Tíminn - 23.02.1972, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 23. febrúar 1972
TÍMINN
7
FramkvjeiwJBatiúri; Krlítfáo öúnndikfsSött, t
Þárarinsson !áb)r Attdrés KflifjánsSOrt, ióft
wm
Ó. ttorsíeiníson
:;ftrKrtur
iÍiiiitóSi-
15323
<yisla$on. ttlisfjórnarskrjfstoför í
- 1S3Q&
og Tómas Karisson.
jíán;:ftó;Mióitttt:;:
AoQiýsinðastjór): Steln-:
Cddubúsittu, sírnar;
Skrifstofvr ^onkqstpætf 7. -- Af&reföMwhtM
ÁÚiá)ÍÓ)rtÓÓMtÓÍ:::::1:5Mi3i)
íiíwWtSiwíÍwtfiíÍtíSSMBlííiwSlOí:
ifcró
íSáKt^ötifcktfc;:;^
: Áskrtftarsjald: :kr> :52S,0Q: :á mánuSt: innantamts. : í taúsasólo
:6t4S4þrertt:h;'f ;:(Ói(S4tt:::::::::::
Kínaför Nixons
Heimsókn Nixons Bandarikjaforseta til
Kina, sem nú stendur yfir, er heimssögulegur
atburður. Þessi heimsókn mun hafa mikil áhrif
á þróun alþjóðastjórnmála á næstu árum, og
raunar fór áhrifanna þegar að gæta, eftir að
tilkynnt hafði verið i Washington og Peking, að
Nixon færi þessa för. Það var 15. júli, sem sú
tilkynning kom, eða fyrir rúmu hálfu ári,og á
þeim tima, sem liðinn er, hafa atburðir gerzt,
sem breytt hafa viðhorfum i alþjóðamálum i
verulegum mæli. Hæst ber þar ákvörðun alls
herjarþings S.þ. að veita Pekingstjórninni nm-
boð Kina hjá samtökunum. Segja má, a i-
kvörðun Nixons um að fara i opinbera heim-
sókn til Kina hafi ráðið þar úrslitum, þótt
Bandarikin hafi barizt gegn þeirri samþykkt.
Ýmsum fannst það eðlilega mótsagnakennt,
að Nixon skyldi berjast gegn aðild Peking-
stjórnarinnar að S.þ.,á sama tima og hann
undirbjó heimsókn til Kina með það að yfir-
lýstu markmiði að bæta sambúð Kina og
Bandarikjanna og stuðla að þvi að einangrun
Kina i alþjóðasamskiptum lyki. Sennilegasta
skýringin er sú, að Nixon hafi ekki viljað glata
þessum þætti úr samningsaðstöðu sinni i
Peking og hafi ætlað sér að láta það verða eitt
atriði þess árangurs, er hann gæti tilkynnt um-
heiminum að lokinni för sinni, að Bandarikja-
stjórn hafi heitið að beita afli sinu til að tryggja
Pekingstjórninni aðild að S.þ. gegn einhverjum
tilslökunum Kinverja, m.a. samningum um
stöðu Formósu.
Þótt tilkynningin um heimsókn Nixons til
Kina hafi komið mjög á óvart á sl. sumri, hafði
i raun verið hafinn undirbúningur að þvi af
hálfu beggja aðila löngu áður að bæta sambúð
rikjanna. Má nefna ýmis dæmi um það allt frá
árinu 1968, þegar segja má að undirbúningur-
inn að þeim heimssögulega atburði, sem nú er
að gerast i Peking, hefjist.
10 dögum áður en tilkynnt var um heim-
sóknina i sumar, hélt Nixon ræðu, þar sem
hann gerði grein fyrir nauðsyn þess, að
einangrun Kina i alþjóðamálum yrði rofin.
Nixon sagði þá, að yfir mannkyninu vofði hætta
kjarnorkustyrjaldar innan 15 til 20 ára, ef
ekkert breyttist og kinverskir ráðamenn yrðu
áfram einangraðir og án sambanda við leið
toga annarra stórvelda.
En tvennt er það einkum, sem stuðlað hefur
að þvi að gera heimsókn Nixons til Peking að
veruleika. Annars vegar áhugi Nixons á að
finna málamiðlunarlausn i Vietnamstriðinu
fyrir forsetakosningarnar i Bandarikjunum i
haust, og hins vegar versnandi sambúð Sovét-
rikjanna og Kina og vaxandi ótti Kinveria við
innrás Sovéthersins.
