Tíminn - 24.01.1974, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 24. janúar 1974.
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusími 12323 — aug-
lýsingasími 19523. Áskriftagjald 360 kr. á mánuði innan lands,
i iausasölu 22 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
Olíukostnaðurinn
og Vestfirðingar
Undanfarið hefur Morgunblaðið haldið fram
þeim staðhæfingum, að verðhækkun oliunnar
yrði islendingum ekki neitt vandamál. Jafn-
framt hefur það deilt á Kristján Thorlacius,
formann B.S.R.B., fyrir þau ummæli, að
bandalagið hefði tekið tillit til oliumálsins,
þegar það samdi við rikið um kjaramálin.
Hvilik fjarstæða þessar fullyrðingar Mbl. eru,
má bezt ráða af forsiðufrétt, sem birtist hér i
blaðinu i gær. Það var upplýst, að um mitt árið
1973 kostaði litri af venjulegri brennsluoliu 5,30
krónur á Vestfjörðum. Nú kostar hann 7,70, og
fyrirsjáanleg er mikil og bráð hækkun oliu-
verðs, og er talið, að það fari upp i sextán
krónur litrinn á þessu ári. Afleiðingarnar eru
geigvænlegar. Árið 1973 var brennt rúmum
átján milljónum litra af húsakyndingaroliu á
Vestfjörðum, og til atvinnurekstrar voru
notaðir tæplega seytján milljónir litra. Þessi
olia kostaði rúmar 187 milljónir króna, en
sama magn á þessu ári mun kosta sem næst
563,7 milljónum króna, og er þvi viðbótar-
kostnaður við óumflýjanlega oliunotkun á
Vestfjörðum 377,5 milljónir króna — rúmlega
tvöföldun á öllum oliukostnaðinum i fyrra.
Þessar tölur eru fengnar úr skýrslu
Fjórðungssambands Vestfirðinga, sem hefur
þungar áhyggjur af þessum málum.
Sé hækkunin á húsakyndingaroliu einni
jafnað niður á ibúa Vestfjarða, sem voru 9925 1.
desember 1972, svara aukin útgjöld við
upphitun húsa 19.722 krónum á hvert einasta
mannsbarn. Ef öll oliunotkun er höfð i huga, er
útgjaldaaukningin aftur á móti 38.043 krónur á
hvern ibúa á Vestfjörðum.
Munur á kostnaði við upphitun einbýlishúss
með oliu og hitaveituvatni, miðað við niu
þúsund litra oliunotkun á ári, var 31 þúsund
krónur fyrir hækkun, en verður nú rúmlega 120
þúsund. Láta mun nærri, að fyrirvinna heimil-
is, þar sem kyndingarkostnaður með oliu er sá,
sem gert er ráð fyrir i þessu dæmi, verði að
hafa 240-250 þúsund krónur meiri brúttótekjur
við skattframtal heldur en ibúi hitaveitu-
svæðis, til þess að standa jafnt að vigi. En árið
1972 voru meðaltekjur á framteljanda á ísa-
firði 468,361, en 431,601 króna i Reykjavik.
í viðtali, sem Timinn hefur átt við Jóhann T.
Bjarnason, framkvæmdastjóra Fjórðungs-
sambands Vestfirðinga, skýrði Jóhann frá þvi,
að stjórn fjórðungssambandsins nefði sam-
þykkt ályktun þar sem bent var á þrjár
hugsanlegar leiðir til þess að jafna metin: í
fyrsta lagi almennan orkuskatt til þess að
jafna orkukostnað, i öðru lagi viðlagagjald i
sama skyni, og i þriðja lagi ivilnanir i skatt-
greiðslum i þeim byggðarlögum, þar sem oliu-
kostnaðurinn veldur lifskjararöskun.
Vitanlega gilda framangreindar tölur ekki
aðeins um Vestfirðinga, heldur alla þá, sem
verða að búa við oliunotkun i verulegum mæli.
