Tíminn - 19.06.1974, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Miðvikudagur 19. júni 1974
Ávarp forseta íslands á
Austurvelli 17. júní 1974
Góðir áheyrendur,
Enn einu sinni söfnumst vér
saman hér á Austurvelli i miöri
höfuðborg landsins, við styttu
Jóns Sigurðssonar forseta, i góðr-
ar minningar skyni á þjóðhá-
tiðardegi. Hvergi gæti minnis-
merki vors mesta manns verið
betur i sveit sett, með Alþingis-
húsið fram undan, þar sem lög-
gjafarþing þjóðarinnar situr og
fulltrúar fólksins ráða þeim ráð-
um, sem mestum sköpum skipta i
sögulegri framvindu þjóðarinn-
ar, en að baki eru tákn landsins
sjálfs, fjörður og fjall og þar meö
allt megin þess lands sem i senn
var aflgjafi Jóns Sigurðssonar og
skjólstæðingur hans. Til annarrar
handar eru svo fornar tóftir hins
fyrsta og frægasta landnáms-
manns, þess sem hóf landið úr
auön og gerði að mannabústað, en
til hinnar hið gamla hús, þar sem
endurreist alþingi var háð alla tið
Jóns Sigurðssonar þar sem hann
kom fram fyrir þjóð sina sem
leiötogi hennar, hinn nýi land-
námsmaður.sem svo má réttilega
kalla, þvi að hann sá fyrir sér og
sýndi öðrum framtið þjóðarinnar
i nýju landi og betra en menn
höfðu áður séð.
Vér höfum á þessari fögru
morgunstundu lagt minninga-
sveig frá islenzku þjóðinni að
minnismerki Jóns Sigurðssonar.
Með þeirri einföldu athöfn viljum
vér ár hvert láta i ljós virðingu
fyrir hetjulegu starfi hans i þágu
þess málstaðar að islenzka þjóðin
mætti risa úr niðurlægingu,
heimta landsréttindi sin forn og
njóta landsins óhindruð af öðrum
eftir þvi sem henni entist vit og
gifta til.
Jón Sigurðsson lét berast fyrir
fylkingarbrjóst i baráttu tslend-
Alvarlegt
slys við
Laugardals-
höllina
— á 17. júní
Gsal-Rvik. — Mjög alvarlegt slys
varð á þjóðhátiðardaginn
klukkan átján, á veginum, sem
liggur aö LaugardalshöIIinni. Þar
hljóp drengur fyrir bil, rétt í þann
mund er dagskrá hátiöar-
haldanna var að ljúka, og
slasaðist hann alvarlega.
Að sögn ökumanns bif-
reiðarinnar, ók hann á jafnri en
hægri ferð vestur götuna. Þá
hafði drengurinn allt I einu skotizt
út á milli tveggja bifreiöa og hann
lent fyrir bilnum. Sagöi ökumað-
urinn, aö hann hefði ekki getað
komið i veg fyrir slysið.
Drengurinn skaddaðist mjög
mikið á höfði og var fluttur á
Borgarspitalann.
Hjá spitalanum fengum við þær
upplýsingar i gærkvöldi, að liðan
drengsins væri eftir atvikum góð
og hann væri ekki lengur talinn i
lifshættu.
@2000 milljónir
árið.en lækkuðu hins vegar i 11%
árið 1970.
Þetta sýnir þvi, að greiðslu-
byrðarnar eru svipaðar nú og
verið hefur allt frá 1970, en lægst-
ar voru þær á siðasta ári, tæp 10%
en yfirleitt á bilinu 10-11% svo að
hér er heldur ekkert nýtt á ferð-
inni.
