Tíminn - 18.08.1972, Qupperneq 6

6
TÍMINN
Föstudagur 18. ágúst 1972
Sendimaður
Landspitalinn óskar eftir að ráða karl-
mann eða stúlku til sendistarfa innan
spitalans og á spitalalóðinni.
Umsóknir á eyðublöðum rikisspitalanna
sendist skrifstofunni, Eiriksgötu 5, fyrir
26. þ.m.
Reykjavik, 16. ágúst 1972
Skrifstofa rikisspítalanna.
Jónas Jónsson, aðstoðarmaður landbúnaðarróðherra:
FIRRUR HRAKTAR
Sjóstanga-
veiðimót
verður haldið á Akureyri laugardaginn 2.
september 1972. Keppt verður i einn dag
og er öllum heimil þátttaka.
Þátttökutilkynningar þurfa að hafa borist
fyrir fimmtudaginn 24. ágúst til Jóhanns
Kristinssonar, sima 21670 (11583), eða
Yngva R. Jóhannssonar i sima 11223
(12072), Akureyri.
Mótsstjórn.
Iþróttakennarar og áhugatólk
Áður auglýst námskeið i
RYTIIMISKRI LEIKFIMI
heljast i Álftamýrarskóla
niánudaginn 21. ágúst.
KENNARI LISS BURMESTER.
Kennarar mæti kl. 9,00 f.h.
Áhugafólk mæti kl. 4,30 e.h.
íþrótlakennarafélag íslands
I Alþýðublaðinu nú 15. ágúst er
eftirfarandi fréttafyrirsögn:
„Helmingur af tekjum bænda úr
rikissjóði.” 1 fréttaklausu, sem á
eftir kemur, segir m.a.: A árinu
1970 komu hvorki meira né minna
cn 48% af hrúttótekjum bænda úr
rikissjóði með einum eða öðrum
hætti.” Og sfðar: „þessar
stórathyglisverðu upplýsingar
komu fram i erindi um daginn og
veginn, sem Björn Matthiasson,
hagfræðingur, flutti i gærkvöld."
Að lokum er klykkt út með þess-
ari athugasemd blaðsins: „Alla
vega sýna þessi tiðindi, svo ekki
verður um villzt, þá alvarlegu
þróun, scm orðið hefur i landbún-
aðarmálum á íslandi þar sem at-
vinnugreinin þarf á svo gífurleg-
um stuðningi að halda af al-
mannafé.”
Ég heyrði ekki það erindi, sem
hér er vitnað til, og veit þvi ekki
hvaða lærdóm hinn svonefndi
hagfræðingur hefur dregið af
þessum tölum, en i grein Alþýðu-
blaðsins er sagt, að hann hafi
komizt að þessari „merkilegu”
niðurstöðu meö eftirtöldum
reikningi: „Framleiðsluverð-
mæti landbúnaðarafurðanna var
þetta ár 3673 milljónir. Þá námu
útgjöld bænda til rikissjóðs 1817
milljónum. Þær sundurliðast
þannig: Útflutningsbætur 332
milljónir, niðurgreiðslur innan-
lands 904 milljónir og 571 milljón i
önnur útgjöld til atvinnugreinar-
innar.”
Litum þá aðeins á skiptingu
þessa ölmusufjár og tökum fyrst
stærsta bitann, niðurgreiðslurnar
innanlands. Það hefur nú við-
gengizt um áratugi að greiða
niður vörur hér á landi, lang oft-
ast og i mestum mæli hafa það
verið landbúnaðarvörur, en
stundum einnig aðrar vörur eða
þjónusta. Stundum ýsan eða
saltfiskurinn, og stundum smjör-
liki. Ég minnist þess þó ekki að
hafa heyrt talað um stuðning við
sjávarútveg eða smjörlikisgerðir
á þeim timum, sem slikt við-
gekkst, en sleppum þvi.
Nú hafa hins vegar þessar
margumræddu „styrkveitingar”
til bændanna — niðurgreiðslurnar
verið mjög svo breytilegar, ekki
aðeins frá einu árabili til annars,
heldur frá einum mánuði til ann-
ars. Þær hafa ýmist verið hækk-
aöar eða lækkaðar i stórum
stökkum.
núii 11
RYMII ly’lA 1 lt NGAR-U \ Paavl ■ ■ M L ITSAL 1 Tnl A Ft
nja v( DVPIÍ írziun r id í na 1. 101 ít
Þar sem Verzlunin hættir í haust að vera til sem almenn vefnaðarvöruverzlun, verða nú allar vörubirgðir, nema smá- vörur til fatasauma seldar með 20% afslætti á meðan birgðirnar endast. Ath. Vöruvaliðer mikið og verðið er mjög hagstætt. 1. okt. verður svo verzlunin flutt að Baldursgötu 39 og verður þar eingöngu verzlað með alls konar smávörur til fatasauma.
