Fréttablaðið - 24.07.2003, Blaðsíða 19

Tony Charles Lynton Blair erfæddur í Edinborg 6. maí 1953
en eyddi meirihluta æskuára
sinna í Durham. Blair lærði lög-
fræði við Oxford-háskóla og gerð-
ist eftir það lögfræðingur, eins og
faðir hans hafði verið.
Blair var aðeins þrítugur þeg-
ar hann hóf feril sinn innan
Verkamannaflokksins, en frami
Blairs innan flokksins var skjótur.
Hann var upphaflega talsmaður
viðskipta og iðnaðar, en varð fljót-
lega áberandi baksviðs í Verka-
mannaflokknum.
Árið 1992 eignaðist Verka-
mannaflokkurinn nýjan formann,
John Smith, sem gerði Blair að
einum helstu aðstoðarmanna
sinna og eftir að Smith lést óvænt
tveimur árum seinna vann Blair
stóran meirihluta í formanns-
kosningum innan flokksins.
Um leið og Blair var sestur í
formannssæti Verkamanna-
flokksins hóf hann miklar breyt-
ingar á stefnu flokksins í átt til
nútímans. Flokkurinn vann sigur
í kosningunum 1997, eftir 18 ár í
stjórnarandstöðu, og varð Blair
þá yngsti forsætisráðherra Breta
síðan árið 1812, aðeins 43 ára að
aldri. Verkamannaflokkurinn var
svo endurkjörinn í þingkosn-
ingunum 2001.
Blair er giftur lögfræðingnum
Cherie Booth og eiga þau fjögur
börn. ■
Í Fréttablaðinu í dag er greint fráathugasemdum Samkeppnis-
stofnunar í frumskýrslu um ólög-
legt samráð tryggingafélaganna.
Þar kemur fram að tryggingafé-
lögin lækkuðu iðgjöld sín árið 1995
til að svara samkeppni í bifreiða-
tryggingum en hækkuðu þessi ið-
gjöld síðan öll samtímis árið 1999
þegar þau voru búin að bíta af sér
s a m k e p p n i n a .
Tryggingafélagið
sem hafði innleitt
verðsamkeppni á
tryggingamarkaði
gafst upp. Gömlu
félögin sem höfðu
selt tryggingar á
háu verði fram að
samkeppni héldu
stöðu sinni – og
hækkuðu trygging-
arnar aftur í tilefni
af því.
Í skýrslu sam-
keppnisstofnunar
kemur fram að við-
brögð tryggingafé-
laganna voru samhæfð í gegnum
samráðsvettvang þeirra; Samband
íslenskra tryggingafélaga. Þá ger-
ir Samkeppnisstofnun einnig at-
hugasemdir við starfsemi sameig-
inlegra fyrirtækja tryggingafélag-
anna; Samsteypu íslenskra fiski-
skipatrygginga og Íslenskrar end-
urtryggingar – en þessi félög hafa
verið lögð niður.
Samkvæmt heimildum Frétta-
blaðsins er frumskýrslan um
tryggingafélögin ekki jafn
kolsvört og skýrslan um samráð
olíufélaganna. Engu að síður bend-
ir hún til að víðtækt samráð hafi
lengi viðgengist á Íslandi milli fyr-
irtækja sem á yfirborðinu látast
vera í harðri samkeppni. Þetta er
svo sem í anda þess sem flesta
landsmenn hefur grunað. Íslensku
viðskiptalífi var lengst af skipt
niður í lén þar sem tilteknar fyrir-
tækjablokkir stefndu frekar að því
að hámarka völd sín innan síns
léns en að þær stefndu að stækkun
þess með samkeppni við önnur lén.
Þessi hugsunarháttur gat af sér
samráð um verð á vöru og þjón-
ustu. En hann hefur einnig dreg-
ið afl úr íslensku viðskiptalífi á
fleiri vegu.
