Tíminn - 12.01.1975, Blaðsíða 22

22
TÍYIIW
Sunnudagur 12. janúar 1975.
Dr. Jakob Jónsson:
Ekki drottnari,
heldur samverkamaður
Kveðjupredikun, flutt í Hallgrímskirkju
í Reykjavík 5. janúar 1975
legs anda. Ög i öðru lagi, að ég
I. Kor. 1, 24-25
1 dag er siðasti messudagur
jólanna, ef miðað er við
islenzka hefð. Jólastjarnan,
sem lýsir vitringunum úr
Austurlöndum á leið þeirra yfir
eyðimörkina, endurskin enn i
ljósum jólatrésins i kórnum.
Sálmar dagsins óma enn af jóla-
gleðinni. Mér virðist þvi, að það
eigi vel við að rifja upp fyrir sér
orö postulans: „Ekki er svo, að
vér drottnum yfir trú yðar,
heldur erum vér samverka-
menn að gleðiyðar”.
A undanförnum jólavikum
höfum vér prestarnir verið
samverkamenn að gleði
jólanna, sem i raun og veru er
ekki annað en trúargleði
kristinna manna, trúlkuð með
sérstökum hætti. En megin-
ástæðan til þess, að ég vel
einmitt þessi ritningarorð að
ræðutexta i dag, er fyrst og
fremst, að þessi orö voru ræðu-
texti minn, þegar faðir minn
setti mig inn i starfið sem að-
stoðarprest sinn á Djúpavogi
fyrir rúmum 46 árum. Mér
finnst tilhlýðilegt að gera það
einnig i dag, þegar ég kveð Hall-
grímssöfnuð.
Það var furðu-rikt i gamla
fólkinu, að prestanir ættu að
drottna yfir trú þess. Og enn i
dag má ekki heyrast ráðlegging
úr predikunarstól eða frá
kirkjulegum fundi, án þess að
fólk haldi, að nú ætli klerka-
valdið að fara að ráöa yfir þvi,
skipa þvi fyrir. „Þessu á maður
vist að trúa”. sagði gömul kona
á Djúpavogi við mig um eitt-
hvert atriði i kenningum
kirkjunnar, sem hún gat ekki
samþykkt. Þannig hugsuðu
margir. Það var þvi andleg
hressing fyrir oss stúdentana
fyrir 50 árum að koma i guð-
fræðideild háskólans og finna
þann anda, sem þar rikti.
Kennararnir héldu fram frjálsri
hugsun, frjálsri guðfræði,
virðingu fyrir andlegu frelsi.
Þeir vildu búa oss undir að
verða samverkamenn aö gleði
fólksins. Ahrif námsáranna
hafa setið svo fast i mér, að mér
hefur aldrei óaö, þótt kristin
trúarhugsun og kristin trúar-
játning væri fjölbreytt i orð-
færi og formi. Hún var það
þegar i upphafi. Það sýnir Nýja
testamentið bezt, ef þaö er lesið
ofan i kjölinn. Þar ræðast við
hinir ólikustu menn. Það er
ekki laust við, aö ég finni til
þess, hversu litið er um trúar-
legar og guðfræðilegar rök-
ræður á siðustu árum á tslandi
II
Þegar ég var ungur, öðlaðist
ég vissa tegund af andlegri
reynslu, sem i trúarbragða-
fræöunum hefur verið kennd við
mystik, dulsæi, og af þvi leiddi
tvennt
t fyrsta lagi, aö ég veit með
óyggjandi vissu um tilverú and-
veit, að innan undir hinni fjöl-
breytilegu flokka- og stefnu-
greiningu, sem lýtur ytri tak-
mörkum, er maðurinn fyrst og
fremst maður. 1 djúpi allra
mánnssálna undantekningar-
laust eru sömu öflin að verki,
sama barátta milli góðs og ills,
— og alls staðar er sama þörfin
fyrir innra samband við guð.
Þess vegna finn ég skyldleika
viö alla trúaða menn, og hefi
getað átt uppbyggilegar við-
ræður og bænarstundir með
fólki af mörgum kirkjudeildum
og fólki af öðrum trúar-
brögðum. Alls staðarer að verki
sá hinn sami guð, sem Jesús
Kristur hefur opinberað mér
sem föður, drottin og bróður.
