Tíminn - 08.01.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 8. janúar 1975.
TÍMINN
7
r
V.
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gisiason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur I Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusfmi 12323 —
augiýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
J
Löndunarbannið
í grein, sem Gunnar G. Schram birti i Mbl. i
gær, færir hann rök að þvi, að löndunarbannið á
islenzkum fiski sé ólögmætt að alþjóðalögum. í
upphafi greinarinnar segir Gunnar:
,,Svo sem kunnugt er var vestur-þýzki togarinn
,,Arcturus” tekinn að ólöglegum veiðum innan is-
lenzku fiskveiðilögsögunnar þann 24. nóvember
siðastliðinn. Nokkrum dögum seinna lýstu
stjórnir norðvesturfylkja landsins yfir löndunar-
banni á islenzkum fiski i vestur-þýzkum höfnum
og var fullt samráð haft við samtök
vestur-þýzkra togaraeigenda um þessa
ráðstöfun. Enn var hér þó aðeins um hálfopin-
bera ráðstöfun að ræða, þar sem vestur-þýzka
sambandsstjórnin i Bonn hafði ekki látið frá sér
heyra um löndunarbannið. En þann 3. desember
sl. tjáði von Schenk, yfirmaður þjóðréttardeildar
vestur-þýzka utanrikisráðuneytisins, Árna
Tryggvasyni, ambassador íslands i Bonn, að
vestur-þýzka rikisstjórnin væri samþykk
löndunarbanninu.
Með þvi að lýsa yfir þessu samþykki sinu
skapaði vestur-þýzka stjórnin sér þjóðréttarlega
ábyrgð á löndunarbanninu, sem fram að þeim
tima hafði ekki verið um að ræða i málinu. Á sin-
um tima var ekki um slika ábyrgð að ræða af
hálfu Bretlands, er löndunarbann var sett á is-
lenzkan fisk i brezkum höfnum á öndverðum
sjötta áratugnum. Brezka rikisstjórnin marglýsti
þvi yfir, að hún stæði ekki að baki þvi löndunar-
banni, heldur hafnarverkamenn, og gæti þvi ekki
borið ábyrgð á þvi tjóni, sem það olli islenzkum
aðilum”.
Gunnar G. Schram rekur þessu næst ákvæði
ýmissa samninga, sem bæði ísland og
Vestur-Þýzkaland eru aðilar að, eins og t.d. Gatt-
samningsins, samningsins um Efnahagssam-
vinnu- og framfarastofnunina (OECD),
og fleiri. Gunnar segir að lokum:
,,En spyrja má i þessu sambandi: Leysir það
ekki vestur-þýzk stjórnvöld undan allri ábyrgð i
þessu efni, að taka vesturþýzka togarans er
umdeilanleg að þjóðarétti og V.-Þjóðverjar hafa
hingað til neitað að viðurkenna 50 milna fisk-
veiðilögsöguna? Þessari spurningu verður að
svara afdráttarlaust neitandi. Jafnvel þótt
vestur-þýzk stjórnvöld hafi neitað að viðurkenna
50 milna lögsöguna og telja töku togarans algjör-
lega ólöglega veitir það þeim engan rétt til þess
að brjóta skýlaus ákvæði bæði alþjóðlegra og
gagkvæmra viðskiptasamninga, sem þeir eru
aðilar að. I samningunum sjálfum er tæmandi
um það fjallað af hvaða orsökum samningsaðilar
geti gripið til ákveðinna verndar- eða refsiað-
gjörða gagnvart öðrum samningsaðilum. Deilur
um mörk fiskveiðilögsögunnar eru hvergi meðal
þeirra atriða, og þvi alveg fráleitt að slik deila
geti löghelgað samningsbrot á vettvangi
alþjóðlegra viðskiptasamninga. Deilur um land-
helgismál verður að sækja á öðrum vettvangi.”