Eftir að frumskýrsla Samkeppn-
isstofnunar um olíufélögin varð op-
inber hafa menn velt vöngum yfir
mörgu; til dæmis hvernig standi á
því að Skeljungur skuli svindla á
Flugleiðum þegar þessi félög hafa
lengst af tilheyrt sömu fyrirtækja-
samsteypunni. Hvernig stendur á
því að Hörður Sigurgestsson,
stjórnarformaður Flugleiða, lætur
það viðgangast að Hörður Sigur-
gestsson, stjórnarmaður í Skelj-
ungi, standi í samráði við önnur
olíufélög til að halda uppi verði á
eldsneyti til Flugleiða? Nú er það
ekki svo að Hörður hafi setið sam-
ráðsfundi en það er með ólíkindum
léleg frammistaða stjórnarmanna
olíufélaganna ef þeim hefur ekki
verið kunnugt að grunnurinn að
viðskiptakúltúr þeirra hafi byggst á
samráði. Annað hvort hafa stjórn-
armennirnir látið sér nægja að
þiggja veitingar á stjórnarfundum
og spjallað frekar um daginn og
veginn en málefni félaganna eða þá
að þeim hefur verið kunnugt um
eðli starfseminnar. Ef svo er má
ætla – í ljósi þess að víða sátu sömu
menn í stjórnum olíufélaganna og
þeim félögum sem þau svindluðu á
– að samráðið hafi verið viður-
kenndir viðskiptahættir langt út
fyrir olíufélögin.
Þeir sem hafa lifað á Íslandi
vita að útgerðarfélag sem tilheyrði
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna
tryggði hjá Sjóvá eða Trygginga-
miðstöðinni og keypti frakt af Eim-
skipi og olíu af Skeljungi. Félög
innan hverrar blokkar voru þannig
ekki að leita að bestu þjónustu fyr-
ir lægsta verð. Það var skrifað í
skýin við hvern þau áttu í viðskipt-
um. Í slíku umhverfi skiptir verð
ekki máli og í sjálfu sér ekki held-
ur hvort einn svindli á öðrum –
aðalatriðið er að viðskiptin haldist
innan tiltekinnar blokkar. Í slíku
umhverfi getur sá sem er kjörinn
til að gæta hagsmuna hluthafa eins
félags misst sjónar af því hlut-
verki sínu og talið sér trú um að
meginverkefnið sé að vernda
hagsmuni einhverrar ótilgreindrar
viðskiptablokkar.
Skýrsla Samkeppnisstofnunar
um samráð olíufélaganna varpar
ljósi á meinsemd í íslensku við-
skiptalífi – og þar með íslensku
samfélagi. Það segir nokkuð um
hversu víðfeðm þessi meinsemd er
hversu margir hafa látið hafa það
eftir sér að þeir séu ekki hissa á
samráðinu heldur hversu ófyrirleit-
ið og víðtækt það var. Vissan um
spillt viðskiptalíf hefur því lengi
verið til staðar í íslensku samfélagi
þótt þess séu fá merki að menn hafi
viljað sporna gegn henni. Skýrslur
Samkeppnisstofnunar um olíu- og
tryggingafélögin gefa tilefni til að
leggja af þann ósið – að láta vonda
viðskiptahætti draga mátt úr ís-
lensku samfélagi. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um verðsamráð
trygginga- og olíufélaga.
20 24. júlí 2003 FIMMTUDAG
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Björn Bjarnason stýrir dóms-og kirkjumálaráðuneytinu
sem kunnugt er. Ekki veit ég
hvernig verkaskipting er innan-
dyra í ráðuneytinu, en ég gef mér
að hermálin, ef til kæmi, yrðu
dómsmálaráðuneytismegin. Fyr-
irgefning syndanna myndi hins
vegar að öllum líkindum falla
undir kirkjumál. Á báðum þes-
sum sviðum hefur Björn látið til
sín taka að undanförnu. Hann vill
stofna íslenskan her með mynd-
arlegu aðalliði og yfir tuttugu
þúsund manna varaliði. Hinn
þátturinn í málatilbúnaði Björns,
sem varðar syndaaflausnina,
snýr að samráði olíufélaganna
um olíuverð.
Ránsfengnum skipt
Félögin létu í veðri vaka að
þau stæðu í grimmri samkeppni
og tækjust á í útboðum þegar
raunveruleikinn var sá að samið
var á bak við tjöld-
in um hver ætti að
koma með hag-
stæðasta tilboðið
og síðan var gróð-
anum bróðurlega
skipt. Nær væri
reyndar að tala um
ránsfeng og skipt-
ingu á honum.
