Tíminn - 12.03.1974, Blaðsíða 17

Þriöjudagur 12. marz: 1974.
TÍMINN
21
Halldór Kristjónsson
Um listamannalaun
SVO SEM stundum áður hefur
úthlutun listamannalauna vakiö
nukkurt umtal. Um það er i sjálfu
sér ekki nema gott eitt að segja,
og ekki væri það skemmtilegt
fyrir ncfndarmenn ef svo mikið
tómiæti rikti um þessa hluti að
aldrei þætti ómaksins vert að
eyða orðum að þeim.
Hér vil ég i stuttu máli draga
fram nokkur atriði, sem mér
finnst rétt sé að hafa i huga i
sambandi við siðustu úthlutun og
tilhögun þessara mála framvegis.
Sigurður A. Magnússon hélt þvi
fram i útvarpinu, að úthlutunar-
nefnd skiptist i meirihluta og
minnihluta. Meirihlutann skipuðu
fjórir fhaldssamir menn. i minni-
hlutanum væru 3 menn, væntan-
lega frjálslyndir eða róttækir,
nema hvort tveggja sé.
Nú mun ég ekki þrefa við
Sigurð um það, hverjir séu
ihaldssamir og hverjir frjáls-
lyndir. Hitt kannast ég ekki viö,
að i nefndinni sé fastur meirihluti
og minnihluti. Nokkrir menn voru
i þetta sinn samþykktir i úthlut-
un með 4 atkv. Það er mjög sitt
á hvað, hverjir áttu þau 4
atkvæði. Nokkrir menn hlutu að
þessu sinni 3 atkvæði og komust
ekki i úthlutun. Það voru heldur
ekki alltaf sömu mennirnir, sem
áttu þau atkvæði. Þetta liggur
Ijóst fyrir og ætti að vera vitan-
legt öllum þeim, sem fylgzt hafa
með talningunni og séð atkvæða-
seðlana.
Sist af öllu átti ég von á þvi, að
við Andrés Kristjánsson yrðum
taldir fastir og ákveðnir and-
stæðingar i þessu úthlutunar-
starfi. Auðvitað er Sigurði A.
Magnússyni frjálst að trúa þvi.
Annað mál er það, að þegar
Andrés hefur sagt honum, að
enginn samstæður meirihluti eða
minnihluti væri til i nefndinni,
þykir mér það nokkur óbilgirni að
klippa það bara úr bandinu og
láta eins og það hafi aldrei verið
sagt. Það er ekki i fullusamræmi
við hugmyndir minar um heiðar-
legan málflutning. En auðvitað er
Sigurði A. Magnússyni frjálst að
hafa eigin hugmyndir um heiðar-
leika i málflutningi eins og annað.
Það er talað um að ekki sé ljóst
fyrir hvað eða til hvers þessu fé sé
úthlutað. Það er satt, að ekki eru
tilnein ákveðin lagafyrirmæli um
það. Það er einungis talað um
listamannalaun eða laun til lista-
manna. Þó að lögin geri ráð fyrir
þvi, að ýmsir þeirra, sem lista-
mannalaun fái, séu félagsbundnir
i aðildarfélögum Bandalags
islenzkra listamanna, segja þau
hvergi, að fólk utan þeirra skuli
ekki koma til greina, enda dæmi
þess að viðurkenndir snillingar
séu utan þeirra félaga. Hins
vegar held ég, að hver sá, sem les
fyrirmæli um þessa úthlutun með
sæmilegri stillingu, skiljí, að ekki
á að veita þetta fé fyrir frænd-
semi eða pólitiska fylgd við ein-
hvern eða einhverja. Það eru þvi
svivirðilegar aðdróttanir og æru-
meiðingar þegar sliku er dróttað
að nefndinni. Ég ræði ekki þær
sakargiftir að sinni, en ef menn
taka það sem spámannlega
vandlætingu er sjálfgert að þeir
dást að vandlætaranum, svo sem
hann hefur verðleika til.