Ekki verðurannað séð en að Gunnar G. Schram
hafi rök að mæla, þegar hann heldur þvi fram, að
löndunarbannið sé ólöglegt að alþjóðalögum. Þvi
hlýtur að koma til athugunar hvernig þessu lög-
broti verði helzt mætt. Oddur Ólafsson alþm. hef-
ur lagt til i Mbl., að þessu verði svarað með þvi að
fella niður tollfrelsiá vörum til varnarliðsins, þar
sem V-Þýzkaland sé Nató-land og dvöl varnar-
liðsins þvi m.a. i þágu þess. Gunnar Sveinsson
og Halldór Ásgrimsson hafa hins vegar lagt til að
sérstakt yfirfærslugjald verði lagt á
vestur-þýzkar vörur. -Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Kínverskur sósíal-
• • / PL r
ismi i Eþiopiu?
Stúdentar hafa verið settir í landbúnaðarvinnu
MARGT þykir nú benda til
þess, aö herforingjarnir, sem
hafa tekiB völdin I Eþíópiu,
ætli að koma þar á sósialísku
skipulagi eftir kinverskri
fyrirmynd. Svo virðist bæði
þar og viðar i Afriku að hers-
höfðingjar, sem hafa sölsað
undir sig völdin, telji sig geta
lært meira af Kinverjum en
Rússum eða Bandarikja-
mönnum. Þetta gildir ekki sizt
um fordæmi Kinverja i land-
búnaðarmálum og uppeldis-
málum. Það hefur vakið
óskipta athygli i Afriku
hvernig Kinverjum hefur tek-
izt að sigrast á matarskortin-
um og afstýrt mannfalli af
völdum hungurs, sem áður
var daglegt brauð hjá þeim.
Þá þykir hinum afrikönsku
valdhöfum það ekki siður til
fyrirmyndar, hvernig Kin-
verjar tengja saman vinnu og
nám hjá stúdentum. Sá, sem
hefur orðið einna hrifnastur af
þessu fordæmi Kinverja, er
Joseph Mobuta, einræðisherra
i Zaire (áður belgiska Kongó).
Hann hefur nýlega fyrirskipað
viðtæka þjóðnýtingu, endur-
skipulagningu landbúnaðar-
ins, vinnuskyldu stúdenta og
afnám trúarbragðakennslu.
Bersýnilegt þykir af þessu, að
Mobuta hyggst taka sér kin-
verska sósialismann að veru-
legu leyti til fyrirmyndar,
enda hefur hann heimsótt
Kina og haft orð á þvi, að sú
för hafi orðið honum lærdóms-
rik.
1 fyrstu var það ætlun
flestra ráðamanna i Afriku að
koma á vestrænum lýðræðis-
háttum og kapitalisku efna-
hagskerfi. Það kom fljótt i
ljós, að sökum þekkingarleys-
is og reynsluleysis var ekki
jarðvegur fyrir lýðræði eða
þingræði i þessum löndum,
a.m.k. ekki á þessu stigi, og
hið kapitaliska hagkerfi gafst
ekki vel. Viðast hefur sú til-
raun að koma á vestrænu
þingræði endað með þvi, að
hershöfðingjar hafa gripið
völdin. Þeir hafa siðan verið
leitandi eftir einhverju
hentugu stjórnkerfi. Sósialism
inn, eins og hann hefur verið
framkvæmdur i Sovétrikjun-
um, hefur ekki freistað þeirra,
og lögðu þó Rússar fram fé og
fyrirhöfn til að útbreiða kenn-
ingarsinar i Afriku. Kinverski
sósialisminn virðist falla þeim
betur i geð, enda aðstæður lika
á ýmsan hátt svipaðri i Kina
og Afriku en I Sovétríkjunum
eða vestrænum löndum. Ein-
ræði virðist lika standa enn
fastari fótum i Kina en öðrum
kommúnistalöndum, eins og
Mao-dýrkunin sýnir gleggst.
HERFORING JARNIR I
Eþiópiu virtust I fyrstu óráðn-
ir i þvi hvað gera skyldi eftir
að þeir höfðu hrakið Haile Se-
lassie keisara frá völdum.
Það, sem vakti fyrir þeim öll-
um, var að tryggja landinu
betri stjórn, en hitt voru þeir
ekki eins sammála um hverjir
stjórnhættirnir ættu að vera.
