Tíminn - 10.04.1970, Blaðsíða 8

- " ' TÍMINN
Svavar Björnsson:
Stjórnvizkan í lágmarki
Hugleiðingar um íslenzku afbrotaskólana
Vart líður nú svo vika að
ekJci birtist í blöðum frásagnir
sfcrifaðar í háðsfcuím stíl um að
faagar hafi strofcið úr Hegn-
ingarhúsinu. Það hefur efcki far
ið fram hjiá neinum að þetta
gamla og rótgróna fangelsi er
efcki lengur mannhelt. Blaða-
skrifin hafa. leitt af sér umtal,
sem ekfci er vanþörf á, því al-
menningur í landinu veit vart
annað um fangelsi, en að það
eru húis þar sem sfcotið er
sfcjólshúsi yfir afbrotamenn,
hverju nafni sem þeir nefnast.
Mig langar hér til.að segja álit
mitt á þessum málum, og geri
það sem einstaklingur en ekki
í nafni neins félagsskapar.
Refsifangar
eöa sýningargripir?
Við Skiólavörðustttg stendur
fangelsi sem nú bráðlega get-
ur haldið upp á aldarafmælið.
I>að hafa verið framsýnir og
stórhuga menn sem á ofariveðri
nítjándu öld byggðu þetta bús,
sem enn þann dag í dag er eitt
aðalfangelsi landsins. Þé var
öldin önnur og vart aðrir af-
brotamenn hér á landi en
nokkrir sauðaþjöfar, sem þó
flestir komust hjá að taka út
nefsinga fyrir gerðir sínar. Nú
er öldin önaur og með breytt-
um þj óðféla gsh á ttum hafa af-
brot vitasikuild færst í vöxt.
Þetta aldargamía fangelsi er
búið að hýsa margan afbrota-
manninn ,en er nú sakir elli og
einnig þess að því hefur nær
ekkert verið haldið við nú síð-
ustu árin, orðið svo gjörsam-
lega ófullnægjandi sem fang-
elsi. að engu tali tekur. Það
væri hægt að hugsa sér flótta-
mannahúðir einhvers staðar á
GazasvæSinu en ekki eitt aðal-
fangelsi íslendinga er maður
atlhugar þá aðstöiju sem þama
er, og fangaverðirnir verða að
gera svo vel og búa við, án
þess að mögla. Hvaðan kemur
stjórnvöldum sú viaka að efcki
miegi hafa þarna starfandi það
marga menn, að hægt sé að
hafa tvo á vakt allan sólarhring
inn? Ég veit ekki hetur en
d'ómsmálaráðhierra telji sig
sæmilegan reikningsmann ef
dæma má af öllum útreikning-
unum í samibandi við Búrfells-
virkjunina margumtöluðu, sem
þó enginn skildi nema hann, en
hvað um það. Hvernig má það
vera að ódýrara sé að borga
aukaiega hátt á annað þúsund
krónur fyrir næturvaktir
hverja nótt í stað þess að fast-
ráða einn miann í viðhót? Svar-
aðu nú mikli reikningsmiaður
rétt fyrir kosningar. Hitt þarf
svo ekkert að fara í- grafgötur
með, að starf-saðstaðan í fang-
elsinu mun ekki breytast til
batnaðar meðan það verður
starfrækt, nema þá að taka til
þess hiuta af fangaklefum, en
um það geta ílestir verið sam-
mála að það er víst fremur
hið gagnstæða sem við þurfum
hér á íslandi í dag en fœkka
fangaklefum.
Umhverfis hluta af fangels-
inu er garður sem ætlaður er
til að fangar geti notið útiveru
smátíma á degi hverjam. Girð-
ingin umhverfis þennan garð er
steinveggur ekki hærri en svo,
að litlum erfiðleikum er bund-
ið að bregða sér yfir. Og það
hiefur óspart verið notað, svo
sem kornið hefur fram í frétt-
um. Fyrir stuttu var byiggð-
ur hanfci við hlið Hegn-
ingarhússins. Síðam hann var
tefcinn í notkun hefur vart
brugðizt, að í hvert sinn sem
fangamir hafa verið í garðin-
um, hefur f jöldi fólkis fylgzt með
þeim úr 'gluggum þessa banika.
Er nú svo bomið að fangaverð-
irnir veigra sér við því að láta
fangana fara út í garðinn vegna
þess að þar eru þeir sýningar-
gripir, Hvar skyldi þetta þekkj-
ast annaris staðar en á íslandi?