Þetta er svo
ótrúleg óskamm-
feilni að menn rek-
ur í rogastans –
verða nánast orð-
lausir. Það á hins
vegar ekki við um
Björn Bjarnason
k i r k j u m á l a r á ð -
herra. Skýring Björns á svika-
myllu olíufélaganna er sú að flest
sem henni tengist sé runnið und-
an rifjum Sovétríkjanna sálugu.
Fréttablaðið var svo vinsamlegt
að veita okkur innsýn í frétta-
skýringar Björns Bjarnasonar
fyrr í vikunni en þær geta menn
síðan kynnt sér nánar á heima-
síðu hans. Þar segir meðal annars
að olíufélögin séu nú „að súpa
seyðið af því, að hafa ekki á
markvissan og skipulegan hátt
horfið frá viðskiptaháttum Sovét-
tímans í íslenskum olíuviðskipt-
um“. Þar höfum við það.
Fórnarlömbum Sovétkerfis-
ins verði fyrirgefið
Forstjórarnir í olíufélögunum
og hjálparhellur þeirra eru sem
sagt fórnarlömb Sovétríkjanna
sálugu og eins og við vitum ber
að fyrirgefa öllum þeim sem ekki
eru sjálfráðir gjörða sinna. Eitt-
hvað vefst þetta þó fyrir ráðherr-
anum því hann veltir vöngum og
finnst „undarlegt að áhrif hruns
Sovétríkjanna á íslenskt efna-
hags- og atvinnulíf skuli hafa
ekki orðið meiri en varð á sínum
tíma“. Það er vissulega undar-
legt. Ætli menn hafi ekki hrein-
lega gleymt að segja þeim hjá
Skeljungi og Olíufélaginu frá
falli Sovétríkjanna?
Getur annars verið að menn
vilji láta taka svona málflutning
alvarlega? Meinar Björn Bjarna-
son þetta virkilega? Ef hann g
ir það leikur enginn vafi á
hann hefur sett heimsme
nýstárlegum söguskýringum.
Þótt samið hafi verið same
inlega um innkaup á olíu
landsins fyrr á tíð er ekki
með sagt að hægt sé að se
samasemmerki á milli þess
þeirra blekkinga sem hér h
greinilega verið stundaðar
skipulegri yfirvegun og
kvæmni. Í rauninni ætti að bi
alla þá afsökunar sem dylgjað
um á þennan hátt.
Spillingin varð til hér á
landi
Hinn pólitíski lærdómur
þessu máli er innihaldsleysi y
lýsinga þeirra stjórnmálama
sem stýrt hafa þjóðfélagi ok
undanfarinn áratug eða svo. U
ir því fororði að einkaaðilum e
um sé treystandi fyrir fjármun
almennings hafa almannaeign
stórum stíl verið færðar í hen
hinna margrómuðu „einst
linga“. Og hvernig hefur tek
til? Spillingarsögurnar ætla ald
enda að taka. En áfram er hal
og alltaf fundnar nýjar skýrin
þegar nýtt svínarí kemur fra
dagsljósið, nú síðast þessi s
fenglega skýring Björns Bjar
sonar á einokunarsamsærinu;
það sé heimskommúnismanum
kenna.
Hvernig skyldi dóms-
kirkjumálaráðherra skýra he
ingaskiptin á þjóðbönkunum
sem flokksgæðingarnir hafa
raðað sér á garðann? Þetta er
spilling sem hægrisinna
stjórnmálamenn forðast að ho
ast í augu við. Staðreyndin er
að spillingin er íslensk og búin
af Íslendingum.