1 öðru lagi vil ég geta þess, að
innlánsaukning innlánsstofnana
hafði vaxið um 2 milljarða og 700
milljónir til maíloka, og er það 1
milljarð lægri upphæð en hún óx
um á slðasta ári, en aftur hærri
inga fyrir sjálfsforræði þritugur
að aldri, en fullþroskaður og
sannfærður um þá stefnu sem
stýrtskyldi eftir. Hann segir svo i
hinni fyrstu grein sinni um Al-
þing:
„Veraldarsagan ber ljóst vitni
þess, að hverri þjóð hefur þá
vegnað bezt þegar hún hefur sjálf
hugsað um stjórn sina og sem
flestir kraftar hafa verið á hrær-
ingu”.
Þessi meginhugsun um sjálfs-
stjórn lá að baki öllu starfi hans.
Þvi meira sjálfsforræði, þvi betra
fyrir landið. Fyrir forustu hans,
vitsmuni, lærdóm og þrek mót-
uðust hugmyndir og miðaði á-
fram, unz þeim mesta áfnga var
náð, sem Jóni Sigurðssyni auðn-
aðist að lifa, stjórnarskránni frá
1874. Sá sigur á nú aldarafmæli.
Hann var verk Jóns Sigurðsson-
ar, fyrst og fremst. Vér spyrjum:
Hefur jafnfámenn þjóð nokkurn
tima átt jafnstórbrotinn foringja?
Vér stofnuðum lýðveldi á ís-
landi hinn 17. júni 1944. Aðdrag-
andi þeirra tiðinda var langur,
eins og vænta má. Það getur verið
skemmtileg og jafnvel fróðleg
umræða að spá i hvernig allt hefði
farið, ef sá aðdragandi hefði á
einhvern hátt verið annar en hann
var. Spyrja má hvar vér værum
nú, ef Jón Sigurðsson hefði orðið
prestur á Rafnseyri. Sambæri-
legra spurninga er oft spurt, en
þeim getur enginn svarað full-
komlega, og þvi ef til vill eins gott
að láta óspurt. En eins og 1. des
1918 fól i sér fyrirheitið um 17.
júni 1944, þannig bar þrotlaus
barátta á 19. öld i sér fyrirheit
þess sem rættist á þessari öld.
Sannarlega var lýðveldisstofnun-
in fyrir 30 árum árangur af bar-
áttu Jóns Sigurðssonar og óhugs-
andi án hennar. En það ber ekki
fjárhæð en vöxtur hennar var
1972. Útlánaaukningin er einnig
meiri á þessu ári en á s.l. ári, sem
stafar af auknum innflutningi og
auknum vörubirgðum”, sagði
fjármálaráðherra að lokum.
Samkvæmt þessum upplýsing-
um hefur gjaldeyrisstaðan raun-
verulega batnað um 2 milljarða
frá áramótum, hvað sem öllum
reikningskúnstum Mbl. liður.
O AAbl. reynir
Halldór sagði m.a.: „Otlána-
áform Húsnæðismálastofnunar-
innar voru áætluð 2570 milljónir
en eigin tekjur sjóðsins og reglu-
bundin lánsfjáröflun gefa sjóðn-
um milli 1800 og 1850 milljónir i
tekjur.Eins og kunnugt er, fær
byggingasjóðurinn auknar tekj-
ur með lagabreytingu;. sem gerð
var s.l. vetur, með þvi að hækka
launaskattinn um l%,sem rennur
til sjóðsins. Enn fremur var gerð-
ur samningur við lifeyrissjóðina
um að þeir lánuðu 20% af ráð-
stöfunarfé sinu til byggingasjóðs-
ins og framkvæmdasjóðs rikisins.
Frá þessum málum hafði verið
gengið svo, að Húsnæðismála-
stofnunin hefði getað verið búin
að veita þessum lánum viðtöku,
ef stórn Húsnæðismálastofnunar-
innar hefði ekki talið, að þörf væri
á að endurnýja úthlutunarreglur,
áður en til lántökunnar kæmi.
Eftir þvi, sem ég veit bezt, verður
gengið frá þeirri reglugerö annað
hvort i dag eða á morgun.
