Fréttablaðið - 05.06.2003, Qupperneq 14

5. júní 2003 FIMMTUDAGUR
LANDSSÍMINN
Erfið mál hafa plagað Sím-
ann allt frá því Þórarinn
Viðar og Friðrik Pálsson
tóku við stjórnartaumum.
VIÐSKIPTI Landssíminn á að baki
sex ára sögu valdabaráttu og ein-
kennilegra viðskiptahátta þar
sem hvert hneykslið hefur rekið
annað. Fyrirtækið hefur á undan-
förnum árum verið mjög til um-
fjöllunar fjölmiðla vegna hneyksl-
ismála sem tengst hafa helstu
stjórnendum þess. Það hefur lengi
þótt vera kræsilegt að sitja í
stjórn Símans og á forstjórastóli.
Nærtækt er að
álíta að þar hafi
menn horft til
þeirra gífurlegu
hagsmuna sem
fylgdu því að
vera í valda-
stöðu á ein-
hverju stærsta
fyrirtæki lands-
ins sem þar að
auki var í eigu
ríkisins.
Valdabarátt-
an innan Símans
hófst í tíð Hall-
dórs Blöndal
samgönguráð-
herra. Hann gerði Pétur Reimars-
son, forstjóra sjávarútvegsfyrir-
tækisins Árness, að stjórnarfor-
manni Pósts og síma árið 1997.
Þegar fyrirtækinu var skipt upp í
Íslandspóst og Landssímann árið
1998 varð Guðmundur Björnsson
forstjóri Landssímans og Þórar-
inn Viðar Þórarinsson stjórnar-
formaður. Guðmundur var innan-
hússmaður og hafði verið í stjórn-
unarstöðu hjá Pósti og síma allt
frá árinu 1981. Heimildarmenn
Fréttablaðsins segja að Pétur hafi
stefnt að því að verða starfandi
stjórnarformaður og fá þannig að
ráða ferðinni. Það tókst ekki og
Þórarinn Viðar Þórarinsson tók
við í skjóli Halldórs Blöndal sam-
gönguráðherra, sem fór með eig-
andavald í Símanum. Þórarinn
Viðar tók við og varð strax at-
kvæðamikill í stjórnun fyrirtæk-
isins. Þórarinn Viðar var á þeim
tíma grjótharður samningamaður
Vinnuveitendasambands Íslands
og naut óttablandinnar virðingar
þeirra sem vildu sækja kjarabæt-
ur á hendur vinnuveitendum. Þór-
arinn Viðar þótti því vera góður
kostur til að stýra Símanum í
gegnum viðkvæmt tímabil einka-
væðingar. Það sem ekki fór hátt á
þessum tíma var að Þórarinn Við-
ar var á þessum tíma í umtals-
verðum einkarekstri heima hjá
sér. Þetta var á þeim tímum þegar
veislan á hlutabréfamarkaðnum
stóð sem hæst og hinn nýi stjórn-
arformaður Símans tók þátt í
henni og hann var á flugi eins og
allir.
Það leyndist ekki þeim sem
best þekktu til að stjórnarformað-
urinn leit forstjórastólinn hýru
auga. Hann naut á þessum tíma
velþóknunar innan Sjálfstæðis-
flokksins og átti náð æðstu emb-
ættismanna flokksins. Eftir hálft
annað ár á stóli stjórnarformanns
tókst Þórarni Viðari að festa hönd
á forstjórastólnum. Þórarinn Við-
ar gerði starfslokasamning við
Guðmund Björnsson í júní 1999.
Guðmundur tók að sér að sinna
sérverkefnum hjá Símanum. Síð-
an gekk Þórarinn til þess að ráða
nýjan forstjóra, sjálfan sig. Hall-
dór Blöndal var um þetta leyti far-
inn af stóli samgönguráðherra og
Sturla Böðvarsson tekinn við. Það
kom í hlut Sturlu að ganga frá því
máli. Samningaleikni Þórarins
Viðars kom að góðu gagni því
hann gerði starfssamning við
Sturlu sem átti eftir að skila hon-
um milljónatugum og vekja þjóð-
arathygli. Þá var ákvæði í samn-
ingnum um að Þórarni væri heim-
ilt að stunda hlutabréfaviðskipti í
nafni hlutafélags sem hann átti
ásamt eiginkonu sinni. Skilyrði
voru þó um að hann mætti ekki
eiga í Símanum eða samkeppnis-
fyrirtækjum hans.
