Tíminn - 31.07.1973, Qupperneq 11

Þriðjudagur 31. júli 1973.
TÍMINN
11
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur ^Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. AskriftagjaJd 300 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 18 kr. eintakiö.
Blaðaprent h.f
- j *
„Þjóðareining"
Mbl.
Hinar „frjálsu umræður” um landhelgis-
málið, sem fram fara i Mbl. til að koma i veg
fyrir að „þjóðareiningin beinist ekki gegn
skoðanafrelsinu”, eins og blaðið orðar það,
virðást þvi marki brenndar að taka upp öll
hugsanleg rök, sem mæla gegn stefnu og
hagsmunum Islendinga i landhelgisdeilunni
við Breta eins og hún stendur nú. Það er nefni-
lega engu likara en siðasta Reykjavikurbréf
Mbl. sé skrifað af Breta og fyrir Breta.
Þá virðist höfundur Reykjavikurbréfsins alls
ekki hafa fylgzt með i landhelgismálinu á
undanförnum vikum. Þannig krefst bréfritar-
inn þess t.d. að forsætisráðherra geri grein fyr-
ir þvi, hvort það sé stefna rikisstjórnarinnar
eftir að Bretar réðust með herskipum inn i
landhelgina ,,að mæta ofbeldi Breta með
skæruhernaði og neita samningum” — eða
hvort sú stefna er bara stefna Lúðviks Jósefs-
sonar!
Rikisstjórnin lýsti þvi yfir, þegar brezk her-
skip réðust inn i islenzka fiskveiðilögsögu til að
vernda þar lögbrjóta að verki, að hún myndi
ekki vera til viðtals við brezku rikisstjórnina
um bráðabirgðasamkomulag fyrr en þeir
hefðu kvatt á brott herskip sin úr fiskveiðilög-
sögunni. Hins vegar hefur forsætisráðherra
lýst þvi yfir, að rikisstjórnin væri fús að hefja
samningaviðræður við Breta að nýju, ef þeir
kölluðu herskipin á brott en íslendingar myndu
áfram reyna að verja lögsögu sina með öllum
tiltækum ráðum.
Ekki er vitað annað en þessi afstaða rikis-
stjórnarinnar hafi notið stuðnings stjórnarand-
stöðuflokkanna og vist er um það, að reynslan
hefur sýnt, að á bak við þessa afstöðu hefur
þjóðin fylkt sér. Ályktun, sem Alþýðuflokkur-
inn gerði, gaf ekki annað i skyn, og ályktun,
sem þingflokkur Sjálfstæðisflokksins gerði til
þess m.a. að ógilda yfirlýsingu Geirs Hall-
grimssonar i Everton málinu, virtist styðja
þessa afstöðu rikisstjórnarinnar.
Reykjavikurbréf Mbl. er þvi vægast sagt
dálitið skrýtið innlegg i „þjóðareininguna”.
Mbl. segir i fyrsta lagi, að þeir, sem hagnist
á útfærslu islenzku fiskveiðilögsögunnar eftir
herskipaárás Breta, séu brezkir sjómenn og
útgerðarmenn.
í öðru lagi segir Mbl. að ,,ef íslendingar
hefðu á hinn bóginn kosið að fara samninga-
leiðina” hefðum við nú virk yfirráð yfir fisk-
veiðilögsögunni og gerir blaðið þvi fyllilega
skóna, að það sé ekki nokkur vandi fyrir Is-
lendinga að semja við Breta um eitthvað, sem
sé miklu hagstæðara íslendingum en núver-
andi ástand.
Þess vegna er spurt: Vill Mbl. að við bognum
fyrir herskipaofbeldinu og göngum til samn-
inga við þá á grundvelli samningsboða þeirra
og föllum frá kröfunni um, að Bretar verði á
brott með herskipin, áður en samningaviðræð-
ur hefjast? Er það stefna Sjálfstæðisflokksins?
í þágu hverra er Mbl. gefið út um þessar
mundir? — TK.
The Economist:
Byltingin í Afganistan
veldur breyttri afstöðu
Horfur eru taldar á aukinni sundrungu í Pakistan
og íranskeisari og fleiri kvíða auknum áhrifum
Rússa í nágrenninu
MOHAMMED Daud prins,
hershöfðinginn, sem völdin
tók i Kabul um daginn, getur
hrósað sér af þvi, að hann hafi
slegið þrjár flugur i einu
höggi. Hann hefir kollvarpað
konungsveldinu, hann hefir ef
til vill efnt til borgarastyrjald-
ar, sem hinir máttugu ná-
grannar Afgana kynnu að
hlutast til um, og hann hefir
bætt aðstöðu Rússa töluvert i
nágrenninu.
