Tíminn - 08.09.1970, Blaðsíða 7

MtíÐJlfO AfJ'CTR *. sept. 1970.
TÍMINN
7
og er ]jað enn. En þó er vafa-
samt, ive mikið nútiðarkyn-
kynslóðin getur lært af reynslu
þessarar löngu ;iðnu tíðar. Að
visu er lega landsins hin sama
og áður, og náttúrufar þess iítt
breytt, þjóðstofninn er hinn
sami, en nær allir aðrir þættir
eins ólíkir og verða má. Gamla
bæodasamféiagið, sem stóð lítt
breytt öi'dum saman, bæði í
félagslegom og efnahagslegum
skilningi, er gengið í söguna.
Við lifum á tækniöld og höfum
siglt svo miklum hraðbyri inn á
hana, a® haft hefur í för með
sér gagngerar breytingar á allri
samfé.'agsbyggingunni. Gamia
einangrunin er rofin og við er-
um í alfaraieið yfir Atlantshaf.
Djt heimsins standa okkur
opnar. Unnt væri að nefna
rnörg dæmi af þessu tagi, en
þess gerist ekki þörf. Nóg er
að segja, að nútíminn sé kom-
inn til íslands í fuiiu veldi, þótt
hann léti okkur bíða iengur eft-
ir sér ein nágrannaþjóðirnar. ís-
.’endingar eru enn langt frá því
að vera háþróuð iðnaðarþjóð,
en bera þó flest merki nútíma
velfenðanríkis. Aimenn lífskjör
eru góð og fátæktin í gömlurn
skiiningi orðsins horfin. Ég get
ekki sagt um það með vissu
hvort lífskjörin eru eins góð
og í öðnum norrænum föndum.
Séu þau það, eins og margir
telja, getur þó veriíð, að við
verðum að leggja ofurlítið harð
ar að okkur til þess að halda
þeim við, því að gæði lífskjar-
anna eru mjög mikilvægur þátt-
ur. Ein helzta krafa, sem við
verðum að gera á hendur sjálf-
um okkur, er sú, a@ við séum
ekki eftirbátar nágranna okkar
um afkomu bor.garanna. Við
viljum og verðum að bera okk-
ur saman við þær þjóðir sem
standa okkur næst og við eigum
mest skipti við.
Eg þarf var.'a að minna á, að
það er til mikils ætlazt af 205
þúsumd manneskjum að vera og
koma fram sem sjálfstæð þjóið.
Þar er margs að gæta. Þjóðin
verður að treysta atvinnulífið
og auka fjöibreytni þess, aðiag-
ast vaxandi iðnaði og viðskipta-
þróun þeirri sem nú blasir við
okkur í heiminum, meta afstöðu
sína til annarra þjóða í heim
inum á al.'an hátt. Eg ætla að-
eins að ræða nánar þetta síð-
asta, sem ég nefndi, einkurn af-
stöðu okkar til Norðurlanda.
Augljóst er, að íslendingar
hljóta að kappkosta að varð-
veita vinsamlegt samband við
allar þjóðir. Verzlunarviðskipti
okkar greinast víða. Fiskafurðir
hafa löngum verið og eru enn
mikilvægasta útfiutningsvara
okkar. Af eðlilegum ástæðum
hefur markaður okkar fyrir
þessar vörur verið að mestu
leyti á öðrum slóðum en Norð-
urlöndum, og með þessum við-
skiptum hafa myndazt miki,'
tengsl við ýmsar ókunnar þjóð-
ir. Þetta er ánægjuefni. En þó
getur verið, að þetta sé ein á-
stæða þeiirra víðförlu hug-
mynda, að íslendingar séu að
fjarlægjast Norðurlönd. Maður
rekst oft á þá skoðun í ná-
grannaiöndum okkar eftir síð-
ari heimsstyrjöldina. Getur því
í raun og veru verið svo farið,
að þessar siðust>- snefjar af
landvinningum vikingaaldarinn-
ar s^éw .að giatast Norður.'öndum
eftir allt saman og það á tuttug-
ustu öldinmi? Getur það verið,
að gamla sögueyjan, sem menn
hafa kailað ísland sé að verða
ónorrænni en aðrir hlutar Norð-
urlanda? Nei, það er engin á-
stæða tU áhyggnp. um það. ís-
lendingar eru ekki að fjarlægj-
ast Norðurlönd nerna síður sé.
í framtíðinni munu íslendingar
vafalaust í enn ríkari mæli taka
þátt í alþjóðlegu samstarfi og
efla viðskiptasambönd og menn-
ingartengsl við margar þjóðir.
En af því þarf ekki að staía, að
ísfenzka þjóðin sinni minna
noiTænum efnum. í þessu efni
mega norrænir vinir vorir ekki
láta yfirborðsásýnd villa um fyr
ir sér, til að mynda þá, að nor-
rænn ferðamaður á íslandi hitt-
ir oft fyrir fólk, ei'nkum ungt,
sem kýs heldur að skipta orðum
við hann á ensku en norrænu
máli. Ég nefni þetta smáræði
aðeins vegna þess, að það er
oft talið dæmi um ónorræna
framkomu. En þetta er vafa-
laust oft gert tif þess eins að
korna á jafnræði viðmælenda í
máli, og ef til vitl stundum til
þess að viðra enskukunnáttuna.