Starfi fangavarðanna er þannig
háttað, að venjulega eru tveir á
vakt í einu og annar þeirra við
eldamennsku. Þó hefur mér
©ROD®
ER FRJÁLST
ekki tekizt að koma auga á
hvaða löggæzla er falin í því
að elda mat. Spyr sá sem ekki
veit. Hinn verður svo að sjá
um öll þau margvíslegu störf
er inna þarf af hendi. í Hegn-
ingarhúsinu er hrúgað saman
refsiföngum. gæzluföngum og
svo mönnum mieð smávegis
áfengis'sektir. Það út af fyr-
ir sij er algjörlega óverjándi.
Allir þessir rnenn þurfa ein-
hvers konar sérmeðferð og þá
sérmeðferð er ekki nofckur
Leið að láta í té. við þær að-
stæður sem þarna eru og með
því litla starfsliði sem þarna
starfar.
Allir á sama báti
Það er erfitt að gera sér
grein fyrir því • hva'ð ræður
þeim drunga og afskiptaleysi
sem stjórnvöld hafa gert sig
sek um í þessum málum. þó
er skýringin ef til viH sú, að
síðasta hálfan annan áratug hef
ur dómsmálaráðherra. sjálfur
æðsti yfirmaður alls þessa
hræðilega öngþveitis, ekki
nema einu sinni komið inn í
þetta hús. Við getum gert okk-
ur í hugarlund hversu það væri
góð starfsaðstaða á vinnustað
ef við sæjum ekki yfirmanninn
svo árum skipti. Hvernig getur
maður sem ekkert gerir til að
fcynna sér málin af athygli og
nákvæmni, gert nokkuð raun-
hæft til úrbóta? Að vísu geta
einhverjir sagt að fuUtrúar
hans eigi að vinna verlkin og
hann síðan leggja blessun sína
yfir þau. Of eflaust mun ráð-
herra þykja það óþarfi að ráð-
ast á þetta nú, þegar nýbúið er
að taka í notfcun nýja fanga-
geymslu í Lögreglustöðinni við
Snorrabraut. En baldi ráðherra
að það leysi allan vanda þá
er það missfcilningur. Sú fanga
geymsla er aðeins ætluð þeim
er ekki geta neytt áfengis án
þess að gera samhorgurum sín
um ónæði, og þar dvelja þeir
aðeins meðan víman rennur af
þeim. En meðan þessir óeirða-
seggir flatmaga í þessu glæsi-
lega húsnæði, verða menn með
margra mánaða e'ða jafnvel
margra ára fangelsisdóm að hír-
ast í hreysum, öðru hér í
Reykjavífc, hinu austux við
Eyrarbakka, og fá ekki svo
mikið sem málningu til að hylja
mestu eymdina í fcringum sig.
Stjórnfcænska ekki satt?
En ef til vill svíður hinn
almenna borgara rnest undan
því að vita 17—18 ára unglinga
þarna innan um forherta af-
brotamenn. Unglinga sem af ein
hverjum ástæðum haft lent í
afbrotum og er svo hent þarna
inn. Þarna alast þeir svo upp
í iblindni, og sjá hlutina aldrei
í réttu ljósi. Þarna mótast hugs
unarháttur þeirra af umhverf-
inu þ. e. afbrotamönnunum og
allir sjá hve það er hollt upp-
eldi. Sannkallaður afbrotaskóli.
Er þetta hægt?
Eyrir um 40 árum tóku
stjórnvöld sig til og dubbuðu
fangelsi upp úr ófullgerðu
sjúkrahúsi austur á Eyrarbafcka
Þetta fangelsi sem allt frá byrj
un hefur verið með alls ófull-
nægjandi aðbúnað, hefur öll
þessi ár staðið, sem óbifanleg-
ur fclettur í vegi fyrir því að
varanlegar úrbætur yrðu gerð-
ar á þessum málum. En hvað
hefur nú gerzt. Nú er nýbúið
að setja annan klett, sem mun
efalaust standa lengi í vegi fyr-
ir byggingu fangelsis sem hægt
er að kalla fangelsi. Það virðast
ráða sömu hvatir því, að nú
er verið að breyta fangageymsl
unni við Síðumúla í innilokun
arfangelsi, og réðu því að kom-
ið var upp fangelsi á Litla-
Hrauni. Það er verið að veita
gálgafrest á því að gera nokk
uð raunhæft til að bæta úr
þessu ófremdarástandi. Hvað sá
gálgafrestur verður langur veit
enginn. Er- hefði það nú ekki
verið heppilegri fjárfesting að
hefja byggingu ríkisfangelsis í
áföngum, en kasta milljónum í
Síðumúlafangelsið, sem aldrei
mun verða með þeim aðbúnaði
sem æskilegur er.