Hér er um að ræða málefni, sem Alþingi verður
að láta til sin taka, og það fyrr en seinna.
Spurning New York Times:
Veldur lýðræðið
hlutverki sínu?
Svar Churchills í fullu gildi, þrátt fyrir allt
Watergatemúlið hefur komið af stað i Bandaríkjunum miklum
umræðum um stjórnskipan landsins.
Siðastliðið ár átti iýðveldið
víða i vök að verjast, og öllu
meira en áður. Þetta hefur
orðið umræðuefni margra
blaða, og það ekki sizt verið
rætt, hvort finna megi nýjar
leiðir til að bæta lýðræðis-
kerfið, eða hvort hugsanlegt
sé eitthvert annað stjórnar-
kerfi, sem geti gefið betri
raun. Meðal þeirra blaða,
sem hafa öðru hvoru rætt
þetta mál, er bandariska
stórblaðið New York Times,
en i Bandarikjuuum hafa
orðið miklar umræður um
þetta efni i tiiefni af Water-
gatemálinu og hugsanlegri
frávikningu Nixons forseta i
samhandi við það. Kinnig
hafa orðið ailmiklar um-
ræður um þetta efni i Bret-
landi siðustu vikur i tilefni af
þvi efnahagsástandi, sem
hefur skapazt þar vegna
deilu kolanámumanna og
rikisstjórnarinnar. Ein af
greinum New York Times
um þetta efni birtist i blaðinu
26. desember siðastliðinn, og
þykir rétt að rekja efni
hennar hér á eftir og benda
sérstaklega á hin frægu
ummæli Churchills um lýð-
ræðið:
UNDIR lok heimsstyrj-
aldarinnar siðari rif jaði
Thomas K. Finletter upp hina
miklu reynslu sina frá Was-
hington i eftirtektarverðri
bók, sem nefndist: Getur lýð-
ræðisstjórn gegnt sinu hlut-
verki? Þetta var mjög eðlileg
spurning á þeim viðsjárverðu
og ótryggu timum, en hún er
jafnvel enn timabærari nú.
Þegar árið 1974 nálgaðist,
átti lýðræðisstjórn kjörinna
fulltrúa yfirleitt erfiðara upp-
dráttar en nokkru sinni siðan i
kreppunni mikiu. Hér i
Bandarikjunum blasa við i
kjölfar Watergatemálsins mý-
mörg og ljós dæmi um rénandi
traust almennings, ekki að-
eins á rikisstjórn Nixons for-
seta, heldur og á opinberum
stofnunum. Fátt er jafn niður-
drepandi og hið siklingjandi
svar, þegar uppskátt verður
um alvarlegt misferli á æðri
stöðum: „Þetta gera allir”.
HUGSANDI Bandarikja-
menn rökræða ekki einungis
fram og aftur, hvort forsetinn
eigi sér uppreisnarvon i
stjórnm álunum, heldur
einnig, hvort sjálfu kerfinu sé
lifvænt. Viða erlendis gætir
einnig kviða' um framtið hins
bandariska kerfis, einkum þó i
Kanada og Vestur-Evrópu, en
stjórnmálaleiðtogar þar gera
sér þess ijósa grein, að frelsi
þjóða þeirra veltur að veru-
legu leyti á þvi, að bandarisk-
ar stofnanir séu starfi sinu og
viðfangsefnum vaxnar.
Bandariska kerfið er þó ekki
eitt um það að sæta árásum.
Lýðræðisstjórn kjörinna full-
trúa virðist nálega hvarvetna
eiga við mikla erfiðleika að
striða, jafnvel þar, sem rætur
hennar standa hvað dýpst, svo
furðulegt sem það kann að
virðast.
A árinu 1973 liðu lýðræðis-
stjórnir undir lok i Chile og
Uruguay, en þar hafði lýð-
ræðisstjórn reynzt varanlegri
en annars staðar i Suður-Ame-
riku. Þá brást einnig alloft á
þvi ári, að ruglaðir og tor-
tryggnir kjósendur veittu full-
trúum sinum skýr og ótviræð
umboð þar sem kosningar fóru
fram.
