Tíminn - 07.01.1975, Blaðsíða 9

og vatnsleiðslu'r hafa aukist
nokkuð, sérstaklega áburðar-
geymslur, verkfærageymslur og
heygeymslur. Lánastarfsemi
Stofnlánadeildar og Veðdeildar
BUnaðarbankans gefa bezta yfir-
litið um heildarbyggingarfram-
kvæmdir i sveitum, vélvæðingu
Og eignaskipti á jörðum.
Á árinU 1974 voru veitt 1801 A-
lán úr Stofnlánadeild samtals að
fjárhæð kr. 912.609.000, þar af til
vinnslustöðva 30 lán, að fjárhæð
kr. 175.425.000, til ræktunarsam-
banda til þungavinnuvélakaupa
20 lán, að fjárhæð kr. 15.171.000,
til dráttarvélakaupa 581 lán, að
fjárhæð kr. 113.264.000, til lax- og
silungsræktar 5 lán, að fjárhæð
kr. 3.337.000 og til útihúsa-
bygginga, ræktunar og bústofns-
auka 1165 lán, að fjárhæð kr.
605.412.000 í krónutölu hafa A-lán
hækkað um kr. 484,059,000 eða
113% frá árinu 1973. Sérstaklega
hafa hækkað lán til vinnslustöðva
landbúnaðarins.
B-lán til ibúðarhúsabygginga I
sveitum voru 231, að fjárhæð kr.
136.157.000. Er það 26 lánum fleira
en 1973, en lánsfjárhæðin hækkaði
um 84%. Auk þess voru veitt 96
viðbótarlán úr Lifeyrissjóði
bænda gegnum Stofnlánadeild að
fjárhæð kr. 13.646.000 til fbúðar-
húsabygginga. Úr Veðdeild
Búnaðarbankans voru veitt 120
lán til jarðakaupa, að fjárhæð kr.
49.558,000, sem er þvi nær sama
fjárhæð og 1973.
Auk þess var lokauppgjör á
lausaskuldalánum og alls veitt 17
lán, að fjárhæð kr. 7.765.000 á
árinu 1974.
Véla og verkfærakaup
Arið 1974 voru fluttar inn 679
hjóladráttarvélar eða 89 fleiri en
1973,207heybindivélar eða 9 fleiri
en árið áður, 233 heyhleðslu-
vagnar eða 98 fleiri en árið 1973 og
565 sláttuvélar eða 28 fleiri en árið
áður.
F j árha gsa fkom a land-
búnaðarins. Siðustu árin hefur
fjárhagsafkoma bænda farið
batnandi, en mikið vantar þó enn
á, að þeir fái þær tekjur, sem
þeim ber lögum samkvæmt. Hag-
tiðindi sýna, að meðaltekjur
bænda hafi verið kr. 510 þúsund
1972, en kr, 694 þúsund 1973.
Fyrra árið námu tekjur þeirra
78,8% af tekjum kvæntra karla i
viðmiðunarstéttunum, en 1973,
79,3%. Hafði þvi bilið milli
þessara stétta lækkað um 0,5%
frá 1972 til 1973. Enn.. liggja ekki
fyrir tölur um tekjur bænda 1974
né heldur annarra starfshópa
þjóðfélagsins.
Samkvæmt niðurstöðum Bú-
reikningastofu landbúnaðarins
voru nettófjölskyldurtekjur 123
búreikningabænda af landbúnaði
og annarri vinnu kr. 698 þúsund á
árinu 1973. 1 þessari fjárhæð eru
vinnutekjur við annað en land-
búnað 59 þúsund og vaxtatekjur
af eign bónda, en þær er erfitt að
meta vegna óraunhæfs mats á
ýmsum eignum. Vextir af eigin fé
eru i búreikningum metnir kr. 135
þúsund á bónda 1973. Atvinnu-
tekjur viðmiðunarstéttanna 1973
voru um kr. 830 þúsund. Fengu
þvi búreikningabændur
aðeins um 68% af tekjum við-
miðunarstéhtanna 1973. Er
þetta lakara hlutfall en árið áður,
sem orsakaðist að nokkru af
vaxtahækkun af eigin fé, bæði
vegna almennrar vaxtahækkunar
og vegna hækkaðrar krónutölu
eigna t.d. hækkar búfé i mati
nokkurn nokkurn veginn i sama
hlutfalli og búvöruverð hækkar.