Eftir fall Sovétríkjanna st
þarlendir fjármálamenn nán
öllu steini léttara út úr efnaha
kerfinu. Sagt var frá einum s
um, Roman Abramovits, í Mo
unblaðinu um daginn þegar ha
keypti enska fótboltaliðið Ch
sea. Hann er 36 ára og sag
eiga 440 milljarða króna. Va
eru það vel fengnir peningar.
hvort skyldi sökin liggja
gömlu sameignarkerfi eða
hinum sem nú fara ránshendi
samfélagið? Samkvæmt ívitn
um söguskýringum Bjö
Bjarnasonar ætti svarið að v
augljóst. Og án efa lumar kirk
málaráðherra Íslands á sö
skýringu fyrir þennan „athaf
mann“. Eða má ekki ætla
einnig hann hafi verið fórn
lamb Sovétkerfisins og eigi
skilið fyrirgefningu syndanna
Reykvíkingar
og hjálmar
Sigríður Sía Jónsdóttir skrifar:
Ég fékk mér göngutúr eittkvöldið og gekk hluta af stígn-
um sem liggur eftir strandlengj-
unni umhverfis Reykjavík. Fljót-
lega mætti ég manni á reiðhjóli.
Hann var hjálmlaus og datt mér í
hug að gera smá könnun á því hve
margir væru með hjálma. Samtals
mætti ég 41 borgarbúa á línuskaut-
um eða reiðhjóli og af þeim voru
aðeins átta með hjálma. Sem sagt
33 hjálmlausir einstaklingar. Af
þeim átta sem voru með hjálma
voru fjögur börn og með þeim þrír
fullorðnir og svo einn eldri maður.
Mér fannst gleðilegt að sjá öll
börnin sem voru á hjóli með
hjálma og eins foreldra þeirra.
Velti því hins vegar fyrir mér hvað
sé því til fyrirstöðu að hinir 33 noti
hjálma. Ef þeir hafa ekki efni á að
kaupa hjálm væri ráð fyrir Kiwan-
isklúbbana að gefa fullorðnum
hjálm. Er ef til vill ekkert sem þarf
að verja á milli eyrnanna á full-
orðnum Reykvíkingum? ■
Um daginnog veginn
ÖGMUNDUR
JÓNASSON
■
skrifar um viðhorf
dómsmálaráðherra
verðsamráðs.
Björn Bjarnason
setur heimsmet
■ Bréf til blaðsins Hörður
svindlar á Herði
Yngsti forsætisráð-
herra Breta í 170 ár
■ Af Netinu
Nei eða já
En Þórólfur er ekki einn um að
skulda svör. Borgarfulltrúar Samfy
ingarinnar verða einnig að svara
þeirra spurningu hvort þeir sætti
við að Þórólfur starfi í umboði þei
án þess að svara því opinberlega
hvort hann hafi tekið þátt í samsæ
gegn almenningi. Ef þeir sætta sig
það eru þeir annað hvort huglaus
eða skortir sannfæringu orða sinn
HINRIK M. ÁSGEIRSSON AF VEFNUM POLITIK.IS
Vinalausir hægri menn
En semsé; nú hefur líka komið í l
að hægrimenn í Bandaríkjunum
engir vinir Davíðs og Björns, hva
þá Halldórs. Vinskapurinn var ba
í aðra áttina. Það er auðvitað sá
fyrir íslenska hægrimenn að uppl
EIRÍKUR BERGMANN EINARSSON AF VEFNUM KREM
■
Hvernig stendur
á því að Hörður
Sigurgestsson,
stjórnarformað-
ur Flugleiða,
lætur það við-
gangast að
Hörður Sigur-
gestsson, stjórn-
armaður í Skelj-
ungi, standi í
samráði við
önnur olíufélög
til að halda
uppi verði á
eldsneyti til
Flugleiða?
■
Þótt samið hafi
verið sameigin-
lega um inn-
kaup á olíu til
landsins fyrr á
tíð er ekki þar
með sagt að
hægt sé að
setja samasem-
merki á milli
þess og þeirra
blekkinga sem
hér hafa greini-
lega verið
stundaðar af
skipulegri yfir-
vegun og ná-
kvæmni.
Fréttablaðið:
Aðsendar
greinar
GREINAR Fréttablaðið tekur við að-
sendum greinum. Greinarnar eiga
að vera á bilinu 200 til 400 orð í
word. Senda skal greinarnar á
netfangið kolbrun@frettabladid.is
ásamt mynd af greinarhöfundi.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til
þess að velja og hafna og stytta
greinar. ■
Maðurinn