ÞANNIG fór til dæmis i
þremur lýðræðisrikjum á
Norðurlöndum, að úrslit kosn-
inga juku horfur á óstöðug-
leika. Jafnaðarmenn i Sviþjóð
höfðu farið með völd i fjóra
áratugi, en verða nú að njóta
stuðnings kommúnista til þess
að ná jafnri atkvæðatölu i
þinginu og stjórnarand-
stæðingar. . Verkamanna-
flokkurinn i Noregi tapaði
meira fylgi en hann hafði gert
i fjörutiu ár, en myndaði eigi
að siður stjórn með ótraust
þingfylgi að bakhjarli.
Þó kastaði tólfunum i Dan-
mörku i desember, þegar
kjósendur sýndu klærnar
óþyrmilega. Jafnaðarmenn
eru enn stærsti flokkurinn i
landinu, en misstu þó meira
fylgi en dæmi eru til áður.
Minnihlutastjórn Vinstri-
flokksins tók við’ af stjórn
Jafnaðarmanna, og er þing-
fylgi hinnar nýju stjórnar
minna en dæmi eru um i sögu
Danmerkur. Flokkur
Glistrups er hinn raunverulegi
sigurvegari og hlaut 28 þing-
menn kjörna út á það, að lofa
afnámi tekjuskatts.
STJORNARKREPPA rikti
lengi i Hollandi að loknum
kosningum, sem ekki leiddu til
ákveðinnar niðurstöðu. Sam-
steypustjórn vinstri flokka og
miðflokka var loks mynduðu
164 dögum eftir kosningar.
Frjáisar kosningar fóru
fram I Tyrklandi, en þar hafði
þá rikt hernaðarstjórn i hállt
þriðja ár. Hvorugum aðal-
flokknum i landinu hefur þó
tekizt að mynda stjórn.
Vonir glæddust um aftur-
hvarf til lýðræðis i Grikklandi.
þegar Papadououlosi hers-
höfðingja var steypt af stóli i
nóvember i vetur. Raúnin
varð þó önnur, og við tók enn
harðúðugra hernaðareinræði
en fyrr.
Minnihlutast jórn Frjáls-
lynda flokksins fer með völd i
Kanada. Senniiegt þykir, að
hún þurfi að tefla tilverú sinni
i tvisýnu með þvi að boða til
kosninga á árinu 1974.
VONBRIGÐI kjósenda
koma meira að segja skýrt
fram i Bretlandi, en þar stóð
vagga þingræðisins. Meiri-
hluti kjósenda kysi helzt að
varpa stjórn thaldsflokksins
fyrir borð, en hún varð að lýsa
yfir neyðarástandi i nóvem'ber
og lögleiða þriggja daga
vinnuviku frá áramótum.
Skoðanakannanir i Bret-
landi hafa þó leitt i ljós, aö enn
stærri er sá meirihluti, sem
tregur er til að kjósa klofinn
Verkamannaflokkinn. Af
þessu leiðir almennt sinnu-
leysi I stjórnmaiunum.
GETUIt stjórn kjörinna full-
trúa gegnt sinu hlutverki?
Greinilegt er. að þegnar
margra rikja draga það i efa
um þessar mundir. Þrátt fyrir
þessar efasemdir ættu kjós-
cndurað minnast hinna fleygu
orð Winston Churchills: ..Lyö-
ræði er versta stjórnarform,
ef frá eru talin öll önnur
stjórnarform. sem reynd hafa
verið við og við.
Bandarikin eru það dæmi
um lýðræðisstjórn, sem einna
mest er i sviðsljósinu. Banda-
rikjamenn eiga enn eftir að
gera hreint fyrir sinum dyrum
til þess að sanna. að hin spak-
legu ummæli Churchills séu
enn i fullu gildi.
Þ.Þ.