Tíminn - 24.12.1974, Qupperneq 4

4
TIMINN
JÓLABLAÐ 1974
Lesmál: Valgeir Sigurðsson
Myndir: Guðjón Einarsson
Á Bessastöðum er
eitt elzta hús á landinu,
byggt árið 1767. Það
var byggt sem stift-
amtmannsbústaður og
var embættissetur
fram yfir 1800, siðan
skólahús og átti langa
og merka sögu að baki,
þegar Sigurður Jónas-
son gaf rikinu það
ásamt jörðinni.
Þegar ákveðið var að
rikisstjórn og siðar
forseti settust að á
Bessastöðum var gert
við húsið og það lagfært
á margan hátt, auk
þess sem við það var
byggt. - Gunnlaugur
Halldórsson arkitekt
stóð fyrir öllu þessu
verki.
FRÆÐIMAÐUR Á
FORSETASTÓLI
EINS OG NÆRRI má
geta tekur embætti for-
seta íslands upp mestan
tima þess manns er þvi
gegnir hverju sinni,
enda þarf ekki mikið
hugmyndaflug til þess
að láta sér skiljasL að
þar muni vera i mörg
horn að lita, Þó eru fá
störf svo kröfuhörð, að
ekki veitist einhverjar
tómstundir frá þeim, og
margur maðurinn hefur
afkastað miklu verki i
fritima sinum.
Þaft er kunnara en frá þurfi aft
segja, aft rannsóknir og fræfta-
störf hafa lengi verift rikur þáttur
I lifi forseta Islands, dr. Kristjáns
Eldjárns. Hann var þjóftminja-
vörftur um rösklega tuttugu ára
skeift og haffti áftur verift starfs-
maftur Þjóftminjasafnsins. Siftan
hann settist á forsetastól hefur
hann þó á margan hátt sýnt aft
hann er slftur en svo orftinn af-
huga sinni gömlu fræftigrein.
Hann er enn ritstjóri Arbókar
fornleifafélagsins og skrifar mik-
iö I þaft rit og tekur á annan hátt
þátt i starfsemi félagsins. Þá
kemur þaft og fyrir aft forsetinn
lætur til sin heyra I fyrirlestrum
um fornfræöileg efni á opinberum
vettvangi, og er skemmst aft
minnast þess, aft hann flutti fyrir-
lestur á þjófthátiöarsýningunni
tsland og íslendingar, ellefu alda
sambúft lands og þjóftar.
Aft öllu þessu athuguftu þótti vel
vift hæfi aö ræfta nokkuft þessa
hluti i vifttalinu sem hér fer á eft-
ir. Verftur þó afteins hægt aft
minnast á fátt eitt.
Las snemmai íslend-
ingasögur
— Hneigöist hugur yftar
snemma aft fornleifarannsókn-
um?
— Nei. Um þaft leyti sem ég tók
stúdentspróf norftur á Akureyri
haffti ég litil sem engin kynni af
þeirri fræftigrein og hift sama held
ég megi segja um marga jafn-
aldra mina. öldin er önnur nú
þegar allir fjölmiölar keppast um
aft afla sér frétta og frásagna um
þess háttar efni og margir tslend-
ingar eru aft læra þessa fræfti-
I þessari stofu, sem nú er og hefur frá upphafl verift skrifstofa forseta, var I tfft skölans fbiift foreldra
Grims Thomsens, og hér haffti hann sjáifur stofu og svefnherbergi, þegar hann bjó á Bessastöftum. Ekki
er annaft vitaft en aft Grimur Thomsen hafi fæftzt I þessari stofu, og þar hefur banabeftur hans einnig
verift.
