Morgunblaðið - 15.10.2005, Blaðsíða 12

12 m
Á sléttunum í norðurhluta Suður-Afríku vaxa tré sem kölluð eru
marula og eru sérstök að því leytinu til að það er ekki hægt að
rækta þau. Vilji menn nýta ávöxtinn sem þau bera verða menn því
að gjöra svo vel og halda út á slétturnar. Það hafa íbúarnir líka gert
í að minnsta kosti tíu þúsund ár að því er talið er.
Ávöxturinn hefur notið vinsælda jafnt meðal manna sem dýra í
gegnum árþúsundin og oft má sjá hjarðir af fílum í kringum ma-
rula-lundina þar sem þeir reyna að hrista trén þannig að ávöxt-
urinn falli til jarðar. Innfæddir hafa jafnframt lengi verið sannfærðir
um kosti ávaxtarins og þá ekki síst frjósemisgildi hans. Þjóðtrú segir
að hægt sé að ráða kyni ófæddra barna með því að snæða börk af
trjánum en þau eru jafnframt talin skiptast í karlkyns og kvenkyns
tré. Taki börn upp á því að vera ekki af sama kyni og börkurinn sem
móðirin neytti er það að sjálfsögðu til marks um styrk þeirra að geta
storkað öndunum með slíkum hætti.
Tonga-ættbálkurinn nefnir marula „kóngafæði“ og er löng hefð fyrir
því að hella marula-safa yfir leiði látinna höfðingja við sérstaka há-
tíð. Í Swasilandi gengur ávöxturinn undir nöfnunum manganu og
baganu og er haldin sérstök hátíð í konungshöllinni í kjölfar þess
að „uppskera“ hefst í febrúar og mars. Eru konungsfjölskyldunni
færðar flöskur af bjór sem fólk hefur bruggað á heimilum sínum og
má almenningur fyrst neyta bjórsins eftir að þeirri athöfn lýkur.
Í fyrstu virðist marula-ávöxturinn vissulega ekki árennilegur. Hann
er grjótharður lengi vel en mýkist þegar hann þroskast og verður
þá jafnframt gulari. Að auki er risastór steinn í kjarnanum en safa-
ríkt ávaxtakjötið bætir það upp. Liggi hann lengi á jörðinni byrjar
hann að gerjast og getur það leitt til undarlegrar hegðunar fíla.
Marula-ávöxturinn er nýttur á margvíslegan hátt. Úr honum má
gera góðar sultur og jafnvel brugga bjór, líkt og áður sagði. Margir
neyta hans vegna þess hversu auðugur hann er af C-vítamíni en
það mun vera um fjórfalt meira magn af því í marula en í appels-
ínum. Þá eru olíur kreistar úr steininum sem notaðar eru í marg-
vísleg fegurðarkrem og jafnvel matarolíur. Steinninn hefur einnig
verið mikilvæg fæða í gegnum aldirnar því hann er einstaklega rík-
ur af próteinum.
Á síðari árum er hann líklega hvað þekktastur fyrir að vera uppi-
staðan í Amarula-rjómalíkjörnum sem náði miklum vinsældum í
Suður-Afríku og síðar í öllum heiminum.
Ávöxturinn er látinn liggja í kössum þar til hann nær fullum þroska
en þá verður að fjarlægja steinana úr honum. Er það handgert,
einn ávöxtur í einu. Þá er marula-ávöxturinn maukaður og safinn
látinn gerjast við lágt hitastig, ekki ólíkt því sem tíðkast við víngerð.
Marula-vínið er að því búnu eimað og marula-spírinn settur á eik-
artunnur þar sem hann er geymdur í tvö ár. Að því búnu er honum
blandað saman við rjóma.
marula
uppáhald fílanna
Texti og ljósmyndir Steingrímur Sigurgeirsson.
Marula-ávöxturinn nýtur mikilla vinsælda meðal íbúa í
norðanverðri Suður-Afríku, enda er ávöxturinn sagður
vera sannkölluð kóngafæða. Það er þó ekki heiglum hent
að nálgast marula þar sem ekki er hægt að rækta hann.
ávextir
Sérstakri aðferð er beitt við að ná
steininum úr ávextinum.