Morgunblaðið - 13.06.2005, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 13. JÚNÍ 2005 19
MENNING
FYRIR sjö árum var einleikurinn um Guðríði
Þorbjarnardóttur frumsýndur í Skemmtihús-
inu við Laufásveg og hefur síðan þá verið
fluttur um allar jarðir auk þess að gleðja út-
lenda og innlenda gesti Skemmtihússins.
Breska leikkonan Caroline Dalton er áttunda
leikkonan sem fer með einleikinn sem Guð-
ríður Þorbjarnardóttir og var sýningin nú
frumsýning hennar í hlutverkinu. Ég hef
ekki séð verkið fyrr og þó að vinsældir þess
bendi til þess að um gott leikhúsverk sé að
ræða kom það mér skemmtilega á óvart.
Brynja Benediktsdóttir byggir einleikinn á
lífi Guðríðar, einkum dvölinni í Grænlandi
þar sem hún missti tvo eiginmenn og giftist
þeim þriðja: Þorfinni Karlsefni. Þau fóru
saman til Vínlands sem Leifur Eiríksson
hafði fundið áður og sem Guðríður hafði
reynt að fara til með Þorsteini Eiríkssyni.
Segir einleikurinn einnig frá dvöl Guðríðar
og Þorfinns í Vínlandi þar sem Snorri Þor-
finnsson fæddist og atvikum sem leiddu til
heimfarar. Brynja Benediktsdóttir bregður
sterku femínísku ljósi á þessa þekktu atburði
Íslandssögunnar; hún sýnir þá frá sjónarhóli
kvennanna og sýnir jafnframt Guðríði og
fleiri konur sem gerendur í lífi sínu. Þar eru
einkar minnistæðar þær Freydís og spákon-
an í Grænlandi. Farið er fram og aftur í tím-
anum, Guðríður ávarpar nútímakonur sem
afkomendur sína og talar um að gott sé að
hafa tæknina til hjálpar við að flytja söguna.
Sem Guðríður bregður leikkonan sér í hlut-
verk þeirra sem hún talar við og segir frá og
allt er þetta gert á lifandi hátt og fjörlega í
samtölum og leiktúlkun, hún deilir gleði og
sorg með áhorfendum, reynslu og eftirvænt-
ingu.
Caroline Dalton er geðþekk leikkona,
þokkafull og þroskuð, með agað vald á lík-
ama og rödd. Hún segir sögu Guðríðar á
þann hátt að þó að ég þekkti sögu hennar í
ýmsum útgáfum fannst mér að sýningu lok-
inni að svona hefði hún verið og ekki öðru-
vísi. Caroline gekk mjúklega inn í hina ein-
földu og mjúku umgjörð leiksins í
Skemmtihúsinu, þar sem búningur, grímur,
lýsing, hljóð og afar falleg sviðsmyndin þjón-
uðu alltaf persónunni Guðríði. Allt látbragð,
rödd og túlkun Caroline var vandlega unnið
af fínlegu innsæi.
Ég hvet þá sem geta hugsað sér að upplifa
brot úr Íslandssögunni á enskri tungu til
þess að slást í hóp erlendu ferðamannanna
sem sækja Skemmtihúsið við Laufásveg og
kynnast Guðríði Þorbjarnardóttur upp á
nýtt. Fyrir þá sem hrifust af vinsælu sýning-
unni Ínúk fyrir nokkuð mörgum árum er
einnig ánægjulegt að rifja upp agaðar og
næmar vinnuaðferðir Brynju Benedikts-
dóttur í leiklistinni.
Lifandi saga frá
sjónarhóli kvenna
LEIKLIST
Skemmtihúsið
Höfundur og leikstjóri: Brynja Benediktsdóttir. Leik-
kona: Caroline Dalton. Hönnun lýsingar: Jóhann
Bjarni Pálmason. Hljóðhönnun: Margrét Örnólfs-
dóttir. Grímur og hönnun leikmyndar: Rebekka Rán
Samper.
Frumsýning í Skemmtihúsinu, 5. maí 2005
The Saga of Guðríður
Morgunblaðið/Sigurður Jökull
„Caroline Dalton er geðþekk leikkona,
þokkafull og þroskuð, með agað vald á lík-
ama og rödd,“ segir meðal annars í umsögn. Hrund Ólafsdóttir
GUÐBJÖRG Lind er listmálari sem
leitar í landslagshefðina. Verk henn-
ar eru einföld í forminu, í raun form-
laus svo langt sem það nær í lands-
lagsmálverki. Eyjur skapa
hrynjanda á myndfletinum og árfar-
vegir og fossar skipta fletinum upp
án þess að verða geometrískar
myndbyggingar. Nálgun Guðbjargar
svipar til rómantíkur á 19. öld og lita-
flæmismálverka 20. aldarinnar sem
eru í grunninn trúarlegs eðlis, byggj-
ast á ægifegurð (sublime), þ.e. þegar
maður er tekin(n) af guðdómlegri
upplifun sem er í senn ógnvekjandi
og himnesk. Er því vel við hæfi hjá
Guðbjörgu að sýna í Hallgríms-
kirkju. Er sýning hennar þar tví-
skipt. Annars vegar málverk í and-
dyrinu og hins vegar altaristafla í kór
kirkjunnar, „Engilfoss“ sem var áður
sýnd í San Domingos de Bonaval
kirkjunni í Santiago de Compostela á
Spáni árið 2002. Verkin í anddyrinu
eru glæný en mótífin þau sömu og
áður. Helst má sjá breytingar á foss-
unum sem hafa í sér mun meiri
hreyfingu eða fall en ég hef séð áður
hjá Guðbjörgu. Til viðmiðunar buna
fossarnir fimm í kórnum niður í til-
tölulega beinum línum.