Þess eru dæmi úr mörgum
löndum. Þetta er því aðeins yf-
irborðsásýnd, sem ekki kemur
kjarna málsins við. Hitt er
þyngra á metum, að danska er
fyrsta er'enda málið, sem ungir
íslendingar nema, og hún er
skyldunámsgrein í ístenzkum
skólum.
Ekki er ótíklegt, að ýmsir
hafi talið það tákn þess. að ís-
lendingar væru að fjarlægjast
Noi’ðurlönd, þegar þeir ákváðu
að s.'íta síðustu stjómarfars-
tengslin við Dani og stofnuðu
lýðveldi árið 1944. Á þeim ár-
um, sem síðan era liði.n, hefur
þó oft gefizt færi á að sann-
færast um, að það er misskiln-
ingur. Síðan sambandið var slit-
ið hafa islendingar miklu frem-
ur komizt í nánari snertingu við
allar hinar norræaiu þjóðirnar
en nokkx'u sinni fyrr, og þá
ekki sízt við fyrri sambandsþjó'ð
sína, Dani. Astæður þess eru
margar og ættu að vera auðski.'j
anlegar. Undarlegt hlyti að
vera, ef íslendingar teldu sig
ekki vera noi-ræna þjóð eða ósk
uðu sér a.nnars hlutskiptis. Að
vísu er laindið nokkuð langt frá
Noi'ðurlöndum, en þjóðin er af
noiTænu bergi bi'ottn og gerir
sér þess ful.'a grein. I-Iún hefur
verið í nánum tengslum við
Norðurlandaþjóðiniar í allri
sögu sinni, talar norrænt mál,
f.remur en nokkur önnur þjóð,
og hefur ætíð varðveitt þá lífs-
hætti og lífsviðhorf, sem sam-
norræn mega kal.'ast. Því má
bæta við, að íslendingar hafa á
síðari árum orðið virkari hlut-
takendur í norrænu samstarfi
en nokkru sinni fyrr. Þetta kom
óvenjulega skýrt í Ijós í Norður
landaráði á þessu ári, er það
hélt stórfund sinn í Reykjavík,
og ég minni á það, að Is-
lendimgar skipa sér jafnan í
hóp norrænna þjóða, þegar þær
fylkja liði sínu, ti' að mynda í
Sameinuðu þjóðunum.
Svo virðist að hinn stóri
heimur líti í æ ríkari mæli á
norrænu þjóðirnar sem eina
aðila, og líklegt má telja að
svo verði því meir sem tínxar
líða. Og það er engum vafa und
irorpið, að íslendingar vilja vera
þar í flokki. Með það í huga
er ánægjulegt að komast að
raun xxm, að okkur er vel tekið
í norrænum félagsskap. Okkur
er hugað um að standa þar
í stöðu okkar. Við erum svo
stórlátir að telja víst, að við
getum aukið þar við einhverju,
sem auðgar Norðurlönd. En
jafnframt er okkur ljóst, að
við hljótum að teljast minnsti
bróðirinn, og stundum getur
það verið vandkvæðum bundið
bæði ok'kur sjálfum og öðrum
í fjölskyldunni. En sagt hefur
verið, að ísland þurfi ekki að
kvarta um stöðu sína og sam-
starf við norrænu þjóðirnar.
Við htifum hlotið öflugan stuðn
ing, þegar þörf var á, bæði
í efnahagslífi og menningar-
málum. Ég nxinni á nýstofnað-
an iðnvæðingai'sjóð, sem ætlað
er það hlutverk að hjálpa ís-
lendingum með lánum til þess
að fella atvinnuvegi sina að
nýjum aðstæðum, aðallega
vegna inngöngu íslendin/i i
EFTA. Ég minni einnig á ann-
að mjög augljóst tákn um nor-
rænan góðvilja í verki, sem
stuðlar að því, að íslendingar
finni glöggt samkennd sína við
Norðurlandaþjóðir, Norræna
húsið í Reykjavik, menningar-
stofnun, sem norrænu þjóðirn-
ar hafa komið upp og reka
sameiginlega. Það hefur sýnt
og sannað gildi sitt á tveim
árum, er þegar orðið háborg
noi'rænna menningarsamskipta,
háborg, sem við njótum öðr.i-*
fremur, en hefur eigi að síður
samnorræiit gildi.
Tilheyrendur mínir. Oft heyr
ast þær raddir, að norrænt sam
starf sé aðallega í því fólgið
að mæla fyrir siðasakir nota-
leg orð hverjii' við aðra á há-
tíðarstundum. Ég held, að þessi
gagnrýni sé ekki réttmæt Noi'-
ræn samvirxna er raungild, og
það í vaxandi mæli. Við erunx
öll vitni þess á síðustu árum.