Þeir höfðu myndað sérstakt
ráð, skipað 120 mönnum, sem
skyldu marka stjórnarstefn-
una og tilnefna rikisstjórnina,
en þetta var hvergi nærri ein-
litur hópur. Þeir völdu vinsæl-
an hershöfðingja, Aman
Andom, til þess að verða
stjórnandi landsins, en hann
virðist hafa ætlað sér meiri
völd en hinir róttækari með-
limir herforingjaráðsins, sem
hefur gengið undir nafninu
Dergue, ætluðust til. Meðal
annars var ágreiningur milli
hans og þeirra um afstöðuna
til uppreisnarinnar I Eritreu.
Andom vildi semja við upp-
reisnarmenn, en róttæku her-
foringjarnir vildu bæla hana
niður með harðri hendi.
Skyndilega var ákveðið i
Dergue að láta til skarar
skriða. Arla morguns 23.
nóvember voru 60 af
helztu fyrrverandi valda-
mönnum Eþiópiu teknir af lifi,
en þeir höfðu verið i haldi um
skeið. Andom var samtimis
felldur af hermönnum, sem
réðust á heimili hans. Allir
voru þessir menn teknir af lifi
án dóms og laga, og vakti
þessi atburður þvi furðu og
andúð um allan heim. Mörg
Afrikuriki sendu stjórnendum
Eþiópiu mótmæli og viðvörun
og hétu þeir þá þvi, að frekari
aftökur yrðu ekki fram-
kvæmdar án dóms og laga.
Jafnframt var tilkynnt, að
Teferi Benti hershöfðingi, sem
er 53 ára gamall, hefði verið
Teferi Benti
skipaður æðsti maður rikisins.
Teferi Benti, sem m.a. hefur
farið með herstjórn i Eritreu,
er þó ekki talinn hinn raun-
verulegi stjórnandi landsins,
heldur er talið, að það sé
Mengistu Haile Mariam, 35
ára gamall herforingi, en
hann er sagður fyrirliði hins
róttæka meirihluta I Dergue.
Eitt fyrsta verk Dergue eftir
aftökurnar og valdatöku
Teferis, var að fyrirskipa
aukna þjóðnýtingu og að
senda menntaskólanema og
stúdenta i höfuðborginni, 20
þúsund talsins, út i sveit, þar
sem þeir eiga að vinna næstu
niu mánuðina. Þetta er ekki
sizt talið merki þess, að
Mengisti hafi fordæmi Kin-
verja i huga, en jafnframt get-
ur verið heppilegt fyrir hann
að losna við stúdentana úr
höfuðborginni, þvi að þeir
hafa oft staðið fyrir uppþotum
þar.
EN ÞÓTT hinir nýju vald-
hafar I Eþiópiu, hyggist stefna
I áttina til kinversks sósial-
isma, er sennilegt, að þeir fari
sér hægt i þvi næstu mánuði.
Ástæðan er sú, að þeir þurfa
áður að koma á friði i Eritreu.
Eritrea, sem er á strönd
Rauða hafsins, var itölsk ný-
lenda frá 1890-1941, en þá her-
námu Bretar hana og fóru þar
með stjórn til 1952, er Samein-
uðu þjóðirnar tóku við henni
og fólu Eþiópiu hana. Arið 1962
var Eritrea svo formlega inn-
limuð I Eþiópiu. tbúarnir þar
hafa illa unað yfirráðum
Eþiópiumanna og hafa þvi ris
ið upp tvær uppreisnar-
hreyfingar þar, sem nú virð-
ast hafa sameinað krafta sina
og njóta m.a. fjárhagslegs
stuðnings frá Líbýu. Mengistu
og Teferi hafa viljað beita
vopnavaldi til að berja upp-
reisnina niður en virðast nú
hafa fallizt á að reyna samn-
ingaleiðina. Mun það hafa ýtt
undir þá ákvörðun, að fyrri
fylgismenn Haile Selassies
hafa myndað mótspyrnu-
hreyfingu i Tigrehéraði. Ef
uppreisnarmenn i Eritreu og
Tigre sameinuðust gæti nýja
stjórnin i Eþiópiu orðið völt i
sessi. Það er þvi mikilvægt
fyrir hana, að friður komist á i
Eritreu.
Þ.Þ.
Uppdráttur af Eþióplu