Heimsókn Nixons stuðlar vonandi að eflingu
heimsfriðarins. Hún hefur þegar valdið þvi, að
hin stærri riki heimsins hafa kastað gömlum
skoðunum til hliðar og eru nú öll að endurmeta
og endurmóta stefnu sina i alþjóðamálum.
—TK
JAMES RESTON, New York Times:
Hleðsla hæstu turna
hefst á jafnsléttu
Hugleiðingar í tilefni af Kínaför Nixons forseta
Nixon Bandarfkjaforsrti og Mao formaöur heiisast I Peking.
RÉTT áöur en Nixon forseti
lagbi af stað til Kina, lýsti
Thomas H. Moorer aömirall,
sem er nú formaður hershöfð
ingjaráös Bandarikjamanna,
þvi yfir við Bandarikjaþing,
að hvernig sem skipti Banda-
rikjamanna viö Sovétmenn og
Kinverja kynnu að þróast i
framtiðinni, þá yrðu Banda-
rikjamenn að búa yfir
nægilegu kjarnorkuafla til
þess að standa báöum á
sporði samtimis”.
Þegar aðmirállinn fór að
skýra nánar fyrir þingmönn-
um hvað hann ætti við, sagði
hann meðal annar: ,,Þó að við
lentum i kjarnorkustyrjöld við
annað þessara stórvelda,
yrðum við að eiga aflögu
nægilegan kjarnorkuafla til
þess að koma i veg fyrir að
hitt stórveldið réðist á okkur
samtimis”. Hér i Washington
' fur margt skritið gerzt, og
sennilega hefur verið hrein til-
viljun, að aðmirállinn lýsti
þessu einmitt yfir i þann
mund, sem forsetinn var að
leggja af stað tilKina. Þetta
sýnir eigi að siöur, hve erfitt
er að hverfa frá orðafari kalda
striðsins og helga sér annað
nýtt, sem hentar hinu nýja
„samningatimabili”, sem
Nixon forseti telur sig vera að
hefja með ferðum sinum til
Peking og Moskvu.
NOKKUÐ eykur á erfiðleika
forsetans, þegar hann leggur
af stað i sinar fyrstu heims-
sögulegu feröir til þess að
reyna að breyta stjórnmála-
samskiptum, að hann getur
ekki snúið sér að hvorri ferð-
inni um sig i senn, án tillits til
alls annars. Margbreytileg
viðfangsefni hinnar umfangs-
miklu rikisstjórnar lifa sinu
sjálfstæða iifi. Styrjöldin i
Vietnam heldur áfram og
viðbúnað óvinanna eöa loft
árásirnar, er eiga að hamla
gegn yfirvofandi árásarhættu
úr norðri, er ekki unnt aö
stöðva i einu vetfangi vegna
viðræönanna i Peking. Þá
halda störf Bandarikjaþings
einnig áfram og kosningabar-
áttan, með ölium þeim árás-
um og gagnárásum, sem
henni fylgja.
Samtimis þessu halda
Sovétmenn áfram að víg-
búast, þrátt fyrir viðræður
leiðtoganna i Moskvu og
Washington um samning um
takmörkun kjarnorkuvigbún-
aðar. Auðsjáanlega hefir
Moorer aðmiráll ætlað um-
mælum sinum að flytja Sovét-
mönnum þá aðvörun að
Bandarikjamenn verði að
hefja nýja lotu i vigbúnaðar
kapphlaupinu, nema þvi
aðeins að tryggir samningar
náist um kjarnorkuvigbdnað-
inn.
HVAÐ sem þessu liöur, er
skyldi ekki gera sér grein
fyrir, hvernig yfirlýsing
aðmialsins hlaut að hljóma i
kiverskum eyrum einmitt
þegar viðræðurnar i Peking
áttu að fara að hefjast, jafn
umhugað og henni er um að
viðræðurnar verði vin-
samlegar og jafn mikið far og
hún gerir sér um áferðargóð
samskipti á opinberum vett-
vangi.
Nixon forseti hefir sett sátt-
fýsina öllu ofar. Hann er að
visu staðráðinn i að viðhalda
valda-jafnvæginu, þrátt fyrir.
kjarnorkuvigbúnað og flota-
eflingu Rússá, en þrátt fyrir
það sagði hann i ávarpi til
þingsins áður en hann lagði af
stað til Kina:
„Sambönd okkar eru ekki
framar við það miöuð fyrst og
fremst, að halda Sovétrikjun-
um og Kina i skefjum. Þeim er
i þess stað ætlað að skapa
varanlegan heimsfrið i sam-
vinnu við þessi veldi”.