Að sjálfsögðu greinir sagan
frá mörgum árekstrum nor-
rænna þjóða, og það er hlut-
verk hennar að dæma þá eins
hlutlægt og ikostxxr er á. En
þeim má aldrei beita til þess
að mvrkva nútíðina, sem við
lifum á- Við komum ekki sam-
an til mannfagnaðai’ í því skyni
að vekja upp beiskju og ágrein
ing fortíðarinnar, tii að mynda
Dana og fslendinga. Heimsókn
mín á að vera tákn um vináttu
og samstarf þjóða vorra, og
mig langar til að lýsa þvx í
þessum mannfagnaði, hve ein-
lægan fögnuð það vekur mér
og íslenzku þjóðinni.
Danir og íslendingar hafa
ekki týnt hvorir öðrum, heldur
bundizt í eðlilega vináttu. Við
höfum ástæðu til að þakka af
hálfu íslendinga fvrir skUning
á íslenzkum málefnum í Dan-
mörku, f.vrir gestrisni við ís-
lenzkt námsfólk, sem lengi hef-
ur sótt danska háskóla og aðrar
menntastofnanir heim, og fyrir
fórnfýsi í stíirfum, sem margir
vel metnir Danir leysa af hendi
í því skyni að auka þekkingu
fólks á landi okkar og skýi’a
málstað okkar. Ég veit xneð
vissu, að það er ósk íslenzku
þjóðarinnar, að þaa nánu
tengsl, sem nú eru milli þjóð-
anna, haldist og styrkist með
árum. íslendingar hafa átt fé-
lag nxeð Dönum meii'a en helft
ellefu alda sögu sinnar. Þess
vegna tengja margir þræðir
þjóðirnar saman.
í upphafi máls mins sagði
ég, að ísland og Færeyjar væru
eiau nýríki og lönd víkingaald
ar, sem stáðizt hefðu á Norður
löndum. Það hefði getað farið
á annan veg. Hægt er að hugsa
sér viðburðarás, þar sem þessar
síðustu leifar norrænna land-
vinninga hefðu einnig farið for
görðum. En rás sögunnar þyrmdi
þeim. Hia nox-ræna landareign
hefur einnig komizt nokknim
sinnum í hættu síðar á öldum.
Þjóðirnar hafa lifað örðuga og
hættulega tíma. Sú reynsla get
ur yerið okkur xnikilvæg áminn
ing um að vai'ðveita norrænan
arf og Iífshætti, varðveita það.
sem við eigum, og einbeita okk
ur að því, að allar þjóðir okkar
haldi frelsi sínu og hamingju
öðrum til fyrirmyndar, einrxig
með því að búa saman sem
góðir grannar og vinir.
Að svo mæltu þakka ég enn
þennan viðhafnaiTnikla mann-
fagnað hér í ráðhúsi Friðriks-
bergs.
(Foi'setinn flutti þessa ræðu
á dönsku. og blaðið fékk hana
á dönsku. Hún birtist hér í
lauslegri býðingu).
x
Taflfélag Reykjavíkur
Aðalfundur félagsins verður haldinn sunnudaginn
13. september kl. 2 e.h. í félagsheimili T.R., Grens
ásvegi 46. Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf.
Stjórnin.
Hestur í óskilum
í Vatnsleysustrandarhreppi er í óskilum jarpur
hestur. Mark: biti aftan hægra.
Hreppstjóri. Sími 92-6540-
Til sölu og sýnis
Bedford vörubíll 3Vz tonna í sérlega góðu ástandi.
Höfum einnig allar tegundir og árgerðir bifreiða.
Komið og skoðið bílaúrvalið hjá okkur. Góð bíla-
stæði inni og úti.
BÍLAKJÖR, Hreyfilshúsinu v/Grensásveg
Símar 83320 og 83321.
Höfom til sölu
vandaðan vinnuskúr á hjólum, stærð 2x4 m. —■
Ámokstursvél Massey Ferguson 205, árg- 1965,
sjálfskipt með vökvastýri. Loftpressá með Volvo-
diesel vél, stærð 215 cubic-fet, fylgir mikið af góð-
um verðfærum. Einnig nýr Rilco vibraþjappari. —
Upplýsingar hiá BÍLAKJÖR, sími 83320 og 83321,
og á kvöldin í síma 32889.
Opinber stofnun
óskar að ráða eítirtalda starfsmenn:
Birgðavörð, hreinlegt starf.
Bókara.
Húsvörð, sem einnig ynni við viðhaW húsa
og húsgagna.
Umsóknir um stöður þessar, er segi til um mennt-
un, aldur og fyrri störf, leggist inn á afgreiðslu
blaðsins, merktar: „Framtíðarstarf — 1098".
Iðjufélagar
Farin verður kynnisferð að Svignaskarði í Borgar-
firði, orlofsheimili Iðju, laugardaginn 12. sept.
Lagt verður af stað frá Skólavörðustig 16, kl. 9,15
f.h., og komið aftur um kvöldið.
Tilkynnið þátttöku í síma 12537 eða 13082 fyrir
kl. 6, miðvikudaginn 9. september.
Fargjald kostar 300 krónur.
Orlofsnefnd IÐJU,
Félags verksmiðjufólks i Rcykjavik