Hershöfðinginn er ekkert
aðskotadýra, heldur eru örlög
hans nátengd konungsættinni,
sem hann hefir steypt af stóíi,
enda sjálfur nákominn henni.
Hann var forsætisráðherra i
Afganistan i tiu ár, eða frá
1953 til 1963, og geröist þá
raunverulegur stjórnandi rik-
isins. 1 utanrikisstefnu sinni
virti hann hagsmuni Rússa
það mikið, að sumum ná-
grannanna þótti nóg um, eink-
um þó Pakistönum. Hann leit-
aðist við að gera norð-vestur
hluta Pakistan að sjálfstæðu
riki i skjóli Afganistan, og
Rússar studdu hann i þeirri
viðleitni.
SENNILEGT er, aö
Mohammed Daud gerist for-
seti hins nýja lýðveldis. Hann
hefir ekki látiö svo litið að
skýra frá þvi, hvað verði um
konunginn, Zahir, Shah
frænda hans, en hann var i
leirböðum á eynni Ischia und-
an Napóli þegar bylting var
gerð. Þeim frændum er ekki
sérlega veltilvina, enda knúði
konungurinn Daud prins til að
segja af sér sem forsætisráð-
herra árið 1963, og kom siðan I
veg fyrir að hann tæki við
völdum aftur með þvi að setja
nýja stjórnarskrá, sem
bannaði mönnum af konungs-
ættinni aö gegna ráðherra-
embætti.
Ferill prinsins bendir ekki
til að treysta megi þvi loforöi
hans, að „raunverulegt lýö-
ræði” eigi nú að leysa af hólmi
það „gervilýðræði”, sem rikt
hafi undangenginn áratug.
Þegar hann var forsætisráð-
herra þótti hann ófyrirleitinn
og einráður, og nú verður
hann aö tryggja sér fylgi
Pathan-ættflokksins, sem er
ákaflega fhaldssamur.
SAGT var frá þvi um dag-
inn, aö nokkrir menn úr
Pathan-ættflokknum hefðu
orðið við kröfum trúarleiðtoga
og gripið til vopna til að verja
konunginn. Daud prins kann
að njótá meiri vinsælda meðal
stúdenta og verkamanna i
borgum, sem hafa aö undan-
förnu farið i kröfugöngur gegn
hinum „spilltu og vanmáttugu
stofnunum” rikisins. En
prinsinn verður þó umfram
allt að tryggja sér fylgi hers-
ins áfram.
Prinsinn fullyrðir, að valda-
taka hersins hafi farið fram án
blóðsúthellinga, og hafi verið
viðurkennd um allt land.
Hlaupafregnir hermdu þó, að
Abdul Ali Shah yfirhershöfð-
ingi, tengdasonur konungs,
Abdul Wali prins, yfirmaður
varðliðsins i Kabul, yfirhers-
höfðingi flughersins og tugir
annarra foringja hafi veriö
drepnir. Einnig eru uppi
nokkrar efasemdir um holl-
ustu þeirra hersveita, sem’fjær
eru höfuðborginni. Ein frétt
hermdi, aö Daud prins hefði
hlotið stuðning i Kabul vegna
þess, aö Abdul Wali prins hafi
reitt þá til reiði með þvi að

t Afganistan.
hækka einungis vini sipa i
tign.
ENGAR öruggar fregnir
bárust strax eftir valdatökuna
um örlög Musa Shafiq for-
sætisráðherra, sem konungur
hafði skipað i embætti i
desember I vetur. Flugu-
fregnir hermdu, að hann og
aörir ráðherrar sætu i fang-
elsi. Shafiq lauk námi i
Bandarikjunum og haföi verið
að reyna að koma á ýmsum
framförum i félags- og efna-
hagsmálum, og einnig að fá
þingið, sem skipað var ættar-
höfðingjum, til þess að
heimila stofnun stjórn-
málaflokka. einn mesti sigur
forsætisráðherrans var sam-
komulag við Iran um lausn
fornar deilu um skiptingu
vatnsins úr ánni Helmand.
Daud prin hafði veriö eindreg-
inn andstæðingur þessa sam-
komulags.