FÖSTUDAGUR 10. apríl 1970.
Svavar Björmssioin:
Til eru terkningar af því
mikla völundarhúsi, sem hiö
nýja ríkisfangelsi átti að verða
ef það hefði eOdd kafnað í fæð-
ingunni. Efalaust hafa þær kost
að talsvert mikið en enginn
þarf að gera sésr í hugarlund
að þær teikningar verði nokk-
um tima notaðar. Þær verða
án efa orðnar úreltar löngo
áður en til þess kemur að nota
þœr.
En að nú skyldi vesra bitið
höfuðið af skönwninni og hætt
við að hef ja byggingu rikisfang-
elais er erfitt að sætta sig við.
Dómsmálaráðherra hefor oft
sagt að bezt sé að láta verkin
tala. Og þarna tala þau svo
sannarlega. Af mffldDi rausn
hefur hann nú tryggt sama
ófremdarástand og verið hefur,
um ófyriisjáanlega fnamtíð. Lag
lega gert.
Dvalarheimili
fyrir brauðþjófa
Vinnuhœlið á Litla-Hrauid er
svo bapituli út af fyrir dg
Eins og nafnið ber mteð sér,
vinna fangamir að ýmsum störf
um þar. Og launin fyrir þessa
vinnu eru um 63 krónmr á dag,
eða sem svarar rúmlega einum
sígaretbupakka. Með þessam
launum þurfa þeir svo að
greiða föt, hreinlætisvörur og
tóbak. Það liggur í augum uppi
að fiestir fangamir Skulda hæh
inu talsverðar upphæðir er þeir
Ijúka afplámun. Hvað eiga svo
þessir menn að gera þegar þeir
koma hingað til Reykjavíkur
með minna en enga peninga,
svo allslausir að þeir eiga ekki
fyrir einni máltxð? Margir
hverjir gerast brauðþjófar til
að halda lífi. Þeir eru í mörg-
um tilfeUum brottrækir frá
heimilum sínum og því ekki
um annað að ræða. Skipulagið
segir þeim að svo skuli það
vera og við það situir. Það eru
þessar aðstæður semskapaþað,
að sá sem á annað borð hefur
einu sinni lent á Litla-Hrauni
á vart afurkvæmt þaðan. Ég
held að það sé ekki nein til-
viljun að t. d. þeir menn sem
losnuðu frá Litla-Hrauni í mai
júní s. 1. eru flestir ef ekM
allir komnir þangað aftur núna.
Og á Litla-Hrauni er ástandið
svipað og í Hegningarhúsmu.
Ekki þarf þar marga svarta
sauði til að spilla andrúmsloft-
inu og forherða þá sem ístöðu-
litlir eru í alls kyns ólöglegu
athæfi.
Nú er í Alþingi frumvarp
um skipan prestakalla. Þar er
kvkeðið svo á að skipa skuli
sérstakan prest til sjúkrahús-
þjónustu. Efcki veit ég hver
samdi þetta frumvarp, en
þarna kemur svo ljóslega fram
hversu alþingismennirnir eru
gjörsneyddir áhuga á þessum
málum, að ekki skuli neinum
hafa hagkvæmzt að koma tneð
þa tillögu ah fessj sjUKranus
prestur skuli einnig vera fang-
elsisprestur. Þeir ættu þó að
vita það, þeir góðu menn að
þörfin fyrir prest er hvergi
Framhald á bls. 14
HegningarhúsiS viS SkólavörSustíg. Samkvæmt skipulaginu er þaS ekki betrunarhús heldur gróSrarstía
aira áhrifa. Fótk sem á ættmgja þarna inni, ætti aS kynna sér starfræksluna — sjá með eigin augum,
aS þarna eru irfSurrtfsöfi aS verkl, ekki heilbrigS u ppbygging á þeim mönnum sem lent hafa á villi-
götum. Og hvem á aS sækjaj til saka fyrir þaS? DómsvaldiS í tandinu, sem býr viS 19. aldar skipu-
lag f þessum málwn.