Tvíeyki Símans
Jafnhliða ráðningu Þórarins
Viðars skipaði samgönguráðherra
Friðrik Pálsson, virtan forstjóra
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna, sem stjórnarformann. Frið-
rik hafði þá orðspor sem fyrir-
mynd annarra í viðskiptalífinu og
var að auki í bakvarðasveit Sjálf-
stæðisflokksins. Auk þess að
þiggja hefðbundin laun stjórnar-
formanns var um það samið að
tjaldabaki að Friðrik yrði sem
verktaki í ráðgjöf vegna starfa
sinna við Símann. Hann samdi við
Sturlu og Þórarin Viðar um að
einkafyrirtæki hans Góðráð ehf.
myndi innheimta fyrir ráðgjöfina
upphæð sem nam um hálfri millj-
ón á mánuði. Baksamningur
stjórnarformannsins kom aldrei
fyrir augu stjórnar.
Tvíeykið Þórarinn Viðar og
Friðrik áttu að gefa Landssíman-
um þá ímynd sem yrði til þess að
fyrirtækið yrði sem verðmætast
þegar að einkavæðingu kæmi.
Framan af leit allt mjög vel út og
siglingin frá ríkiseign í einkavæð-
ingu hófst. En á leiðinni voru
fengsæl fiskimið að mati for-
svarsmannanna tveggja sem
ákváðu að styrkja fjárhaginn enn
frekar með því að taka þátt í æv-
intýrum á hlutabréfamarkaði.
Milljarðasjóðir Landssímans voru
þar gott vegarnesti. Friðrik Páls-
son bjó að mikill reynslu í sölu-
málum sjávarfangs en Þórarinn
Viðar hafði orðið mikla reynslu af
hlutabréfakaupum í gegnum
einkafyrirtæki sitt. Árið 2000
fjárfesti Síminn í 32 fyrirtækjum
fyrir samtals 1.290 milljónir sem
var gífurleg aukning frá árunum
á undan en árið 1999 fjárfesti fé-
lagið fyrir 325 milljónir króna og
árið 1998 fjárfesti það fyrir 257
milljónir.
Heimsbylting boðuð
Áður en varði kom hið gullna
tækifæri til að gera Símann að al-
þjóðlegu öflugu fyrirtæki. Á fjör-
ur Friðriks og Þórarins Viðars rak
breskan sölumann, Graham
Butler, sem benti þeim á frábært
viðskiptatækifæri. Breti þessi
hafði það orð á sér að vera sölu-
maður fram í fingurgóma og haft
var eftir kunnugum að hann
„hefði getað selt ömmu sína
þrisvar“. Butler kom Símamönn-
unum í samband við aðila sem
bjuggu yfir lausn á fjarskiptum
sem myndu gera Símann að stór-
veldi á heimsvísu. Aðeins þurfti
að leggja fram 5 milljónir dollara
og Síminn myndi eignast 15 pró-
senta hlut. Lausn Bretanna fólst í
því að stórauka allan hraða í fjar-
skiptum heimshorna í milli. Þór-
arinn Viðar og Friðrik helltu sér
út í málið af ástríðu og Síminn
fjárfesti í fyrirtækinu í febrúar
2000, sjö mánuðum eftir ráðningu
Þórarins. Þeir gerðu kjarakaup
því 20 prósenta hlutur fékkst fyr-
ir 5 milljónir dollara. Síminn lagði
til 4 milljónir en íslenskir sam-
starfsaðilar 1 milljón dollara.
Nýja fyrirtækið hét því frumlega
nafni @IP-Bell. Síðari hluti
nafnsins segir í raun allt um það
stórveldi sem var í fæðingu því
vísað er til upphafsmanns símans,
Alexanders Grahams Bells.
Þórarinn Viðar sagði af því tilefni
að um væri að ræða það sem
kallað hefði verið „næsta kynslóð
fjarskiptakerfa“. Forstjórinn
sagði að aðkoma Cisco, Hewlett
Packard og Oracle hefði endan-
lega sannfært Símamenn um að
skynsamlegt væri að fara inn í
þetta samstarf. Lykilmaður í nýja
fyrirtækinu varð Alan Bashforth,
forstjóri Skye Capital. Gefið var
út að einungis væri tímaspursmál
hvenær @IP-Bell yrði skráð á
Nasdaq-verðbréfamarkaðnum.