Árið 1973 var gott framleiðsluár
hjá bændum nema þeim, sem
kartöflurækt stunda, en hækkun á
rekstrarvörum varð þó mun
meiri en meðalhækkun búvöru-
verðs. Meðalláburðarmagn á bú
varð 92% minna 1973 en árið
áður, en kjarnfóðurnotkun varð
að magni til 9,4% meiri 1973, en
1972. í krónutölu hækkaði
áburðurinn 36%, en kjarnfóðrið
um 61% Vélakostnaðurinn
hækkaði um 51%, en framleiðslu-
kostnaðurinn hækkaði alls um
53%, en framleiðslutekjur aðeins
40% Fjölskyldulaun af land-
búnaði hækkuðu aðeins um kr. 124
þúsund eða 24%.
Ástæða er að geta þess, að
meðalbúreikningabúið fer stækk-
andi. A siðustu 4 árum hefur
meðal búreikningabúið stækkað
um 70 ærgildi. Sú stækkun gerð-
ist siðustu 2 árin (þ.e. 1972 og
1973) eftir að árferði batnaði. A
þessum 4 árum hefur vinnu-
stundum fækkað um 200 klst, eða
um 4% á búi að meðaltali, en
vegna bústækkunarinnar hefur
vinna á bústærðareikningum,
ærgildi, lækkað úr 12,3 klst i 10,2
klst. eða um 17% Slikt sýnir frá-
bæra framför og glæsilega fram-
leiðiaukningu, sem mun or-
sakast af aukinni tæknivæðingu
annarsvegar og að fleiri og fleiri
bú verða af hagkvæmri stærð
miðað við aðstæður.
Ádeilur á landbúnaðinn.
Deilur og metingur milli at-
vinnuvega þjóðarinnar er leiðin-
leg og ófrjó iðja. Landbúnaðurinn
— móðuratvinnuvegur
þjóðarinnar frá fyrstu tið til þessa
dags — hefur stundum orðið fyrir
aðkasti, jafnvel talinn ómagi á
þjóðinni. Eitt sinn var þvi haldið
fram, að það væri þjóðarbúinu
hagkvæmara að kosta bændur og
skyldulið þeirra á hóteli i
Reykjavik heldur en, að þeir
væru að framleiða búvörur.
Þetta var þá tekið sem spaug,
enda ekki hótel i Reykjavik til að
hýsa þá fáu bændur, sem brýnt
erindu áttu til höfuðstaðarins eða
aðra gesti, fyrr en bændur bættu
sjálfir nokkuð úr skák með þvi að
reisa myndarlegt, fyrsta flokks
hótel i höfuðstaðnum, þar sem
ekki aðeins væri boðlegt bændum
aö búa heldur einnig erlendum
tignargestum. Þessa byggingu
kostuðu bændur af sinum lágu
tekjum, en hinir tekjuháu þétt-
býlisbúar biðu enn um skeið áður
en þeir lögðu i að byggja gistihús
til viðbótar i höfuðstaðnum.
Nokkuð ber á þvi, að sér-
vitringar á öllum aldri og ungir
hvatvisir menn, sem telja sig eina
vita, hvernig leysa skuli vanda-
mál þjóðlifsins, hafi rætt og ritað
um landbúnað og einstaka þætti
hans, oft af litlum skilningi, en
mikil fáfræði. Þegar slikir menn
skrifa undir fullu nafni og ef þeir
eru ekki ráðnir eða kjörnir full-
trúar einhverra samtaka eða
stétta má láta bulli þeirra
ósvarað. öðru máli gegnir þegar
ritstjórar stórblaða er gefin eru
út eða studd eru af fjölmennum
stjórnmálaflokkum, rita I leiðara
sina niðrandi fjarstæður og rugl
um ákveðna atvinnuvegi
þjóðarinnar. Að visu getur
flestum mönnum skjátlast, rit-
stjórum sem öðrum, og sett
saman einhverja staðleysu eða
vanhugsaða hugmynd og birt á
opinberum vettvangi, en þá sjá
slikir menn jafnan sóma sinni þvi
að biðjast afsökunar á fljót-
ræðinu.
