starfi Framsóknarflokks-
ins. Þessir menn spyrntu yfirleitt við fótum
gegn öllum hugmyndum um að senda varn-
arliðið úr landi. En jafnframt var sterkur
vinstri armur, sem vildi alltaf mynda ríkis-
stjórnir til vinstri. Hermann Jónasson var for-
ystumaður þess arms. Steingrímur Her-
mannsson fylgdi í fótspor föður síns. Það var
hins vegar hægri armur Framsóknarflokksins,
sem hafði alltaf þau áhrif að halda vinstri
stjórnum, sem flokkurinn tók þátt í, við efnið.
Nú er stefnt að því að mynda hreina vinstri
stjórn án þátttöku Framsóknarflokksins. Í því
sambandi er vert að hafa í huga hvaða flokkur
Samfylkingin er. Sá flokkur er skipaður fólki úr
Alþýðuflokknum gamla, Kvennalista, Þjóðvaka
(sem var klofningsframboð úr Alþýðuflokki) og
stórum hluta Alþýðubandalagsins gamla en af-
gangurinn af þeim flokki varð eftir í Vinstri
grænum.
Þróunin innan Samfylkingarinnar hefur orðið
sú, að Alþýðuflokksmenn eru þar að mestu
áhrifalausir en flokknum er stjórnað af fólki úr
Alþýðubandalagi og Kvennalista.
Samfylkingarfólk þolir illa stöðu Sjálfstæð-
isflokksins í íslenzkum stjórnmálum en enn ver
Framsóknarflokkinn. Óhætt er að fullyrða, að
Samfylkingin gæti frekar hugsað sér samstarf
við Sjálfstæðisflokk en Framsóknarflokk í rík-
isstjórn. Segja má að Framsóknarflokkurinn í
dag sé eitur í beinum Samfylkingar. Kannski
vegna þess, að vinstri armurinn virðist horfinn
úr Framsóknarflokknum. Þær raddir heyrast
þar ekki lengur. Eftir stendur hægri armurinn
og fólk, sem er óánægt, ekki vegna óánægju
með stefnu flokksins heldur eigin stöðu og skort
á frama.
Við þessar aðstæður stefnir Samfylkingin að
því að ná þeirri stöðu í næstu þingkosningum að
tveimur árum liðnum að mynda þá tegund af
ríkisstjórn, sem aldrei áður hefur verið mynduð
á Íslandi, hreinræktaða vinstri stjórn. Og ekki
ólíklegt að kosningarnar vorið 2007 muni snúast
um það, hvort þjóðin vilji slíka ríkisstjórn.
Stefnumörkun landsfundar Samfylkingarinn-
ar var svo óskýr, að það er erfitt að átta sig á
því hver stefna slíkrar ríkisstjórnar yrði í inn-
anlandsmálum. Það er auðveldara að átta sig á
því hver hún yrði í utanríkismálum.
Ísland og ESB
Samfylkingin hefur
nokkuð skýra stefnu í
utanríkismálum. Hún
vill að Ísland sæki um aðild að Evrópusamband-
inu. Hún vill ná samningum um slíka aðild, jafn-
vel þótt ljóst sé, að af slíkri aðild mundi að
óbreyttu leiða formleg yfirráð Brussel yfir fisk-
veiðilögsögu okkar. Og jafnframt eru svo sterk-
ar vísbendingar um afstöðu flokksins til örygg-
ismála, að ekki verður fram hjá þeim gengið.
Samfylkingin vill senda varnarliðið úr landi en
halda varnarsamningum eftir á pappírnum og
er að því leyti til samhljómur með afstöðu Sam-
fylkingarinnar og hinna íhaldssömu og hægri
sinnuðu hauka í varnarmálaráðuneyti Donalds
Rumsfelds.
Hrein vinstri stjórn Samfylkingar og Vinstri
grænna mundi aldrei sækja um aðild að Evr-
ópusambandinu. Ástæðan er einfaldlega sú, að
Vinstri grænir eru því algerlega mótfallnir. Að
því leyti til yrði slík ríkisstjórn í svipaðri stöðu
og ríkisstjórn, sem norski Verkamannaflokk-
urinn mun mynda í Noregi í haust á vinstri
kantinum. Sú ríkisstjórn, sem í Noregi er talið
öruggt að verði mynduð, mun ekki sækja um
aðild að ESB vegna þess, að innan hennar verða
aðilar, sem eru því algerlega mótfallnir. Þeir ís-
lenzkir stjórnmálamenn, sem hafa veifað fram-
an í fólk hér þeim möguleika, að Norðmenn
sæki um aðild að ESB á næstu árum eru að
blekkja þjóðina. Það verður engin aðildarum-
sókn af hálfu Norðmanna á næstu árum af ofan-
greindum ástæðum. Það þarf mikið að breytast
í norskum stjórnmálum til þess að svo verði.
Hreinræktuð vinstri stjórn á Íslandi mun
heldur ekki sækja um aðild að Evrópusamband-
inu á næsta kjörtímabili vegna andstöðu Vinstri
grænna. Eini möguleiki Samfylkingarinnar til
að ná því stefnumáli sínu fram er að fá aðstöðu
til að mynda ríkisstjórn með Framsóknar-
flokknum og það er raunar ekki endilega víst,
að Framsóknarflokkurinn undir nýrri forystu
mundi hafa áhuga á slíku. Áhugi framsókn-
armanna á aðild að Evrópusambandinu er að
verulegu leyti bundinn við Halldór Ásgrímsson
og miðað við þann tíma, sem hann hefur verið
virkur í stjórnmálum má gera ráð fyrir að nú sé
komið fram á seinni hluta valdatímabils hans í
flokknum.
