Tíminn - 19.04.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miövikudagur lí). april 1972.
« ‘
„Er enn eins og barn i reifum” — Myndin cr tckin i descmber 1970 af húsnæöi þvi, þar sem Tækniskólinn er nu.
Staðsetning Tækniskólans
mikið deilumál í þinginu
EB—Reykjavík.
Miklar umræöur urðu um
staðsetningu Tækniskóla
íslands, á fundi í neðri
deild Alþingis s.l. föstudag,
þegar á dagskrá var þings-
ályktunartillaga Gísla
Guðmundssonar (F) um,að
Alþingi lýsi þeim vilja sín-
um, að skólinn verði fluttur
frá Reykjavík til Akur-
eyrar.
Reykjavik, þá hefðu ekki verið
gerðar neinar slikar ráðstafanir
hvað snerti t.d. byggingar skól-
ans, að þær gerðu óhjákvæmilegt,
að skólinn yrði um aldur og ævi i
Iteykjavik.— Þvert á móti vil ég
fullyrða, sagði Ingvar — að engar
framtiðarráðstafanir hafi verið
gerðar þannig, að skólinn sé svo
rótfastur i Reykjavik, að honum
verði ekki hróflað þaðan. Skólinn
hefurætið veriðá hrakhólum með
húsnæði og svo er enn. Skólinn er
þvi ekki bundinn við Reykjavik
vegna bygginga sinna eða vegna
landareigna. Sannleikurinn er sá,
að Tækniskólinn hefur aö öllu
leyti lélega aðstöðu og ræður yfir
litlum eignum i Reykjavik.
Ilonum hefur ekki verið búin nein
framtiðaraðstaða hér svo að það
er einskis misst út af fyrir sig,
þótt skólinn yrði fluttur frá
Reykjavik.
Ingvar ræddi um fleiri atriði
varðandi þetta mál, en að auki
tóku þátt i umræðunum þeir Gylfi
Þ. Gislason (A), Siguröur
Magnússon (AB), sem voru and-
vigir þvi að skólinn yrði fluttur til
Akureyrar, og Lárus Jónsson(S),
sem var meðmæltur flutningnum.
—ill—
■
Vitagjaldið
samræmt
verðlaginu
EB— Reykjavik.
Á fundi i neðri deild Alþingis s.l.
mánudag mælti Hannibal Valdi-
marsson, samgönguráöherra,
fyrir stjórnarfrumvarpi um vita-
gjald. Er frumvarpiö svohljóð-
andi.:
1 gr. — Fyrir hvert skip, sem er
5 rúmlestir brúttó eða stærra og
tekur höfn á Islandi, eða er haldið
úti frá landinu, skal greiða vita-
gjald, kr. 10.00 af hverri brúttó-
rúmlest, og skal hálf lest og það-
an af stærra brot talin heil, en
minna broti sleppt. Skemmti-
ferðaskip, sem flytja engan farm
fyrir borgun, annan en farþega,
skulu greiða kr. 1.50 i vitagjöld af
hverri rúmlest.
Undanþegin gjaldi þessu eru
herskip og skip, sem leita hafnar i
neyð, en taka engan farm úr landi
né úr öðrum skipum, né heldur
flytja farm i land eða önnur skip,
enda hafi sannazt i sjóprófi eða
annarri lögfullri sönnun, að þau
hafi verið i nauðum stödd af
árekstri eða sjóskemmdum, af
veikindum eða farmskekkju eða
ófriði.
Vitagjald skal greiða i hverri
ferð, sem skip kemur frá útlönd-
um, og skal það innt af hendi i
fyrstu höfn, er skipið tekur hér
við land.
Skip, sem aðeins eru höfð til
innanlandssiglinga eða haldið er
úti til fiskjar af landsmönnum,
greiða vitagjald einu sinni á ári,
þó aldrei minna en 100,00 kr.
Argjaldið greiðist i byrjun út-
gerðartimans, þar sem skipið er
skrásett.
2. gr. — Tekjum af vitagjaldi
skal varið til byggingar og við-
halds vitakerfis landsins.
3. gr. — Lögreglustjórar, i
Reykjavik tollstjórinn, sjá um
innheimtu vitagjaldsins. Skyldur
er skipstjóri að sýna innheimtu-
manni vitagjalds dagbók skip-
sins.
4. gr. —- Brot gegn lögum þess-
um varða skipstjóra sektum allt
að kr. 100.000,00. nema þyngri
refsing liggi við að öðrum lögum.
Með mál út af brotum á lögum
þessum skal fara að hætti opin-
berra mál.