Hvernig, sem mennirnir hugsa
sér guð, verður guð aldrei annað
en faðir drottins vors Jesú
Krists og faðir vor. Og þvi kaus
ég mér ungur það ævistarf að
þjóna þeirri kirkju, sem hefur
veriökölluð til að boða hann. Ég
veit vel, að mörgum fannst fyrir
fimm áratugum, að margs hefði
þjóð vor frekar þörf en presta.
En i raun og veru er dæmið ofur-
auðvelt. An trúar getur
maðurinn ekki verið. Sé trúin
bæld niður, verður trúarlifið
sjúkt, — og upp á yfirborðið
kemur alls konar villigróður,
sem veldur tjóni i þjóðllfi og
samllfi mannanna yfirleitt,
jafnvel djöflatrú. En trú, sem
starfar i kærleika, hún færir oss
lifsgleði og lifsþrek. Það er
sannleikur, sem llfið hefur gefið
mér næg tækifæri til að kynnast,
Ég hefi verið vottur þess,
hvernig trúin styrkir
syrgjendur og gefur, sjúkum
þrek. Ég hefi séð, hvernig trúin
á guðlega forsjón varðveitir
kjarkinn i baráttu lifsins. Ég
hefi séö æðri kraft lyfta
mönnum upp úr eymd og spill-
ingu, ég hefi séð bænina — ekki
sizt — fyrirbænina gera krafta-
verk. Ég hefi fengið að sjá,
hvernig kærleikurinn, endur-
nærður af guðs krafti, knúði
venjulegt fólk til sjálfsfórnar
umburðalyndis, fyrirgefningar,
ástúöar, sem á yfirborðingu
sýndist ofurefli mannlegu eðli
og mannlegum mætti. Þrátt
fyrir allt, sem að syndugu
mannkyni má finna, mun hver
einastiprestur fá tækifæri til að
sjá svo margt göfugt og dásam-
legt i fari fólksins, að slikt
hlýtur aö styrkja trú hans á það,
að maöurinn sé fær um að veita
guðs kærleika það andsvar sem
við á.
III
Vér erum samverkamenn að
gleði yðar, sagði postulinn
forðum. Þeir eru orðnir margir,
sem ég hefi unnið með á löngum
embættisferli. Ég þjónaði
aðeins nokkra mánuði hjá
sveitungum minum i Hofs-
prestakalli i Álftafirði. En ég er
þakklátur fyrir uppeldisáhrifin
og umhverfi æsku minnar. Þar
var mér ungum kennt, að
mannúðin, nánungans kær-
leikurinn væri hin æðsta trúar-
játning, og um leið hin
erfiðasta. Og ég var alinn upp
innan um gott fólk, þar sem
glaðværð, hjálpfýsi og góðvild
manna á meðal eru skýrustu
einkenni sambúðarinnar. Næst
verður mér hugsað til áranna á
Noröfirði. Þar rikti landnáms-
andi, róttækur framfarahugur,
næm réttlætistilfinning i sam-
félagsmálum og um leið lifstrú,
sem átti sér rætur i kristnum og
kirkjulegum erfðum margra
kynslóða, sem vissu, hvað það
var að búa þar, sem skammt er
milli fjalls og fjöru. Mér kemur
þvi alls ekki á óvart sá kjarkur
og stórhugur, sem nú er talaö
um, að einkenni Norðfirðinga i
öröugleikum þeirra. Ég vænti
þess, aö öll hin islenzka þjóð eigi
eftir að bregðast vel við og
greiða þá skuld, sem hún á
Noröfirðingum að gjalda.