Svarta klíkan
Um það leyti sem Þórarinn
var að stíga sín fyrstu skref sem
forstjóri réð hann til sín ýmsa
lykilstarfsmenn. Sérstakt þótti
að forstjórinn hafði sjálfur hönd
í bagga með ráðningar í stað
þess að ráðningarstofur önnuð-
ust málið. Meðal starfsmanna
kallaðist sá hópur „Svarta klík-
an“. En til að sannmælis sé gætt
er rétt að halda því til haga að
margir þessara starfsmanna
voru hæfir og áttu eftir að lifa
forstjóra sinn í starfi. Meðal
þeirra sem störfuðu náið með
nýja forstjóranum var aðalfé-
hirðir Símans, Sveinbjörn Krist-
jánsson, sem ráðinn hafði verið
til Símans árið 1998 eftir að hon-
um var sagt upp störfum hjá
Fínum miðli. Sveinbjörn var
múrari og iðnrekstrarfræðingur
að mennt og það þótti vera stíl-
brot að ráða hann. Samstarf
hans og Þórarins Viðars var með
miklum ágætum en Sveinbjörn
annaðist flestar millifærslur
fjármuna frá Símanum. Og það
var nóg að gera því fjárfesting-
ar voru yfirgripsmiklar. Úr
sjóðum Símans runnu háar fjár-
hæðir í samræmi við nýja fjár-
festingarstefnu en mest fór í
@IP-Bell og bæði Friðrik og
Þórarinn Viðar voru á tíðum
ferðalögum til að hlúa að fjár-
festingunni. Sveinbjörn féhirðir
greiddi út dagpeninga og milli-
færði. Það sem enginn vissi var
að á árinu 1999 hafði Sveinbjörn
féhirðir seilst í fjárhirslurnar
„Breti þessi
hafði það orð
á sér að vera
sölumaður
fram í fingur-
góma og haft
var eftir
kunnugum að
hann „hefði
getað selt
ömmu sína
þrisvar“.
HVAR ERU ÞEIR?
FRIÐRIK PÁLSSON:
Eftir að hann hraktist af stóli
stjórnarformanns Landssímans
vegna Góðráða og annarra
mála hélt hann áfram sem
stjórnarformaður Sölusamtaka
íslenskra fiskframleiðenda.
Hann er á launum þar sem
stjórnarformaður og ráðgjafi.
ÞÓRARINN VIÐAR
ÞÓRARINSSON:
Tók sér nokkurra mánaða frí
eftir brottreksturinn frá Sím-
anum og sinnti einkafjárfest-
ingum. Keypti síðan hlut í lög-
mannastofunni AM Praxis sf.
þar sem hann starfar að samn-
ingagerð og fleiru. Eftir brott-
hvarfið frá Símanum leiddi
hann samstarfshóp ríkisstjórn-
arinnar og Landssambands
eldri borgara um breytingar á
almannatryggingalögum og
endurskoðun á lífeyrisgreiðsl-
um.
LITLI LANDSSÍMA-
MAÐURINN:
Eftir brottreksturinn frá Sím-
anum vann hann um tíma að
sérverkefni á Línu.Neti. Var
síðan atvinnulaus.
GUÐMUNDUR
BJÖRNSSON:
Lauk sérverkefnum sínum hjá
Landssímanum en hóf síðan
störf í hagdeild Seðlabanka Ís-
lands.
ÓSKAR JÓSEFSSON:
Sneri aftur til starfa sem end-
urskoðandi eftir að hann hætti
sem bráðabirgðaforstjóri Sím-
ans.
ALAN BASHFORTH:
Eftir gjaldþrot @IPbell
spurðist síðan til hans á skatta-
paradísareyju á Ermarsundi.
GRAHAM BUTLER:
Þegar @IP-Bell komst í þrot
hvarf sölumaðurinn. Ekkert
hefur spurst til hans hér á landi
síðan.
STURLA BÖÐVARSSON:
Situr enn á stóli samgönguráð-
herra.
SVEINBJÖRN KRISTJÁNSSON:
Aðalféhirðirinn var handtekinn
í maímánuði og situr nú í
gæsluvarðhaldi á Litla-Hrauni.
HALLDÓR BLÖNDAL:
Varð forseti Alþingis en missir
þann stól á miðju kjörtímabili.
BRYNJÓLFUR BJARNASON
Í hans hlut kemur að sópa upp eftir fyrr-
verandi forstjóra og byggja upp að nýju
traust á Símanum.
Hneyksli skekja Símann
Allt frá stofnun Landssímans hafa hneyksli og valdabátta sett mark sitt á ímynd fyrirtækisins.
Góðráð stjórnarformanns þáðu milljónir fyrir ráðgjöf. Forstjórinn lét Símann greiða reikninga
tengda sumarhúsi. Aðalgjaldkerinn starfaði í skjóli Þórarins Viðars.