5. gr. — Lög þessi öðlast þegar
gildi. Jafnframt éru úr gildi num-
in lög nr. 17, 11. júli 1911, um vita-
gjald, með siðari breytingum
skv. 1. gr. laga nr. 18, 10. april
1946 og 19. gr. laga nr. 4, 20. febr-
úar 1960.
t upphafi framsöguræðu sinnar
rakti Gisli Guömundsson sögu
skólamálsinsog minnti m.a. á, að
þegar lögin um Tækniskólana
hefðu verið til meðferðar á Al-
þingi, hefðu borizt mjög ákveðnar
óskirfrá Norðurlandi um að þessi
skólastofnun yrði staðsett á Akur-
eyri. Hefði þá verið talið eins og
nú, að þarna væri tækifæri til þess
að láta sjást i verki, að menn
teldu að stofnun sem þessi þyrfti
ekki endilega að vera staðsett i
höfuðborginni. Þá minnti Gisli á
ályktanir um, að Tækniskólinn
yrði fluttur til Akureyrar og las
upp greinargerð, sem bæjarstjóri
Akureyrar hefur gert fyrir hönd
bæjarstjórnarinnar um þetta
mál. Þá kvaðst hann vilja vekja
sérstaka athygli á þvi, að alls
ekki væri verið að slá þvi föstu
með þeirri stefnuyfirlýsingu, sem
orðuð væri i tillögunni aö engin
tækniskólakennsla færi fram i
Reykjavik, heldur beinlinis gert
ráð fyrir þvi, að það yrði tekið til
athugunar, að starfrækja i
Reykjavik bæði undirbúnings-
deildog sérstakar bekkjardeildir,
þótt miðstöð skólans yrði á Akur-
eyri. Þetta væri auðvitað hugsað
með tilliti til þeirra mörgu nem-
enda, sem i slikum skóla yrðu og
ættu heima i Reykjavik.
Ingvar Gislason (F) minnti á,
að hann hefði áður i þinginu lýst
þeirri skoðun sinni, að full ástæða
væri til þess að gripa nú það tæki-
færi, sem fyrir hendi væri, að
flytja höfuöstöðvar Tækniskólans
til Akureyrar. — En þegar ég tala
um sérstakt tækifæri nú til þess
að flytja Tækniskólann til Akur-
eyrar, þá á ég auðvitað við það,
að skólinn er enn eins og barn i
reifum. Hann hefur enn ekki tekið
út þroska, hann á við ónógan að-
búnað að striða, nánast lélegt at-
læti, sem stendur vexti hans fyrir
þrifum. Þaö er mikiö vafamál,
hvort Tækniskólinn hefur fest svo
djúpar rætur i Reykjavik, þótt
hann hafi verið staðsettur þar frá
upphafi, að það þurfi að standa i
vegi fyrir flutningi hans. Ég sé
ekki, að það sé verið að rifa upp
neitt með rótum sagði Ingvar.
Þá kvaðst Ingvar vilja benda
sérstaklega á það, að enda þótt
skólinn hafi frá upphafi starfað i
Flugurnar syngja
„Randaflugan er gulröndótt
og syngur hátt”, segir i
gamalli, islenzkri dýrafræði.
Jú, ýmsar flugur suða hér
dálitið úti og inni, en hvaö er
það hjá „hljómleikum” söng-
flugnanna i heitum löndum.
Söngflugur (Cikader), ýmsar
tegundir, gefa frá sér háa,
trillandi tóna, þegar þær eru i
essinu sinu og sólin skin frá
heiðum himni. Þá óma skógar
hitabeltisins af söngnum.
Havaðinn getur orðið geysi-
mikill og óþægilegur óvönu
eyra. En mörgum þykir
gaman að, þegar söngurinn er
i hófi.
Oft syngja allar flugurnar á
stóru svæði i einu, jafnvel
klukkutimum saman. Aðeins
karlflugurnar syngja svo
nokkru nemi. Enda er haft
eftir Forn-Grikkja einum:
„Sælar eru sönglugurnar, þ'vi ’
að konur þeirra þegja”. Söng-
verkfærið, eða hljóðfærið, eru
tvær kitinkenndar himnur,
sem strengdar eru á ramma,
að segja má. Setur sterkur
vöðvi þær i sveifluhreyfingu.
Ef styggö kemur að
flugunum, reka þær upp mik-
inn skræk, t.d. f fugl gripur
þær i nefið, eða menn taka þær
i lófa sinn. Geta þær þá æpt
eða sungið lengi i lófanum.
Sums staðar eru þær hafðar i
búrum sem söngdýr. Hræðslu-
hljóðið er skarpt og skerandi.
Flugurnar syngja sitjandi, en
sjaldan á flugi. Oft hefja þær
sönginn við sólarupprás. Taka
og stundum lag um sólsetur.
Ein tegund syngur svo reglu-
lega, og hún er kolluð
„klukkan-sex-flugan”.
Ferðamaðurinn og dýra-
fræðingurinn Hopkins lýsir
einum kvöldhljómleikum
þannig: Skyndilega rak karl-
fluga upp hræðsluóp — uppi i
eplatré við húsið. Það hefur
komið einhver styggð að
honum. Strax tóku nábúar i
sama tré undir og hófu venju-
legan söng. Siðan breiddist
söngurinn út um nágrennið,
likt og hringar á vatni, og loks
ómaði allur skógurinn.
Flugurnar sungu þúsundum
saman i nokkrar minútur, en
siðan hljóðnaði allt aftur.