— Frá Norðfirði lá leið min til
Vesturheims. Þar var hópur
fólks, sem i fjarlægum heims-
hluta þráði enn að varðveita
samband sitt við móðurkirkjuna
Islenzku. En einmitt þar
öölaðist ég reynslu, sem ekki er
venjuleg meðal islenzkra
presta. Þar fékk ég að finna
fyrir þvi, hvað það er að vera
prestur I landi, sem er að fara i
styrjöld. Það er viðkvæm
reynsla fyrir kristinn prest, að
kveðja fermingardrengi sina
við messugjörð vestur á
prerínum, til þess að vita þá
senda burt til blóðsúthellinga,
og loks sundurtætta af manna
völdum. Ef til vill er þetta ein
ástæöan fyrir þvi, að mig sviður
alltaf undan þeirri tilhugsun, að
þjóð min sé meðlimur i hem
aöarbandalagi og enn séu
herstöðvar á Islenzkri grund.
IV
Slðasti áfanginn i prestsferli
minum hefir verið hér I
Reykjavik. Alþingi lagði á
sínum tima Hallgrimssöfnuði
sérstakar skyldur á herðar með
byggingu Hallgrimskirkju.
Þessi ákvörðun hefir haft
tvenns konar áhrif á starf vort.
Vér höfum að sumu leyti orðið á
eftir öðrum söfnuðum, hvað
aðstöðu snertir, sökum þess, að
vér höfum orðið að standa að
viðameiri framkvæmdum
heldur en einum söfnuði er
ætlandi. En nú njótum vér
einnig þeirrar gleði, að
byggingu Hallgrimskirkju er
svo langt komið, að enginn þarf
lengur að óttast að verkinu
verði ekki lokið á sinum tima.
Og ég get ekki farið svo úr
þessum ræðustól, að ég láti ekki
i ljósi gleði mina yfir þvi, að
kirkjan nýtur velvildar af hálfu
fólks úr öllum stjórnmála-
flokkum, úr öllum stéttum og af
öllum aldursskeiðum.
Annað, sem hefir einkennt
starf liðinna áratuga, er sam-
eiginlegt öllum prestum og
söfnuðum I höfuðstað lands-
ins.Þar á ég við margs konar
breytingar I starfsháttum frá
þvl, sem áður var. Þegar ég
forðum hóf starf mitt á Norð-
firöi, voru t.d. barnaguðs-
þjónustur nýjung, og dásam-
legar eru minningar frá þvi
starfi bæði þar og hér.'En á
fyrstu prestsskaparárum
minum hér voru að myndast
ungmennafélög i sambandi við
söfnuðina. Ég get ekki stillt mig
um að rifja hér upp þá gleði,
sem ég átti með ungu fólki I
kristilegu ungmennafélagi Hall-
grlmskirkju, meðan það starf-
aði. I huga minum er alltaf bæði
eftirsjá og sjálfsásökun vegna
þess, að það skyldi leggjast
niður. En aðstaðan var
slæm. Fundir haldnir hingað og
þangað t.d. i verksmiðjum.
Námskeiðin I Nýja-testa-
mentisfræðum, sem ég hafði
bundið miklar vonir við, hlaut
ég að hætta við eftir einn vetur,
af heilsufarsástæðum. En eitt af
þvi, sem mér finnst gleðilegast
af þvi, sem telja mátti til nýj-
unga I starfi, er hin reglubundna
þjónusta við sjúkrahúsin, sem
við prestarnir hófum saman,
svo að segja i byrjun starfs, og
hefir haldið áfram til þessa
dags. Lengi voru þrjú sjúkrahús
i sókninni. En ég get ekki lýst
þvi, hvilik uppörvun það hefir
verið mér að finna þann anda,
sem ég alla tið hefi notið og
þann skilning, sem ég þar hefi
mætt af hálfu lækna, hjúkrunar-
fólks og sjúklinga. Loks var það
nýjung i safnaðarmálum, að
kvenfélag var stofnað. Upptökin
áttu nokkrar konur i söfnuð-
inum, en þetta félag hefir reynzt
kirkjunni sannarlegur aflgjafi.
Og það getur engum dulizt, að i
félagsstarfinu sjálfu hefir það
gert háar menningarkröfur, og
með þeim hætti fengið til sam-
vinnu við kirkjuna suma hina
mestu snillinga, sem þjóðin á I
hópi tónlistamanna, mynda-
smiða,^ menntamanna og
leikara.
Þannig gæti ég haldið áfram
að telja, læt hér staðar numið.