grein. Ég haffti áhuga á mörgum
húmaniskum efnum, ekki sizt
tungumálum, og fór aft glugga I
fornleifafræöi fyrir áeggjan ann-
arra. Siftan kviknaöi áhuginn
fljótlega og hann hefur enzt mér
til þessa. Ég var nákvæmlega
hálfnaftur meft nám i fornleifa-
fræfti vift háskólann i Kaup-
mannahöfn, þegar striftift geröi
strik I reikninginn hjá mér eins og
ýmsum öftrum. Mér hefur oft
gramizt aft ég skyldi þurfa aft
hætta viö þetta nám einmitt þeg-
ar ég var búinn aft sigrast á mestu
erfiftleikunum og ná tökum á efn-
inu, og þaft heffti lfka veriö afrek
sem um munafti aft ljúka þessu
niftþunga danska meistaraprófi
sem þá viftgekkst og viftgengst
liklega enn. A hinn bóginn hefur
mér alltaf fundizt þaft nokkuft
happasæl blanda aft fá þá undir-
stöftu sem ég fékk i fornleifafræfti
I Kaupmannahöfn á þremur árum
og taka svo önnur þrjú til aft ljúka
meistaraprófi i islenzkum fræö-
um hér heima. Þaft var þessi leift
sem ég fór.
— Svarfdæla saga gerist á
æskustöövum yftar. Haföi hún
mikil áhrif á yftur I æsku?
— Ég las snemma tslendinga-
sögur og heyrfti lesnar og sjálf-
sagt hafa þær haft talsverð áhrif
á mig eins og aðra, en ekki held
ég aft Svarfdæla gamla hafi sett
neitt mark á mig sérstaklega.
Satt aö segja haffti ég miklu meiri
áhuga á búskapnum en þessum
gömlu sögum. t háskólanum
vandist ég á aft hugsa til Svarf-
dælu sem heldur svona minni
háttar sögu. Seinna hef ég svo
gert mér minar hugmyndir um
hana. Hún er þjóftsagna- og
byggftasagnatiningur margs kon-
ar, örnefnasögur og þess háttar,
og trúlega fátt aft marka sem i
henni stendur i bókstaflegum
sögulegum skilningi. En þaft er i
sjálfu sér enginn áfellisdómur um
söguna og mér finnst hún bæöi
merkileg og skemmtileg, og ekk-
ert þykir mér minna til þessara
gömlu karla og kerlinga koma
þótt ég hafi litla von um aft þau
hafi nokkurn tima verift til öftru
vlsi en sem hugarburftur.
Fornleifarannsóknir á
Grænlandi og 1 Klaufa-
nesi
— Hvar byrjuftuft þér aft fást
vift fornleifarannsóknir?
— Fyrsta árift sem ég var i
Kaupmannahöfn var ég svo hepp-
inn aft mér var boftift aft fara meft
rannsóknarleiftangri til Græn-
lands, og þar dvaldist ég sumarift
1937. Vift vorum aft rannsaka mift-
aldabæi I hinum fornu byggftum,
sem oft eru kallaftar tslendinga-
byggftir eins og þær llka voru aft
upphafi til. Þar eru allar minjar
svo nauöalikar þvi sem er hér á
landi aft maöur er eins og heima
hjá sér. Þessi Grænlandsferft var
mikift ævintýri fyrir mig og ég
lærfti mikift þetta sumar. A þess-
um árum var fágætt aft menn
kæmust til Grænlands, nema þeir
sem unnu vift nýlendustjórn og
verzlun. Landift var lokaft, sem
kallaft var, samkvæmt þeirri
Grænlandspólitík sem þá var
rekin. En ekki dugir aft fara langt
út i þessa Grænlandsferö mina,
þaft gæti orftift nokkuö mikift á
langveginn.
— Hver voru fyrstu ritstörf yft-
ar á þessum vettvangi?
— Sumarift 1941 fól Matthias
Þóröarson þjóftminjavöröur mér
aft rannsaka forna skálarúst i
svonefndu Klaufanesi 1
Svarfaöardal, þar sem Svarfdæla
segir aft Klaufi hafi reist fyrsta
bæ sinn. Þetta var fyrsta
rannsóknin sem ég gerfti á mina
ábyrgft, en áftur haffti ég verift tvö
sumur vift fornleifarannsóknir
meft Dönum, á Grænlandi 1937 og
i Þjórsárdal 1939. Þessi skáli
þarna i Klaufanesi var fornlegur
og merkilegur, og söguhöfundur-
inn gamli stóöst sitt próf aft þvi
leyti, aft þarna haffti einhver
maftur byggt sér hús I fornöld, en
hvort hann hét Klaufi, þaö er ann-
aft mál. Ég skrifafti um þessa
rannsókn I Arbók fornleifafélags-
ins 1941-’42 og þetta var fyrsta