Karlinn syngur fyrir kven-
fluguna, og kannski lika til að
auglýsa sitt umráðasvæði, likt
og söngfuglar gera. Stundum
syngja tveir eöa fleiri karlar i
kapp, unz kvenflugan velur
einn, eða flýgur burt.
Flestar eiga söngflugurnar
heima i hitabeltinu og heitum
löndum. Nokkrar tegundir i
Suður-Evrópu og — Frakk-
landi, ein tegund á Englandi
og Finnlandi. Stærst er
keisaraflugan á Indlands-
eyjum. Hún er sex og hálfur
sm á lengd og vænghafið 18
sm.
Hér eru engar söngflugur,
en til eru skyldar tegundir,
„froðuflugur”. Lirfur þeirra
sjúga næringu úr grasi, trjám
og runnum. Flugurnar verpa
undir húð eða börk plantn-
anna. Lirfurnar gefa frá sér
slim eða froðu, sem storknar
við áhrif loftsins og verða úr
seigar blöðrur, sem lirfan býr
i. Sést t.d. á grasi siðsumars. t
heitum löndum er 17 ára
söngflugan ( (Cikaden) fræg.
Skyndilega skriða þaér upp úr
jörðinni, milljónum saman,
svifa yfir trjam og runnum og
syngja svo að loftið titrar og
ómar um allt!
Hvernig má slikt verða?
Margar söngflugnategundir
eru til, en sérstæðar mjög eru
13 og 17 ára flugurnar. Þær
lifa 12—16 ár, sem lirfur i
jörðu, koma svo upp og
þroskast til fulls. Þetta hefur
veriö athugað I 340 ár i Ban
darikjunum. Kvenflugurnar
verpa i rifur á trjám, eða gera
sér með ærinni fyrirhöfn varp-
holur á greinum. Smágreinar
drepast við þetta. Lirfan, sem
úr egginu kemur skriður fljótt
i jörð og lifir þar, allt i 16 ár og
sigur næringu úr trjárótum,
Ekki virðast þær gera veru-
legan skaða. Fyrst er lirfan
aðeins 2—3 mm. en verður að
lokum 2,7 sm. Hún grefur sig
upp á 14. ári og gerir sér holu
10—15 sm undir yfirborði og
biður þar hentugs tima til að
skriða upp og verða fullvaxin
söngfluga. Pilagrimar, sem
fóru vestur um haf á hinu
fræga skipi Mayflower 1634,
urðu fljótt söngflugnanna
varir. Er til lýsing ensks ný-
byggja og kom hún út 1669.
Þetta voru, segir hann, hópar
af flugum á stærð við vespur
eða humalbý. Þær komu upp
úr smáholum i jörðinni, átu
grænan gróður og geröu
stöðugan, glymjandi hávaða,
svo menn urðu nær heyrnar-
lausir. 1 annarri lýsingu
stendur: Söngflugur hita-
beltisins geta fyllt loftið með
geysilegum, málmkenndum
bumbuhljóm. Það er slikur
hávaði, sem karlflugan fram-
leiðir, með sérstöku „hljóð-
færi” á bakhluta sinum.
17. ára flugan kom upp i
stórum hópum, sumstaðar i
Bandarikjunum árið 1970 og
byrjaði söng, sem mönnum
þótti óþægilegur og stundum
óþolandí, af þvi að eina mest
var sungið á kvöldin og nótt-
unni. Viða komu lirfurnar upp
i görðum og sungu svo undir
gluggunum! Stóð flugna-
gangan i um hálfan mánuð.
Visindamenn i Princetown-
háskólanum mældu styrk
söngsins á háskólasvæðinu i
New Yersey, nálægt tré, sem
þúsundir flugna, aðallega
stærstu 17 ára tegunda, höfðu
safnazt saman i. Hljóm-
styrkurinn var mældur 20 m.
frá miöpunkti og reyndist
80—100 decibel. Það er álika
og hávaðinn i þjótandi neðan-
jarðarlest, eða drunurnar i
mótorhjóli i fullum gangi!
Þvilikur hávaði getur skemmt
heyrnina og rekur ýms dýr
burt. Var og greinilegt að
fuglar, spendýr og menn höfðu
sig á brott i skyndi. Flugunum
sjálfum gerir hávaðinn litið.
Hinar tvær háværustu teg.
varpa frá sér hljóði á álikri
bylgjulengd og heyra varla
mikið hver til annarrar.
Einnig slaknar vöðvi á
hljóðhimnu þeirra,
þegar hávaðinn byrjar, svo
heyrnin minnkar um 3/4 eða
meir. Hin þögulu kvendýr
lokkast af hávaðanum og til
karlflugnanna, sem þá nota
tækifærið. Næsta mikla
söngflugnaösin þar áður á
þessum stöðum, var 1953 og
næst er búizt við miklum söng
17 ára flugnanna 1987. Ekki
verður þó sönglaust þangað
til. Aðrar tegundir syngja á
hverju sumri bæði i borg og
sveit, a.m.k. þar sem ekki er
orðin of mikil mengun. I
slenzkir ferðamenn hafa
eflaust heyrt furðulegan
„flugnasöng” suður i löndum.
Ingólfur Daviðsson.