Það fólk er orðið margt, sem ég
stend i þakkarskuld við. Enginn
prestur heldur úppi helgi-
þjónustu án samvinnu við aðra
starfsmenn kirkjunnar, — sam-
vinnu um söng og hljómlist.
Samvinnu um bænagjörð og
samvinnu um eftirlit, samvinnu
við þá, sem annast hina
svonefndu veraldlegu hlið
safnaðarmálanna. Og að
endingu samvinnu við þá, sem
annast hina svonefndu verald-
legu hlið safnaðarmálanna. Og
að endingu samvinnu við aðra
presta. En einnig i sálgæzlu-
starfinu utan kirkjuveggjanna á
prestur samvinnu við fjölda
Dr. Jakob Jónsson.
fólks i ótal starfsgreinum.
Kennara, togaraskipstjóra,
verzlunarmenn, o.s.frv. Ég hef
tekið hér þann kostinn að nefna
engin nöfn, ég veit hvar ég ætti
að byrja, en ekki, hvar ég ætti
að enda, en ég bið góðan guð að
blessa það allt, nær og fjær. Það
er engin leið að ná til allra
þeirra, sem ég stend i þakkar-
skuld við. Enginn veit betur en
ég sjálfur, hversu mikið hefir
ýmist mistekizt eða verið
vanrækt I verkahring minum.
En niðurstaða reynslu minnar
er sú, að preststarfið hafi veitt
mér meiri tækifæri til góðs og
stærri möguleika heldur en ég
hefi haft vit á að nota eða dug til
að sinna. Prestur I Reykjavík er
eins og bóndi, sem býr á land-
námsjörð, en ræður aðeins við
litla skák. En sú bæn, sem mér
er efst i hug a, er þetta
sálmvers eftir sira Jón á
Bægisá:
Veit mér, ó guð,
að viðmigsegi,
þá veröld dæmist,
ein hólpin önd:
Sæll vertu, sem frá
vondum vegi
vísaðir mér á dýðrarlönd.
Þaö verður lofsælt liknamál,
leiðrétt að hafa villta sál.
Bóndi einn austur I Norðfirði
var að flytja búferlum frá bæ.
Dóttursonur hans sagði mér, að
áður en hann yfirgaf húsin tóm
og auð, hafi hann gengið inn i
bæjargöngin og flutt þar fyrir-
bæn fyrir þeim, sem ættu eftir
aö eiga þar heima eftir sinn dag.
Þegar ég nú yfirgef embætti
mitt, skil ég ekki eftir auðan bæ.
Ég skil aðeins eftir eitt sæti
autt, og það er þegar ákveðið,
hver i það setzt. Ungi prestur-
inn, sem viö tekur af mér, er
fermingarbarn mitt i
Hallgrimskirkju, og sem góður
vinur hefir hann stundum
aðstoðað mig, er þörf var á. Til
hans ber ég fullt traust, Trúar-
einlægni hans þekki ég þegar
frá bernsku- og æskuárum, og
ég veit, að hann gengur að starfi
með iðni og atorku. En ég vil i
fullri alvöru minna söfnuðinn á,
að hvorki hann né nokkur annar
prestur er svo mikill af sjálfum
sér, að hann hafi ekki þörf fyrir
samstarf af hálfu safnaðarins,
bæöi i kirkjurækni, sálgæzlu og
slðasten ekki sizt með fyrirbæn.
Að svo mæltu fel ég bæði hann
og alla presta, sem starfa munu
við kirkjuna guðs eilifu
miskunn, — og hins sama bið ég
til handa söfnuðinum og
kirkju landsins i heild.
Amen.
Vélamaður óskast
Stórólfsvallabúið, graskögglaverksmiðja,
óskar eftir að ráða mann til vélaviðhalds
og vélgæzlu.
Æskilegt að hann hafi járnsmiða eða bif-
vélavirkjaréttindi eða sé vanur viðgerða-
vinnu. Upplýsingar hjá Stórólfsvallabúinu
i Hvolhreppi. Simi 99-5163.
W”! 'fJ jT v SSil Viö höfum opnaö ánýeftirvel ^ heppnaóar
breytingar Biauðbær Veitingahús við Óðinstag ■ sími 20490 VERID VELKOMIN!