Nú fyrir skömmu skeði það, að
birt var i dagblaðinu Visi einhver
ósvifnasta árás á islenzkan land-
búnað, sem sést hefur á prenti hér
á landi, merkt með stöfum rit-
stjórans, enda mun hann kjark-
maður eins og margir niðjar
Kristjáns rika i Stóradal. í rit-
smið þessari var komist að þeirri
niðurstöðu, að skattborgararnir
greiddu svo mikið til islenzkra
bænda, að hagkvæmara, væri, að
rikið sendi hverjum bónda
ávisun, að fjárhæð eina milljón
króna, til þess að bændur hættu
að framleiða búvöru. Væri slikt
gert þá gæti þjóðin öll setið um
ókomin ár i stórveizlu, þar sem á
borðum væru innfluttar búvörur
auðvitað af beztu tegund og ódýr-
ari en nokkur landbúnaðarvara,
sem framleidd væri hér á landi.
Ef einhver vandi yrði með
greiðslu á veizlureikningum og
þessum milljónum til bænda, þá
átti að kippa þvi i lag, með þvi að
fá erlenda aðila, til að reisa hér
svo sem 20 álbræðslur. Það myndi
borga brúsann.
öll var þessi ritsmið eintóm vit-
leysa svo sem að telja allar niður-
greiðslur búvöru styrk til bænda
og öll framlög samkvæmt fjár-
lögum, sem þar eru talin til land-
búnaðar styrk til bænda, en þar
eru meðal annars gjaldaliðir,
eins og bændaskólarnir en aðrir
fagskólar eru taldir til kostnaðar
við menntamál, en ekki til þeirrar
atvinnugreinar, sem þeir þjóna,
Iðnskólinn er t.d. ekki talinn
kostnaður við iönað, sjómanna-
skólinn ekki til kostnaðar við
sjávarútveg o.s.frv. Þá er fram-
lag til skógræktar talið til land-
búnaðar og fleiri liðir, sem alls
ekki eru beinn stuðningur við bú
vöruframleiðslu. öll þessi ritsmið
var hrakin með festu og rökum i
blaðagrein af formanni Stéttar-
sambands bænda og i leiðurum i
Timanum. En það kom ekki að
haldí. Ritstjóri Visis endurtók
bara fjarstæður sinar i stað þess
að biðjast afsökunar á frum-
hláupi sinu. Satt að segja ætlaði
ég mér ekki að svara þessum
ádeilum. Mér kom ekki til hugar i
upphafi, annað en þetta frum-
hlaup ritstjórans, og þeir sem
hafa ráðið hann til starfa eða
bera ábyrgð á málflutningi
blaðsins myndu þagga niður i
honum, en svo hefur ekki orðið.
Visismenn virðast bara ánægðir
með verk ritstjóra sins. Þó er
þakkarvert að alllöngu eftir
fyrstu árásina i Visi var mál-
staður landbúnaðarins tekinn
upp og varinn myndarlega i
leiðara i Morgunblaðinu. Sá
leiðari var þó nafnlaus, svo að
enginn veit með vissu hver þorði
þar að taka upp hanzkann gegn
þvi afli, sem stendur bak við rit-
stjóra Vísis. Ég átti von á, að leið-
andi sjálfstæðisir.enn i land-
búnaðarmálum myndu ganga
fram fyrir skjöldu og svara
þessum ómaklegu árásum á land-
búnaðinn i Visi. sjálfum, svo
þannig mætti á að ósi stemma.
En sú von brást.
Skal ég þvi reyna að gera þessu
máli nokkur skil ef vera mætti, að
það yki skilning hins almenna
borgara, hvar i flokki sem hann
stendur, i vandamálum ekki
aðeins landbúnaðarins heldur og
annarra atvinnugreina, og
hvernig reynt hefur verið að leysa
þau, að beztu manna yfirsýn landi
og þjóð til heilla, en ég held að
allir — lika ritstjóri Visis — skilji,
að afkoma þjóðarinnar byggist á,
að atvinnuvegirnir gangi og allir,
sem geta, vinni að framleiðslu
eða þjónustustörfum. Mér er
ljóst, að það er þyrnir i augum
margra mætra manna, hve há
fjárhæð eyðist árlega i uppbætur
á útfluttar landbúnaðarvörur, og
er það raunar eina atriðið i ádeil-
um Visis, sem er svaravert. En
fólki finnst þessi fjárhæð há af
þvi, hve landbúnaðurinn er
mikilvæg atvinnugrein. tJtflutn-
ingsuppbætur á landbúnaðar-
vörur geta ekki iögum sam-
kvæmt orðið hærri fjárhæð en
10% af verðmæti búvörurfram-
ieiðsiunnar við sláturhúsdyr eða
mjólkurstöðvarvegg.