VtKi ILUN H. 1 Url
Skólavö rðustíg 8
Mætti þá ætla, ef menn tryðu
kenningum hagfræðingsins og Al-
þýðublaðsins, að þessar stökk-
breytingar á niðurgreiöslum á
verði landbúnaðarvara spegluðu
„styrkjaþörf landbúnaðarins á
hverjum tima.” Ætti honum þá
stundum að hafa batnað mjög
snögglega, en i önnur skipti snar-
hrakað. Hagfræðingar gætu þá
notað breytingar á niðurgreiðsl-
um á verði landbúnaðarvara sem
mælikvarða á hagræna þróun
landbúnaðarins — framfarir hans
eða afturför.
Hvernig kæmi það annars ínn f
dæmið, þegar það gerðist eitt sinn
á verðstöðvunartimabili á dögum
fyrrv. rikisstjórnar, að rafmagn
og hitaveitugjöld þurfti að hækka
hér i Reykjavik. Ekki mátti visi-
tala framfærslukostnaðar hækka
i þann tið. Ætla hefði mátt, að
gripið yrði til niðurgreiðslna á
rafmagni. Það var þó ekki gert,
heldur voru landbúnaðarvörur
greiddar niður, svö sem til þurfti.
Hægt væri að rekja ótal dæmi
þess, hvernig niðurgreiðslum á
landbúnaðarvörum hefur verið
rokkað til, allt eftir þvi hvaða
efnahagsaðgerðir þóttu henta
hverju sinni, — hvort halda þurfti
i skefjum visitölu eða létta af
rikiskassanum. Þetta þekkir og
skilur hver einasti sanngjarn og
skynbær maður, sem hugsað hef-
ur um þessi mál og vill lita á þau
af réttsýni.
Það hlýtur þvi að flokkast undir
meiri háttar óskammfeilni i mál-
flutningi að halda þvi fram, að
fjármunir, sem varið er til niöur-
greiöslna á landbúnaðarvörum,
séu beinir styrkir til bænda.
Margir vildu telja þetta beina
neytcndastyrki, en málið er ekki
betur afgreitt með þvi. Sannast er
það, að niðurgreiðslurnar eru
hagstjórnartæki, 'sem allar
stjórnir, sem hér hafa setið að
völdum siðan i siðari heimsstyrj-
öldinni, hafa gripið til. Þær eru
viðhafðar i einhverju formi i öll-
um löndum, sem við svipað hag-
kerfi búa og við.
Bændur hafa aldrei verið að þvi
spurðir hér, hvort þeir æsktu
meiri eða minni niðurgreiðslna á
framleiðsluvörum sinum.
En ástæðan fyrir þvi, að þær
eru valdar öðrum vörum fremur,
er m.a. sú, að sölukerfi bænda er
fullkomið, og tryggir það örugga
og rétta framkvæmd þessara
mála. önnur ástæöa er sú, aö
landbúnaðarvörurnar eru þær
nauðsynjar, sem mest á riöur að
allir geti veitt sér, og tryggir það
eitt vissan jöfnuð á milli fólksins,
aö verði þeirra sé stillt i hóf. Mjög
mætti likja saman niðurgreiöslu á
vörum eins og nýmjólk eða
smjöri og auknum fjölskyldubót-
um — hvort tveggja tryggir jöfn-
uð þannig, að barnmargar fjöl-
skyldur njóta þeirra mest — i þvi
felst réttlæti.
Næststærsti liðurinn i dæmi
hagfræðingsins er.svo það, sem
hann nefnir önnur gjöld til at-
vinnugreinarinnar, 571 milljón.
Eftir beinum upplýsingum frá
hagfræðingnum eru þetta tölur
samkvæmt rikisreikningi 1970. Ef
litið er á hann, séát, að heildarút-
gjöld á vegum landbúnaöarráðu-
neytisins voru það ár 676.265
milljónir. En þar eru með talin
útgjöld skrifstofu ráöuneytisins,
allra stofnana, sem undir það
heyra, svo sem bændaskól-
anna.garðyrkjuskólans, Rann-
sóknarstofnunar landbúnaðarins,
Skógræktar rikisins, Landgræösl-
unnar, veiðistjóra, veiðimála-
stjóra, yfirdýralæknis, Sauðfjár-
veikivarnanna ofl. ofl. stofnana,
Listasafn alþýðu
sýnir andlits-
myndir
Listasafn alþýðu að Laugavegi
18, opnar aö nýju i dag eftir
nokkurt sumarhlé. Sýndar verða
16 andlitsmyndir eftir 13 málara
og eru málverkin öll i eigu
safnsins.
