Tíminn - 20.07.1974, Side 9

Laugardagur 20. júll 1974.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Augiýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargötu, simar
18300-18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523.
Verð I lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f.
Svar Framsóknar-
flokksins
Eins og kunnugt er hefur Geir Hallgrimsson
snúið sér til þingflokkanna með beiðni um almenn-
ar viðræður um efnahagsmál, i stað þess að leita
eftir ákveðnum svörum frá þeim um það, hvort
þeir séu tilbúnir til stjórnarsamstarfs við Sjálf-
stæðisflokkinn. Svar Framsóknarflokksins er
skýrt og afdráttarlaust. Aðalatriði þess eru á
þessa leið:
Framsóknarflokkurinn getur fallizt á, að þing- •
flokkurinn nefni menn í nefnd til þess að ræða við
nefndir frá öðrum þingflokkum um efnahagsmál,
en bendir jafnframt á, að slikar umræður hljóta að
verða mjög almenns eðlis, þegar engar ákveðnar
tillögur um lausn i efnahagsmálum eru lagðar til
grundvallar, og er þvi hætt við að þær verði gagns-
litlar. Er eðlilegra, að slikar viðræður færu fram
undir forystu rikisstjórnar, er hún hefur verið
mynduð. Jafnframt er rétt að minna á, að fyrir
liggja ákveðnar tillögur i efnahagsmálum i frum-
varpi rikisstjórnarinnar frá i vor, um viðnám gegn
verðbólgu og aðrar ráðstafanir til að stuðla að
jafnvægi i efnahagsmálum. Væri eðlilegt, að i um-
ræðum um efnahagsmál tækju þingflokkar afstöðu
til þeirra og kæmu fram með breytingar, sem þeir
teldu æskilegar, og þá m.a. með hliðsjón af
breytingum á aðstæðum, sem kunna að hafa átt
sér stað frá i vor.
Það skal skýrt tekið fram, að Framsóknarflokk-
urinn skoðar þessar almennu viðræður um efna-
hagsmál, sem stungið er upp á i bréfi yðar, á eng-
an hátt sem stjórnarmyndunarviðræður, og meea
þær ekki með neinu móti verða til þess að tefja
tilraunir til myndunar rikisstjórnar.
Framsóknarflokkurinn vill minna á, að for-
manni Sjálfstæðisflokksins var 6. þ.m. falið að
reyna að mynda rikisstjórn, er hefði þing-
meirihluta á bak við sig. Framsóknarflokkurinn
telur nauðsynlegt, að leitt sé i ljós án tafar, hvort
formaður Sjálfstæðisflokksins hafi nokkra
möguleika til sliks. Geti hann ekki bent á neina
flokka, er hefja vilji við hann viðræður um mynd-
un meirihlutastjórnar, er eðlilegt, að hann skýri
forseta frá þvi, svo að unnt sé að gera aðrar ráð-
stafanir. Það má að áliti Framsóknarflokksins alls
eigi dragast, að þegar sé hafizt handa i alvöru um
myndun rikisstjórnar, er hafi nægan þingstuðning,
og hafi forystu um nauðsynlegar aðgerðir i efna-
hagsmálum, en bráðabirgðalögin um timabundn-
ar ráðstafanir til viðnáms gegn verðbólgu falla úr
gildi 31. ágúst n.k.
Þetta eru aðalatriðin i svari Framsóknarflokks-
ins. Þegar þetta er ritað, er ekki ljóst, hver við-
brögð Geirs Hallgrimssonar verða við svörum
þeim, sem hann hefur fengið frá flokkunum varð-
andi áðurnefnda fyrirspurn hans um efnahagsvið-
ræður Bregðist Geir rétt við ber honum að ganga
sem fyrst úr skugga um það, hvort hann veldur þvi
verkefni, sem forsetinn hefur falið honum, en það
er að hafa forustu um myndun meirihlutastjórnar.