Skal tekið ákveðið dæmi. Verð-
lagsárið 1973-’74, þ.e. frá 1. sept.
1973 til 31. ágúst 1974 var fram-
leiðsluverðmæti landbúnaðar,
komið að stöðvarvegg og slátur-
húsi kr. 9.270.000.000,- Hámarks
útflutningsuppbætur á þvi tima-
bili geta þvi orðið kr. 927.000.000.
og þær verða það vegna þess, að
þetta var mikið framleiðsluár.
Þetta er að visu allhá fjárhæð,
þótt hver króna sé orðin harla
verðlitil, en hvað fæst fyrir þetta
framlag. Fyrir það fæst mikil!
gjaldeyrissparnaður og veruleg
gjaldeyrisöflun. Samkvæmt upp-
lýsingum frá Hagstofu íslands.
voru á árinu 1973 fluttar út óunnar
landbúnaðarvörur, þar með
talinn æðardúnn og hert selskinn
fyrir kr. 808,6 milljónir, og unnar
landbúnaðarvörur þ.e.
loðsútaðar gærur og húðir, lopi
teppi, prjónles o.fl., fyrir kr, 824,7
milljónir. Samtals gerir þetta kr,
1.633.3 milljónir eða sem svarar
8,5% af heildarútflutningsverð-
mælti sjávarafurða unninna
og óunninna. Nam sú fjárhæð
19,2 milljörðum eða rúmlega
tvöföldu verðmæti allrar land-
búnaðarframleiðslunnar. Væri nú
þannig búið að islenzkum land-
búnaði með lögboðum eða á
annan hátt, að enginn afgangur
væri til útflutnings þá myndi
þurfa að eyða miklum gjaldeyri i
fyrsta lagi til kaupa á mjólk að
vetrarlagi, til kaupa á kjötvörum
I erfiðari árum og til kaupa á
verulegu magni ullar og skinna
fyrir islenzka iðnaðinn. Ég reyni
ekki að áætla, hve mikill gjald-
eyrir færi i þau kaup, en það
myndinema miklum fjárhæðum i
mörgum árum, þótt ekki sé
minnst á Visisvitleysuna, að
hætta búvörurframleiðslu i
landinu. Gjaldeyrisöflun hefur
ávallt verið eitt veigamesta
atriðið i islenzku atvinnulifi, af
bvi hve mjög við erum háðir við-
skiptum við aðrar þjóðir.
Aöeins eitt er eins mikilvægt eða
mikilvægara en gjaldeyrisöflun,
það er að afla þeirra lifsnauð-
synja i landinu sjálfu, sem þjóðin
getur ekki verið án og getur
framleitt hér. Nóg þarf samt að
kaupa og flytja inn i landið.
Nú skal enginn halda, að hinn
lifsnauðsynlegi aðalgjaldeyris
aflandi atvinnuv. þjóðarinnar
sjávarútvegurinn, leysi öll sin
vandamál án þess að koma við
vasa skattborgaranna, þótt á
framleiðslu sjávarútvegsins séu
lagðir miklir skattar i út-
flutningsgjöldum og með öðru
móti til að standa undir ýmis-
konar fjárfestingar og verð-
miðlunar- og styrkjastarfsemi
innan sjávarútvegsins. En það
nægir bara ekki alltaf. Ef alvar-
lega ábjátar með verðfalli
sjávarafurða á erlendum mörk-
uðum eða aflabrestur verður, þá
er si ofan i æ ráðist á islenzku
krónuna til að bjarga þessum
mikilvæga atvinnuvegi. Svo
kemur einnig fyrir, að sum út-
gerðarfyrirtæki, bera sig ekki,
þótt þau séu talin hreinasta lifs-
nauösyn fyrir viðkomandi
byggöarlög og séu það. Vil ég þar
nefna m.a ýmsar bæjarútgerðir.
Þá greiða borgararnir hallann
með útsvörum sinum. Frá minu
sjónarmiði, og ég vona, að ýmsir
aðrir að athuguðu máli séu mér
sammála, er mér ekkert óljúfara
að greiða rikinu skatt, sem notað-
ur er til að auka gjaldeyrisöflun
beint eða óbeint, heldur en greiða
útsvar til bæjarfélagsins i sama
Frh. á bls. 15