Þegar á allt þetta er litið verður því að telja
nokkuð víst, að ekki verði um að ræða alvar-
legar umræður um aðild Íslands að ESB fyrr en
þá í þingkosningum árið 2011, nema óvæntir at-
burðir gerist í málefnum Evrópusambandsins,
sem ekki eru fyrirsjáanlegir nú.
Öryggismálin
Öðru máli gegnir um
öryggismálin. Gamlir
andstæðingar varnar-
liðsins eru nú í öruggum meirihluta innan Sam-
fylkingarinnar. Talsmenn Alþýðuflokksins, sem
að mestu stóð sig vel í deilunum um varnarliðið
á árum áður, mega sín lítils innan Samfylking-
arinnar.
Á landsfundi Samfylkingar kom fram, í mál-
efnagögnum, sem lögð voru fram á fundinum,
að ágreiningur væri innan flokksins um þessi
mál. Það er út af fyrir sig heiðarlegt gagnvart
kjósendum að viðurkenna það. Þar kemur jafn-
framt fram, að niðurstaðan gæti orðið sú, að
Samfylkingin legði til að varnarliðið hyrfi af
landi brott en varnarsamningurinn yrði til stað-
ar. Augljóst er að gamlir herstöðvaandstæð-
ingar, sem eru áhrifamesti valdakjarninn í
kringum nýkjörinn formann, Ingibjörgu Sól-
rúnu, sjá sér færi á því að láta gamlan draum
rætast, að Ísland verði varnarlaust.
Á undanförnum árum hefur töluvert verið um
það rætt, hvort yfirleitt væri þörf á vörnum hér
í ljósi framvindu heimsmála, friði í Evrópu og
batnandi sambúð Vesturlanda og Rússlands.
Ríkisstjórnarflokkarnir hafa markað þá stefnu,
að óhugsandi sé að hér verði engar varnir en
hins vegar eðlilegt að dregið hafi verið úr þeim.
UMFERÐIN OG BANASLYS
Í fyrradag lézt ungur maður íumferðarslysi í Hvalfirði. Þaðvill gjarnan verða svo þegar
vorar og sumarið gengur í garð og
umferðin eykst að alvarleg slys
verði.
Þess vegna er nú komin sá árs-
tími að fólk verður að gæta sérstak-
lega að sér í umferðinni. Í þessu til-
viki var um að ræða árekstur
flutningabíls og fólksbíls. Og áreið-
anlega rétt sem fram hefur komið í
fréttum, að bílstjóri flutningabíls-
ins hafi gert það sem í hans valdi
stóð til þess að koma í veg fyrir
slysið.
Það er enginn óhultur í umferð-
inni. Ekki heldur þeir sem fara að
öllum umferðarreglum og gæta
fyllstu varúðar. Ef aðrir gera það
ekki getur hver og einn verið við
dauðans dyr þegar komið er út í
umferðina.
Landflutningar hafa stóraukizt á
seinni árum. Í því felst að stórum
flutningabílum hefur fjölgað mjög í
umferðinni. Það er mikið álitamál
hvort íslenzka vegakerfið þolir
þessa miklu umferð flutningabíla.
Hér eru aðstæður á vegum úti yf-
irleitt þannig að vegirnir eru til-
tölulega mjóir og ekki má mikið út
af bera án þess að slys verði. Voru
vegirnir hannaðir fyrir þessa miklu
landflutninga? Hefur flutningi ver-
ið beint af sjó og upp á land með því
hvernig opinberri gjaldtöku er
háttað?
Umferð þessara stóru flutninga-
bíla í bæjum og borg er líka vara-
söm. Þeir fara oft um fjölfarnar
íbúðargötur þar sem börn eru á
ferð.
Stóru flutningabílarnir eru önnur
meginhættan í umferðinni. Þeir
sem gera út flutningabíla segja að
vísu að í bílunum séu hraðatak-
markanir sem geri það að verkum
að þeir komist ekki yfir ákveðinn
hámarkshraða. Þeir sem fylgjast
með þessum bílum á vegum úti
spyrja sjálfa sig hvort þær yfirlýs-
ingar geti verið réttar.
En hin meginhættan er mikill
hraði fólksbíla. Og það hlýtur að
verða eitt meginverkefni umferðar-
yfirvalda á komandi sumri að draga
úr hraðanum eins og kostur er.
Morgunblaðið hefur áður lýst þeirri
skoðun að það verði ekki hægt að
koma á viðunandi aga í umferðinni
nema með því að þyngja sektir.
Landsmenn fari sínu fram nema
það kosti svo mikið að enginn láti
sér það til hugar koma. Þetta er
umhugsunarefni fyrir stjórnvöld.
AFREKSMAÐUR
Höskuldur Pétur Halldórsson,sem lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík með
hæstu einkunn sem gefin hefur
verið í 159 ára sögu skólans, er af-
reksmaður.
Það er ótrúlegur árangur að
hafa náð 9,90 í einkunn á stúd-
entsprófi.
Slík frammistaða er stórkostleg
og eykur trú fólks á framtíð þess-
arar þjóðar. Það er gaman að því
hve stór hópur frábærra náms-
manna hefur komið fram á sjón-
arsviðið á undanförnum árum og
áratugum. Þetta unga fólk verður
fyrirmynd annarra og þeir sem á
eftir koma fá takmark til að keppa
að. Það er ástæða til að óska þess-
um unga manni og fjölskyldu hans
innilega til hamingju með þennan
frábæra árangur.