Ástandið i efnahagsmálunum er nú þannig, að
mikil þörf er á að stjórnarmyndun dragist ekki á
langinn, ef hægt er að komast hjá þvi. Alþingi var
rofið og efnt til nýrra kosninga i trausti þess, að
meiri samstaða gæti náðst eftir þær. Þvi má ekki
dragast, að gengið sé rösklega til verks. Hér má
ekki neinn leikaraskapur eiga sér stað. — Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Samspil loannidesar
og Sampsons á Kýpur
Gríska stjórnin skipulagði byltinguna
ÞAÐ er ótvirætt, aB
einræöisstjórn herforingjanna
i Grikklandi hefur gefið fyrir-
mælin um stjórnbyltinguna á
Kýpur, þótt hún neiti þvi og
þykist geta bent á, að hún hafi
þar hvergi komið nærri. Það
er nýtt dæmi um starfshætti
þeirrar stjórnar, sem kom til
valda i Grikklandi, þegar her-
foringjarnir steyptu fyrri her-
foringjastjórninni af stóli á
siðast liðnu hausti. Fyrri her-
foringjastjórnin kom til valda
i april 1967, og var George
Papadopoulos aðalleiðtogi
hennar og raunverulegur
einræðisherra landsins. Hann
lét mikið á sér bera og barði
alla andstöðu niður með
harðri hendi. Vegna áhrifa frá
Atlantshafsbandalaginu
hugðist hann þó færa stjórnar-
farið aftur i lýðræðislegri átt,
en þær fyrirætlanir
samrýmdust ekki kokka-
bókum Dimitrios Ioannides,
sem hafði byggt upp öflugt og
leynilegt valdakerfi i stjórnar-
tið Papadopoulosar. Hann lét
þvi steypa Papadopoulosi af
stóli. Formlega tók hann þó
ekki völdin sjálfur, heldur
valdi forseta og forsætisráð-
herra og aðra slika valda-
menn úr hópi samstarfs-
manna sinna. En flest bendir
til þess, að þeir séu aðeins
leikbrúður Ioannidesar. Það
er hann, sem stjórnar, þótt
hann komi nær aldrei fram
opjnberlega og haldi sig oftast
að tjaldabaki. Þess vegna er
nú haft á orði I Grikklandi, að
það sé ekki lengur stjórnar-
andstaöan, sem starfi neðan-
jaröar, heldur engu siður sjálf
rikisstjórnin.
ÞRATT fyrir itrustu
tilraunir heimsblaðanna til að
afla glöggra upplýsinga um
Ioannides, eru þau næsta
sagnafá um hann. Þau vita þó
þaö, aö hann er 53 ára gamall
og piparsveinn, sem lengstum
hefur búið i herbúðum og gerir
það enn. Hann hefur jafnan
þótt hlédrægur, en þykir þó
viðfeldinn i umgengni. Hann
er meðalmaður á hæö, þrek-
vaxinn og orðinn þunnhærður.
Ekkert bar sérstaklega á
honum innan hersins, þar til
Papadopoulos brauzt til valda,
en Ioannides studdi hann og
fékk það launað á þann hátt,
að hann var skipaður yfir-
maður herlögreglunnar, sem
er eins konar leynilögregla
rikisins. Ioannides hefur
byggt hana upp að nýju og
gert hana miklu fjölmennari
og öflugri en áður. Ahrif
hennar og völd hafa aukizt i
samræmi við það. Papadopou-
losi þótti orðið nóg um og bauð
Ioannidesi ábyrgðarmiklar
ráðherrastöður, en hann
afþakkaði. Eftir að Papa-
dopoulosi var vikið frá, hefur
Ioannides átt kost á að verða
forseti og forsætisráðherra og
vera jafnt i orði sem á borði
æðsti maður landsins. En
hann hefur kosið að vinna
áfram i kyrrþey að tjaldabaki
og stjórna herlögreglunni.
Hann gerir sér þess fulla
grein, að það er i reynd mesta
valdastaða landsins. Þótt
fréttamönnum reynist erfitt
aö skyggnast á bak við tjöldin
i Grikklandi, þykir fullvist, að
þar ráði Ioannides mestu eða
öllu.
ÞANNIG ER Ioannides tal-
inn hafa stjórnað þvi, að
Grikkir hafa hafið oliuleit á
Eyjahafi á svæði, sem er
mikið þrætuepli Grikkja og
Tyrkja. Þetta hefur mælzt vel
fyrir meðal Grikkja, þótt þvi
Sampson
hafi fylgt auknar viösjár milli
þeirra og Tyrkja. Ioannides
hefur reynt að nota þetta til að
styrkja stjórnina heima fyrir.
A sama hátt hefur ætlun hans
veriö að nota Kýpurmálið.
Þaö hefur lengi verið
metnaðarmál Grikkja að
innlima Kýpur i Grikkland, og
það er einnig ósk meirihluta
ibúanna á Kýpur. Þeir eru
alls 650 þúsund, og eru 80%
griskrar ættar en 18% tyrkn-
eskrar. Eftir heimsstyrjöldina
siöari reis upp á Kýpur mikil
sameiningarhreyfing, Enosis,
sem þeir Makarios erkibiskup
og Grivas ofursti veittu
forustu. Vegna mótspyrnu
Tyrkja varö þó ekki af sam-
einingu, heldur var Kýpur
gerð að sjálfstæðu riki undir
forustu Makariosar, sem hef-
ur notið mikillar lýðhylli.