Verk Guðbjargar virka jafnan
tæmandi. Þ.e. frá daglegu kvabbi í
hugarró. Er það mikill kostur fyrir
messuhald að söfnuðurinn sitji ekki
áreittur af umhverfinu heldur að um-
hverfið beini honum innvortis og
stuðli að ótruflaðri hlustun. Orð og
umhverfi spila þá saman. Sýningin
ber það reyndar með sér að hafa ver-
ið hugsuð fyrir annað rými til að
byrja með og kann það að trufla ein-
hverja. Þ. á m. mig. Mér þykir t.d.
skrítið að sjá fríhangandi málverk á
striga. Bakhliðin verður þá óþarfur
partur af verkinu þar sem hún er að
öllu ónýtt, jafnvel þótt maður sjái
hana ekki með berum augum, þá
skapast rými frá bakhlið að vegg sem
maður er óhjákvæmilega meðvitaður
um þegar maður horfir á verkið. Í
slíku tilfelli virkaði betur hjá Guð-
björgu að mála á plexi eins og hún
sýndi í Listasafni ASÍ fyrir 3 árum,
þar sem frístandandi málverk af fossi
náði miklum fínleika og gegnsæi í
miðju rýminu. Myndirnar eru engu
að síður fallegar í kórnum. Hafa yfir
sér fínlegt yfirbragð. Titill verksins
afar sætur í þessu samhengi. Lóðrétt
sprænan vísar til himins og jarðar og
vatnið symbolískt, tákn lífs, end-
urfæðingar, tærleika svo eitthvað sé
nefnt og notað við ýmsa ritúala s.s.
skírn í kristninni.
Morgunblaðið/Eyþór
Englafoss eftir Guðbjörgu Lind Jónsdóttur í kór Hallgrímskirkju.
Englafoss
MYNDLIST
Hallgrímskirkja
Sýningin er aðgengileg á opnunartíma
kirkjunnar. Henni lýkur 26. júlí.
Guðbjörg Lind Jónsdóttir
Jón B.K. Ransu
FIMMTA úthlutun úr Rannsókn-
arsjóði Listasafns Háskóla Íslands
fór fram á dögunum.
Sjóðurinn veitir tvo styrki í ár:
Hrafnhildur Schram listfræðingur
fær 400.000 krónur til dvalar í Dan-
mörku til að rannsaka frumheimildir
og taka viðtöl vegna bókar um lista-
konuna Júlíönu Sveinsdóttur (1889-
1966).
Viktor Smári Sæmundsson for-
vörður fær 400.000 krónur í styrk til
að stunda rannsóknir á nafnskriftum
(höfundarmerkingum) frumherja ís-
lenskrar myndlistar, einkum þeirra
Sigurðar málara Guðmundssonar,
Þórarins B. Þorláksonar, Ásgríms
Jónssonar, Jóhannesar S. Kjarval,
Guðmundar Thorsteinssonar, Jóns
Stefánssonar og Júlíönu Sveins-
dóttur.
Sjóðnum er ætlað að styrkja rann-
sóknir á sviði íslenskrar myndlistar,
myndlistarsögu og forvörslu mynd-
verka, svo og til birtingar á nið-
urstöðum slíkra rannsókna.
Sjóðurinn var stofnaður af Sverri
Sigurðssyni árið 1999 og hefur síðan
þá styrkt 12 rannsóknarverkefni á
sviði íslenskrar myndlistarsögu og
forvörslu. Auglýst er eftir umsókn-
um í sjóðinn á vorin og fer úthlut-
unin fram á afmælisdegi Sverris Sig-
urðssonar, 10. júní.
Tveir styrkir úr Rann-
sóknarsjóði Listasafns HÍ
Morgunblaðið/Sverrir
Páll Skúlason, rektor Háskóla Íslands, Hrafnhildur Schram, Viktor Smári
Sæmundsson og Auður Ólafsdóttir, forstöðumaður Listasafns HÍ.
HÁKARLA-SADDAM er yfirskrift
þessa verks eftir tékkneska mynd-
listarmanninn David Cerny sem
getur að líta í Karlin Hall, fimm
þúsund fermetra sýningarrými í
Prag.
Tvö hundruð listamenn taka þátt
í sýningunni sem er liður í Prag-
tvíæringnum.
Reuters
Saddam Hussein í hákarlslíki