Ég dreg i efa, að Húsnæðis-
málastofnunin hafi i annan tima
verið betur á vegi stödd á þessum
tima árs. Auðvitað vita ritstjórar
Mbl. vel um þetta, en það eru
kosningar i nánd og einhver
skjálfti i þeim. Hins vegar verð ég
aö segja það, að mér finnst skrif
af þessu tagi óviðeigandi, þar
sem tilgangur þeirra er einungis
sá að skapa óþarfa ótta meðal
fólks, sem bíður eftir þessum lán-
um og fær þau innan skamms.”
allt upp á sama daginn og sizt af
öllu i harðsnúinni landsréttinda-
baráttu eins og þeirri.sem hann
var I fararbroddi fyrir. Hann
komst ótrúlega langt á sinni ævi
tið og lifði það að verða kallaður
frelsishetja, en þó liðu enn 65 ár
frá andláti hans þangað til með
öllu voru leyst þau fornu bönd
sem lögð voru á þjóðina og hann
átti mestan þátt i að leysa. Þetta
minnir á að fleirum ber heiður en
Jóni Sigurðssyni einum. Þegar
vér fögnum þjóðhátiðardegi og
minnumst Jóns Sigurðssonar, ber
oss einnig að minnast þeirra
mörgu sem við hlið hans stóðu og
veittu honum brautargengi, svo
og hinna sem við merki hans tóku
og héldu þvi á loft hver á fætur
öðrum, þangað til vér komumst i
þann áfangastað, sem 17. júni
1944 markar.
Islenzka lýðveldið er 30 ára i
dag. Ekki er það langur timi i
sögu þjóðar. Þó eru hér orðin
mikil umskipti á marga grein. Sú
þjóð sem lýðveldið stofnaði, var
126 þúsund sálir, ef hvert manns-
barn er talið. Margir þeirra eru
nú horfnir af sviðinu. En þeir Is-
lendingar.sem nú eru i landinu og
fæðzt hafa eftir lýðveldisstofnun,
eru að heita má nákvæmlega
jafnmargir og allir þeir voru,sem
lýðveldið stofnuðu. Þess er sann-
arlega ekki langt að biða að börn
lýðveldisins taki hér við allri for-
ustu, svo sem nærri má geta og
sjálfsagt er. Það er gagnrýnin
kynslóð og segir meiningu sina
fullum hálsi, leggur stórhuga
dóminn á feðranna verk, eins og
Einar kvað. En hvað sem sagt er
og dæmt kann að verða, munu
komandi timar ekki breyta um
skoðun á Jóni Sigurðssyni, stjórn-
málalegri hugsun hans, né heldur
stefnumörkun þjóðarinnar i sjálf-
stæöismálum og endanlegu marki
með stofnun lýðveldis. Þetta eru
mál, sem allir Islendingar, ungir
og gamlir, eru sammála um. Það
hafa þessi 30 ár nógsamlega sýnt
og sannað og i þeirri vissu höldum
vér nú þjóðhátið. Sjálfir viljum
vér njóta landsins og gæða þess,
sjálfir hljótum vér að sigra erfið-
leikana þegar þeir steðja að. Eða
með öðrum orðum: Vér viljum
jafnt taka vanda þess sem veg-
semd að vera sjálfstæð þjóð, þjóð
sem ber ábyrgð á sjálfri sér.
í dag er þjóðhátiðardagur. Slik-
ir dagar hafa hver sitt yfirbragð i
minningunni, hver á sinn hátt.