Daud prins hélt útvarps-
ræðu eftir valdatökuna og lýsti
þar yfir, aö Afganistan yrði
áfram hlutlaust og sæktist
eftir vináttu allra þjóða. Hann
hafði þó það orð á sér meðan
hapn var forsætisráðherra, að
hann væri mjög hlynntur
Rússum og fékk mikla efna-
hagsaðstoð frá Sovétrikjun-
um. Her Afganistan notar
rússnesk hergögn og Rússar
urðu fyrsti allra til að viður-
kenna hina nýju rikis-
stjórn. Pakistanir og Iranir
munu ekki líta hana jafn hýru
auga.
DAUD prins hefir þegar
vakið aö nýju orðasveim um
stuðning Afgana við þá hug-
mynd, að stofna nýtt riki með
nafninu Pakhtunistan. Arið
1961 slitu Afganir og Pakist-
anar stjórnmálasambandi
vegna stuðnings Daud prins
við hópa skilnaðarmanna
meðal Pathana i norðvestur
héraði Pakistan. Afganir
hættu stuðningi við stofnun
Pakhtunistan eftir að Daud
prins lét af embætti sem for-
sætisráðherra fyrir tiu árum.
Fara mun um þá Bhutto for-
seta Pakistan og Iranskeisara
ef Afganir fara að reyna að
ýta undir sjálfstæðishug-
myndir Pathana.
Það var einmitt þessi uggur,
sem ýtti undir Iranskeisara að
heita Bhutto forseta hernaðar-
legum stuðningi, ef frekari til-
raunir yrðu gerðar til þess að
rjúfa einingu Pakistan. Keis-
arinn hefir illan grun á, að
Rússar hafi i hyggju að auka
áhrif sin umhverfis Iran.
Þessi grunur keisarans má
heita staðfestur, ef i ljós
kemur, að Daud prins hyggist
efna til náinnar samvinnu Af-
gana og Rússa og ýta undir
skilnaðarkröfur Pathana frá
Pakistan.
IRANSKEISARI hafði ætlað
sér að ræöa við Nixon forseta,
hvernig unnt væri að notfæra
sér samvinnu írana og Pakist-
ana til þess að bæta sambúð
Pakistana og Indverja. Keis-
arinn hefir látið i veðri vaka,
að Indverjar verði að reikna
með hernaðarmætti Irans i
hugsanlegri styrjöld á Ind-
landsskaga, en að undanförnu
hefir hann gert sér sérstakt
farum að bæta sambúðina við
valdhafana i Delhi. Bylting
Daud prins i Afganistan eykur
likurnar á aðstoð af hálfu Ind-
verja og Rússa ef Afganir
gera tilraun til aö hnekkja
Pakistan. Þetta hlýtur að
breyta afstöðu Iranskeisara.
Keisaranum var áöur mest i
mun aö vekja athygli Nixons
forseta á aukinni hernaðar-
hættu viö Persaflóa.
Leynisamtök Araba og tranir
auka umsvif sin við flóann, en
keisarinn hefir áhyggjur af
fleira. Hann er farinn að
hallast að þeirri skoðun
Feisals konungs í Saudi
Arabiu, að ný átök milli
Israelsmanna og Araba leiði
til upplausnar við Persaflóa.
Hann telur ekki unnt að koma i
veg fyrir þetta þvi aöeins, að
Bandaríkjamenn beiti öllum
tiltækum ráöum til þess að fá
tsraelsmenn til þess að slaka
til fyrir Aröbum.
Keisarinn hefir til skamms
tima gert ráð fyrir, að hann
hefði með herafla sinum i fullu
tré við hverja þá byltingar-
stjórn, sem reyndi að ná völd-
um i einhverju smárikjanna
við Persaflóa. Nú er honum
hins vegar orðið ljóst, að
hendur hans voru bundnar ef
slik bylting væri afleiðing
fjöldaofbeldis sem ný styrjöld
milli Araba og Israelsmanna
ylli. Hann heldur einnig, að
Arabar muni fremur reyna að
ná settu marki meö þvi að
svifta vestræn riki oliu frá
Persaflóa en að bjóöa Israels-
mönnum birginn á orrustu-
velli. Ef keisarinn gripi i
taumana þegar þannig stæði á
yrði hann umsvifalaust talinn
handbendi Israelsmanna og
Bandarikjamanna. Það yrði
honum næsta óljúft.