HINAR gagnstæöu
yfirlýsingar aðmirálsins og
forsetans sýna svart á hvítu,
hve torvelt er fyrir forsetann
að hafa jafn mörg járn i eldin-
um i senn og hann verður að
gera. Rússar skilja beryrði
eins og yfirlýsingu aömiráls-
ins, — og satt að segja virðast
þeir fátt annað skilja til fulln-
ustu. En leiðtogar Kinverja
hafa eflaust meiri áhuga á
friðarkenningum forsetans en
ótta aðmirálsins við kjarn-
orkustyrjöld á tvennum víg-
stöðvum i senn.
Francois Geof frey
Dechaume segir i „China
Looks at the World”:
„Okkur lánast ekki að skilja
Kinverja vegna þess að viö
skiljum okkur ekki sjálfa,
gerum okkur ekki gréin fyrir,
hvað það er hjá okkur og I fari
okkar, sem hrindir þeim frá.
Hvorir um sig gerast æ ó-
sveigjanlegri en siminnkandi
hnöttur okkar heldur áfram að
snúast og færir okkur nær
hvor öðrum, hvorir um sig
virðast ófreskjur i augum
hinna og við höfum engin tök
á að ná saman...”
ÞETTA virðist þó hafa veriö
eitt af þvi, sem Nixon forseti
hafði i huga, þegan hann tók
sér fyrir hendur að nálgast
Kinverja i von um að geta
komið af staö skynsamlegum
og heimspekilegum við-
ræðum, þó ekki væri meira.
Hann á ekki aðeins skilið við-
urkenningu fyrir viðleitnin,
heldur og fulla samúð vegna
þess, hve viðræöur hans i
Peking verða erfiðar og marg-
slungnar.
Hvaðeina, sem þar kann að
verða sagt af beggja hálfu,
verður efalitið lagt út á
mismunadi vegu af ýmsum
máttugum andstæðingum.
Sýnilegt er, að Nixon og Chou
Enlai eiga báðir heima fyrir i
höggi við hauka og dúfur, sem
lita misjöfnum augum á þann
visdóm, sem býr að baki við-
ræðunum.
NIXON ætlar að reyna að
þokast nær „varanlegum
friði” við Sovétrikin og Kina.
Til þess verður hann að rata
þá þröngu og tæpu braut að
vinna traust Kinverja, án þess
aö vekja jafnframt illan bifur
hjá hinum tortryggnu leiötog-
um i Moskvu.
Samkvæmt fyrirmælum
forsetans verður meginefni
viðræðnanna i Peking einnig
flutt Japönum, ibúum For
mósu og öðrum bandamönn-
um Bandarikjamanna i Asíu,
svoog bandamönnum þeirra i
Evrópu, en allir ala þeir i
brjósti leyndan ótta um, að
risaveldin kunni að komast að
samkomulagi á kostnaðhinna
smærri þjóða.
Báöir aðilar þurfa á allri
sinni snilli og speki að halda,
ef þessi viðleitni á að fara veí
úr hendi i augsýn alls um-
heimsins i sjónvarpi úm
gervihnött, — sem eitt út af
fyrir sig sýnir mikilvægi Kin-
verja meðal þjóöanna. En
þrátt fyrir þetta er án alls efa
vert að gera þessa einstæðu
tilraun.
HyERTnýtt skref i samskipt-
um þjóðanna hlýtur bæði að
kosta sársaukafulla aölögun
og valda nokkurri áhættu,”
sagði Nixon forseti áður en
hann lagði af stað.
„Satt að segja hættir okkur
við að mikla fyrir okkur á-
hættuna við að stiga út úr
hinni troðnu slóö, en komum
siðar auga á ávinninginn, sem
það gæti haft i för með sér.
Það er einmitt þessi hneigð,
sem hamlar gegn mikilvægu
frumkvæði og eflir viður
kenndar stefnur, sem stuðla
að þvi að varðveita óbreytt á-
stand.”
Til er kinverskur máls-
háttur, sem flytur svipaðan
boðskap i mjög einföldum orð-
um, og er eitthvað á þessa
leið:
„Hleðsla hinna hæstu turna
hefst einnig á jafnsléttu.”