Þess er skemmst að minnast, að
þegar vér héldum þjóðhátið sið-
astliðið ár voru útlend herskip hér
við landið til þess að bægja is-
lenzkum varðskipum frá að
gegna skyldustörfum sinum á is-
lenzkum miðum. Þetta setti svip
sinn á þann dag. Góðu heilli hafa
þau mál siðan skipazt á annan og
betri veg. Á þessu ári, sem i senn
er 30 ára afmæli lýðveldisins og
1100 ára byggðarafmæli landsins,
stendur svo á, að þjóðhátiðardag-
urinn er innilyktur milli tvennra
stórkosninga. Enginn veit hvern-
ig ástatt kann að verða á næsta
þjóðhátiðardegi. Hitt vitum vér
fyrir vist að hann kemur og hann
skal verða hátiðlegur haldinn,
hvað sem öðru liður. Það er ein-
mitt i þessu sem gildi slikra daga
liggur að verulegu leyti. Þeir eru
fastir punktar, föst viðmiðun, ó-
háö dægurmálum þjóðfélagsins,
sameign allra. Þeir eru einingar-
tákn, sem ætið er gott að á sig
skuli minna, en ef til vill ekki sizt
þegar nokkur spenna er i lofti svo
sem verða vill um kosningar.
Slikt er þó reyndar ekkert annað
en sjálfsagt og nauðsynlegt lifs-
mark i lýðfrjálsu landi, og mun i
engu spilla gleði þjóðhátiðar-
dagsins, nema siður væri. Jón
Sigurðsson var sjálfur mikill
málafylgjumaður og kiptti sér
ekki upp við skörp orðaskipti,
þegar svo bar undir. Ég hef helg-
að honum þessi ávarpsorð min i
dag, og þvi skal nú ljúka með
þeim orðum, sem hann skrifaði
ungur um drengilegan málflutn-
ing i stjórnmálum:
„Þegar hver mótmælir öðrum
með greind og góðum rökum og
stillingu, og hvorugir vilja ráða
meiru en sannleikurinn sjálfur
ryður til rúms, og auðsénn er
hvorutveggja tilgangur, að verða
ailri þjóðinni til svo mikils gagns
scm auðið má verða, enda leggi
hvorugur öðrum það til að
raunarlausu, sem ekkisómir ráð-
vöndum manni, þá má slik keppni
aldrei verða til annars en góðs
fyrir fósturjörðina og inar kom-
andi kynslóðir þvi drengileg mót-
mæli skynsamra manna og góðra
eru fremsta meðal til að festa,
styrkja og skerpa meiningar
þcirra manna, sem nokkuð and-
legt þrek er i”.
Þjóðhátiðardagurinn er tákn
þjóðlegrar eindrægni, þrátt fyrir
það að i odda skerst i glimunni við
vandamál hverrar tiðar, stór og
smá. Slikt einingartákn sómir sér
vel milli tvennra kosninga sem
þjóðin gengur að frjáls og að full-
um lögum.
Ég óska yður öllum, sem mál
mjtt heyrið,gleðilegrar hátiðar og
læt þá von i ljós að þjóðhátiðar-
haldið á þritugsafmæli hins is-
lenzka lýðveldis megi verða
hverjum og einum til gleði og á-
vinnings en landi og þjóð til sóma.
ÞJÓÐHÁTÍÐARHÖLDIN
FÓRU ALLS STAÐAR FRAM
MEÐ MIKLUM ÁGÆTUM
Gsal-Reykjavik —
Hátiðarhöldin á
sautjánda júni fóru alls
staðar fram með ágæt-
um, þótt veður spillti
þar nokkru um á ýmsum
stöðum á landinu, sér-
staklega á vestanverðu
Norðurlandi, þar sem
þurfti að flytja úti-
skemmtanir i húsaskjól.
Þar var gola og kaldi og
viða ekki nema 4-5 stiga
hiti.
t Reykjavlk fóru hátíðarhöldin
frani meö meiri glæsibrag en oft-
ast áður og mjög mikill fólksfjöldi
tók þátt I þeim dagskrárliðum,
sem þjóöhátiðarnefnd haföi á
@ Afmæli
verður i Grimsey þann dag. 80-90
manns eru nú i Grimsey, og búast
má við, að á fimmtudag verði þar
jafnvel yfir 200 manns.