Listasafnið verður opið alla
daga frá kl. 14-18.
sem að visu eru allar tengdastar
landbúnaðinum, en starfa vissu-
lega fyrir alla þjóðina, og engan
veginn er hægt að setja allan
kostnað af þeim á reikning
bænda. Útgjöld vegna þessara
stofnana eru mikið yfir 100
milljónir króna, eöa nær 200
milljónir. Matsatriði er, hve mik-
ið afþessu er beint i þágu bænda
einna.
Þegar þessar stofnanir eru frá
taldar, er eftir stærsti liðurinn,
sem nefndur er: „Framlög til
landbúnaðar”. Hann er i allt 489.6
milljónir króna. Þar er að finna
eftirtalda undirliði, sem vissu-
lega eru framlög til bænda. Til
Stofnlánadeildar 25 milljónir,
jarðræktarframlög 64.5 milljónir,
til framræslu 25 milljónir, til
búfjárræktar 10.9 milljónir og
tjón af Heklugosi 16.7 mill., alls
um 150 milljónir. En athugi
menn, að langstærsti undirliður
inn af þessum 489 milljónum er:
„Uppbætur á útfluttar land-
búnaðarafurðir”, 332 milljónir
króna. En það er einmitt þriðja
stóra tala hagfræðingsins, sem
hann virðist þar með tvitelja i
ölmusureikningi sinum til bænda.
Væri hún dregin frá heildartölu
landbúnaðarráðuneytisins, 676
milljónum, væru ekki eftir nema
344 milljónir, sem færu til alls
annars, sem heyrir undir ráðu-
neytið, en alls ekki 571 milljón, og
er þvi með öllu óskiljanlegt,
hvernig hagfræðingurinn hefur
fengið þá tölu öðruvisi en að hann
hafi af misgáningi tvitalið út-
flutningsbæturnar. Fer nú að
sneiðast á þessar 1817 milljónir,
sem hann telur styrki til bænda.
Að frádregnum niðurgreiðslunum
eru eftir 913 milljónir. Frá þvi
drögum við tvitalninguna 332,
verða þá eftir 581 milljón, og er þá
enn langt oftalið, eins og að fram-
an er rakið.
Enn kann mönnum að virðast
miklu fé varið „til styrktar land-
búnaði”, þó að tölu
hagfræðingsins virðist mega
lækka meira en um tvo þriðju. En
látum sem svo væri, og mætti þá
áætla, að um 15-16% af brúttó-
tekjum bænda kæmu frá rikinu-
Er þetta nú einsdæmi, að hluti af
brúttótekjum bænda komi frá
rikinu? Ber þetta ekki samt sem
áður vott um, aö landbúnaðurinn
hér sé heldur illa á vegi staddur?
Svo mætti spyrja.
Það vill svo til, að fyrir liggur
samanburður á þessu atriði, hér
og i þremur nágrannalöndum
okkar. Svonefnd Búnaðarnefnd,
sem gerði samanburð á stöðu
landbúnaðarins hér og i Vestur-
Þýzkalandi, Bretlandi og Noregi,
gaf út skýrslu sina sem fylgirit
með Arbók landbúnaöarins 1966.
Þar má finna eftirfarandi upp-
lýsingar, miðaö við árið 1964:
„Uppbót á afuröaverð (ekki
niðurgreiðslur) og beinir fram-
leiðslustyrkir eru i Bretlandi
17.1% af brúttótekjum land-
búnaðarins. i Vestur-Þýzkalandi
eru milli 20-25% af brúttótekjum
bænda styrkir frá riki og fylkjum,
eða heldur hærri hundraðshluti en
i Bretlandi”. Um Noreg segir, að
þar komi um það bil helmingur af
nettótekjum norskra bænda frá
rikinu. Með hliðstæðum útreikn-
ingi telur nefndin, að hér komi um
15% af heildartekjum bænda frá
rikinu. Þetta virðist þvi hafa ver-
ið svipað hlutfall þá og nú.
Margt fleira var athugavert við
málflutning hagfræöingsins, sem
ber vott um einkennilegt hugar-
far i garö þessa atvinnuvegar.
Það verður þó ekki frekar gert að
umræðuefni hér.
Það furðar engan, þótt Alþýðu-
blaðiö geri svonalagað að stór-
frétt, og bæti við frá eigin brjósti
athugasemd eins og þeirri, sem
hér var visað til aö framan. Fleiri
munu undrast það, að
hagfræðingur i þjónustu æðstu
peningastofnunar landsins skuli
bera slik fræði á borð sem þessi,
og reyndar hélt maður, að það
væri orðin úrelt uppfinning hag-
fræðinga að kenna land-
búnaðinum um öll efnahagsleg
vandamál þjóöfélagsins og ætla
sér að leysa þau i einu lagi á hans
kostnað.