En hvað felst i þeim ádeilum,
að meirihluti nefndar sé ihalds-
samur? Er það ekki ásökun um
að mismuna eftir skoðunum? Er
það ekki fullyrðing um að menn
séu flokkaðir eftir viðhorfum og
skoðunum? Liggur það ekki eitt-
hvað nærri kröfu um það, að
betur sé gert við menn með vissar
skoöanir? Fer það ekki að
nálgast kröfu um að metið sé eftir
þvi hverju og hverjum lista-
maðurinn veitir pólitiska fylgd?
Eins og sakir standa berst rit-
ÞAÐ ER TEKIÐ EFTIR 0
AUGLÝSINGU I TÍMANUMI
höfundum árlega fjárhagslegur
stuðningur af almannafé eftir 6
leiðum. Hér á ég við úthlutun
listamannalauna, ferðastyrki
menntamálaráðs, veitingu úr rit-
höfundasjóði útvarpsins og rit-
höfundasjóði íslands, úthlutun
starfslauna og viðbótarritlaun.
Nú veit ég að visu, að ýmsir lita
svo á, að sumt af þessu sé fé, sem
rithöfundar eigi sjálfir. Allt
byggist þó á innheimtu lögum
samkvæmt. Viðbótarritlaunin eru
beinlinis fengin með fjárveitingu
á fjárlögum og formaður þeirra,
sem deildi þeim út, hefur sagt, að
ráðstöfun þeirra eigi að byggjast
á listrænu mati. Þvi gat enginn
sagt um það fyrirfram, hvaða rit-
höfundar ættu þetta, hafi það
verið þeirra eign. Hafi hér verið
um eignarrétt að ræða, skil ég
ekki annað en Sverrir Kristjáns-
son hafi átt sinn hlut á móti
Tómasi Guðmundssyni fyrir bók
eða bækur, sem þeir skrifuðu i
félagi. Það kemurekkert þvi máli
við, þó að Tómas verðskuldi sem
ljóðskáld sitt hefðarsæti i
heiðurslaunaflokki Alþingis. þar
sem viðbótarritlaunin ná ekki til
ljóðabóka hans.
Ég held það væri mjög til at-
hugunar hvort ekki mætti sam-
ræma betur opinberan stuðning
við listamenn. Mér finnst ekki
ástæða til að gera veður út af þvi,
þó að gengið sé framhjá I út-
hlutunarnefnd þeim, sem eru á
árslaunum vegna listar sinnar —
hafa 12 mánaða starfslaun.
Guðbergur Bergsson hefur
verið nefndur i sambandi við
þessa úthlutun og þykir sárt
leikinn. Mér er engin launung á
þvi, að i þetta sinn greiddi ég ekki
atkvæði neinum þeirra 9 rit-
höfunda, sem voru i lægri flokki i
fyrra og hlutu viðbótarritlaun
fyrir jólin. Þrir af þeim eru samt
með I úthlutun að þessu sinni,
þrátt fyrir þann ihaldssama
meirihluta, sem ég á að mynda.
Meðal þessara 9 höfunda, eru
menn, sem ég hef mætur á og hef
jafnan staðiðmeðtil þessa. En ég
skammast min alls ekki fyrir það
að hafa átt hlut að þvi, að þeir
Birgir Sigurðsson og Oddur
Björnsson ía sin 60 þúsund hvor,
þó að segja megi að annar hvor
þeirra taki sæti Guðbergs Bergs-
sonar. Hann hefur hlotið sin 220
þúsund af almannafé.
En það er önnur hlið á þessu
máli. Hún er sú hverjir fá þann
sóma að komast á blað hjá út-
hlutunarnefndinni. Ilvers virði er
listamanninum kvartmilljón ef
hann nýtur ekki þess sóma? Hér
er komið að viðkvæmu máli.