Hann hefur jafnan sagt, að
enn vaki fyrir honum að sam-
eina Kýpur Grikklandi, þegar
það veröi hægt með friðsam-
legum hætti. Eigi að siður leit
Grivas á Makarios sem svik-
ara, og það hafa fylgismenn
hans gert. Þegar Kýpur varð
sjálfstæö, þótti nauðsynlegt að
koma þar upp sérstöku þjóð-
varnarliði, sem i eru um 6000
manns, og fengu griskir
valdamenn þvi framgengt, að
það yrði jafnan undir stjórn
650 liösforingja frá Grikk-
landi. Makarios hefur af
þessum ástæðum jafnan haft
illan bifur á þjóðvarnarliðinu,
og reyndi um skeið að efla sér-
staka lögreglu, en Grikkir
skárust þá i leikinn og
hindruðu það. Eftir stjórnar-
byltinguna i Grikklandi á
siðast liönum vetri telur
Makarios sig hafa séð þess
greinileg merki, að hinir
grisku stjórnendur þjóð-
varnarliðsins hugsuðu sér til
hreyfings. Hann bar þvi fram
þá kröfu við grisku stjórnina
hinn 7. þessa mánaðar, að hún
kallaði hina 650 liðsforingja
heim. Ioannides brást þannig
við, að hann lézt vilja semja
um málið, og opinberlega var
tilkynnt, að yfirmaður þjóð-
varnarliðsins, sem er griskur
herforingi, væri farinn til
Aþenu til viðræðna viö stjórn-
ina þar. Það þykir nú fullvist,
að hann hafi aldrei farið til
Aþenu, heldur verið kyrr á
Kýpur og skipulagt bylt-
inguna, sem var framkvæmd
um siðustu helgi, eða réttri
viku eftir að Makarios hafði
krafizt heimkvaðningar
grisku liðsforingjanna.
ÞESSU mótmælir hins
vegar griska stjórnin, sem
kveðst telja byltinguna verk
heimamanna sjálfra sem þeir
hafi gert með aöstoð þjóð-
varnarliðsins. Byltingin hafi
verið skipulögð og undirbúin
af eftirmanni Grivasar, Nikos
Giorgiades Sampson, en hann
hefur nú verið útnefndur for-
seti Kýpur af yfirmönnum
þjóðvarnarliðsins. Sampson
þessi er fæddur 1. desember
1935, kominn af bændaættum.
Hann hætti gagnfræðaskóla-
námi til þess að geta starfað i
skæruliöasamtökunum, sem
Grivas skipulagði á Kýpur til
þess að berjast gegn Bretum
þar. Sampson var oröinn for-
ingi i skæruliðasamtökunum,
áður en hann náði tvitugs
aldri, og er hann talinn hafa
orðið mörgum brezkum her-
mönnum og að minnsta kosti
einum brezkum blaðamanni
að bana. Bretum tókst að
handsama hann, og hann var
dæmdur til hengingar árið
1967, en var siðar náðaður,
vegna þess aö hann haföi verið
beittur pyndingum til þess að
játa á sig sakir. Hann var þá
fluttur til Bretlands og haföur
þar i fangelsi i þrjú ár. Bretar
létu hann lausan, þegar Kýpur
fékk sjálfstæði, og hélt hann
þá strax heimleiðis. Eftir
heimkomuna snerist Sampson
fljótt gegn Makariosi, sem
hann taldi hafa svikið sam-
einingarstefnuna. Hann hóf
siðan blaðaútgáfu, og hefur
undanfarið gefiö út tvö blöö,
sem berjast fyrir sameiningu
við Grikkland. Arið 1969 stofn-
aði hann stjórnmálaflokk, sem
beitti sér fyrir sameiningu við
Grikkland. Flokkurinn beið
mikinn ósigur í þingkosn-
ingum 1970, en Sampson náði
þó kosningu og hefur átt sæti á
þingi siðan. Þegar Grivas
ofursti var jarðaöur 30. janúar
siðast liðinn, flutti Sampson
aðalræðuna og sór þar að
vinna að sameiningu Kýpur og
Grikklands.
Vafalitið hefur að undan-
förnu veriö samspil milli
þeirra Ioannidesar og Samp-
sons. Óneitanlega tefla þeir
djarft, þar sem bylting getur
vel leitt til styrjaldar við
Tyrki, sem telja sig verða að
gæta réttar tyrkneska minni-
hlutans á Kýpur og aldrei
munu fallast á innlimun
eyjarinnar i Grikkland. Þá
væri það alvarlegt áfall fyrir
Nato, ef byltingin á Kýpur
heppnaðist, þvi að hún bæri
þess merki, að Natorikin
beygðu sig fyrir grisku
einræðisstjórninni.
Þ.Þ.