Inga er ættstór og einn veturinn
ekki alls fyrir löngu var hún
amma allra skólabarna i Grims-
ey. Svo er þó ekki nú, en eflaust er
hún amma eða langamma ein-
hverra skólabarnanna i eynni,
sem nú eru 12 talsins, og flest
munu þau vera skyld henni.
boðstólum, — enda veður fagurt
hér viö Faxaflo'ann.
Már Gunnarsson formaður
þjóðhátiarnefndar setti hátiðina
á Austurvelli kl. tiu fjörutiu
og forseti íslands lagði blómsveig
frá Islenzku þjóðinni að minnis-
varða Jóns Sigurðssonar. Þá
flutti forsetinn ávarp.
Skrúðgöngurnar voru mjög
fjölmennar og á barna-
skemmtuninni á Lækjartorgi var
gifurlegur f jöldi af fólki, sem naut
skemmtunarinnar i veður-
bliðunni.
1 Laugardalnum var mikið um
að vera siðdegis og streymdi fólk
þangað þúsundum saman. Þar
bar hæst knattspyrnukeppni milli
borgarstjórnar og embættis-
manna borgarinnar, en henni
lauk eftir skemmtilega og jafna
viöureign, ineð jafntefli, og
skoruðu bæði liðin tvö mörk.
Kvöldskemmtanir fóru fram á
sex stöðum i borginni og dansað
var til miðnættis. Siðari hluta
kvölds var tekið að kólna i veðri
og rigndi nokkuð. Eigi að siður
var margt fólk saman komið við
dansstaðina og ölvun ekki mjög
áberandi.
Timinn náði i gær tali af Óskari
Ólasyni, yfirlögregluþjóni, og
sagði hann að hátiðarhöldin hefðu
verið óvenju fjölsótt.
— Löggæzlulega séð, var dagur-
inn mjög erfiður, sagði Óskar.
Fjöldinn streymdi strax frá
barnaskemmtuninni á Lækjar-
torgi inn i Laugardal og við vor-
um ekki tilbúnir til að taka á móti
öllum þessum mannfjölda, — þótt
það bjargaðist blessunarlega.
Sagði Óskar, að umferðin hefði
einnig verið mjög mikil, eins og á
verstu umferðardögunum. Þó
hefði verið þægilegt og gott að
eiga við ökumenn, enda þótt um-
feröin hefði ekki verið mjög greið.
— Það var mjög mikil hreyfing á
fólkinu allan daginn og umferðin
var mjög torsótt, einkum i kring-
um aðalhátiðarsvæðin.
Um fjöldann i Laugardalnum
vildi óskar ekki slá neinu föstu,
en taldi að milli 15-16 þúsund
hefðu verið þar, þegar mest var.
— Skemmtanahaldið um kvöldið
var nokkuð gott, en umf.tregða
I kringum dansstaðina, vegna
þess að margir komu eingöngu til
að sitja i bilunum og fylgjast með.
Sagði Óskar, að ölvun hefði ver-
ið nokkur, sérstaklega við
Austurbæjarbarnaskólann.
Það virðist mælast mjög vel
fyrir að dreifa dansstöðunum,
sagði Óskar. Það gefur fleira fólki
kost á að njóta kvöldsins, — sér-
staklega fullorðnu fólki.
Að lokum sagði Óskar, að fyrir
lögregluþjóna hefði þetta verið
langur og strangur vinnudagur,
og margir þurft að vinna
fimmtán til sextán tima.
Á Akureyri var veðrið heldur
leiðinlegt, norðan gola og rigning.
Að sögn lögreglunnar fóru
hátiðarhöldin þokkalega fram, en
einkenndust af fámenni vegna
veðurs.
Á Akranesi voru hátiðarhöld
með minna móti. Þar var bjart og
rigningarlaust. „Hér fór allt fram
með sérstökum ágætum og ekki