Reyndar hélt ég að flestir vissu aö
það er hæpið að gera ráð fyrir þvi
að mönnum sé yfirleitt sýndur
sómi i réttu hlutfalli við verð-
leika. Æskilegt væri það nú samt.
Ég þykist hafa orðið þess var, aö
sumum finnst miklu minna vert
um þann sóma, aö komast i út-
hlutun eitt árið, heldur en þá
svivirðingu, sem þeir telja sér
gerða með þvi að fá ekki að halda
sætinu áfram. Þetta vfðhorf gerir
nefndarstörfin litið skemmtileg.
Og það mun líka vera til, að
mönnum þyki að visu gott að
komast i úthlutun, en énginn sómi
að þvi samneyti, sem er þar á
blaði.
Auðvitað eiga listamanna-
launin að vera viðurkenning fyrir
störf, en þó munu allir telja æski-
legt að þau geti jafnframt verið
hvatning og örvun til meiri
starfa. Stundum verða þau þó
nánast viðbótarellilifeyrir. og á
það ekki sizt við um heiðurslaun
Alþingis. Viöurkenningin er veitt
i þessu formi til þess að menn
eigi léttara með að vinna að list
sinni, þurfi ekki eins að verða sér
úti um óskyld aukastörf, geti
keypt sér bækur, létt af sér fjár-
hagslegum áhyggjum að ein-
hverju leyti o.s.frv.
Mér finnst að ég hafi jafnan
veri einna tregastur manna i
minni nefnd að samþykkja
fjölgun manna i hærri flokki. Mér
finnst ekki neitt rökrétt samhengi
i þvi að fjölga þvi si og æ. en nota
svo næsta tækifæri til að kjökra
framan i fréttamenn yfir þvi að
alltof margir ungir og efnilegir
menn hafi orðið úti að þessu
sinni. 1 upphafi skyldi endinn
skoða.
Ég veit að það er margt i
siðustu úthlutun, sem orkar tvi-
mælis eins og jafnan vill verða.
Sumt er þar, sem mér þykir ekki
gott, en auðvitað verð ég að gera
mér að góðu að vera minnihluta-
maður öðru hvoru eins og aðrir.
Það er eflaust margt aö varast i
þessu sambandi, en fyrst og
fremst þó einsýni og ofstæki.
Þeir, sem hafa bæði augun á
sömu hliðinni, ættu ekki að ráða
þessum málum einir.
Leikrit Harold Pinters, Liðin tlð, verður sýnt i 10. skipti I kjallaraleikhúsi Þjóðleikhússins þriðjudaginn
12. marz. Sýning þessi hlaut mjög lofsamlega dóma og þykir á allan hátt hin athyglisverðasta. Þetta er I
fyrsta skipti, sem Þjóðleikhúsið hefur leikstarfsemi á kjallarasviðinu, og virðist þaö gefa góða raun,
þegar um er aö ræða fámennar sýningar með litlum sviðsútbúnaði. Leikendur I Liðinni tíð eru: Erlingur
Gisiason, Þóra Friðriksdóttir og Kristbjörg Kjeld.
Vcrksmiðju
Höfum opnað útsölu á lítið gölluðum
vörum frá verksmiðjum okkar
AÐ SNORRABRAUT 56 — REYKJAVÍK
Selt verður: Prjónagarn — Gluggatjaldaefni —
Áklæði — Teryleneefni — Tweedefni —
Ullarteppi — Svefnpokar — Gallabuxur —
Peysur — Ulpur — Frakkar — Herraskór —
Kvenskór — Unglingaskór — Inniskór —
Safariskór — Knattspyrnuskór og margt fleira
EINSTAKT TÆKIFÆRI TIL AÐ KAUPA GÆÐAVÖRU Á GÆÐAVERDI
Verksmiðjurnar
GEFJUN — HEKLA — IÐUNN
Akureyri