Tíminn - 04.02.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Þriðjudagur 4. febrúar 1975.
lngi Tryggvason.
Ingi Tryggvason alþingismaður:
Orð í belg um
landbúnaðarmál
Um þessar mundir eru skrif
um landbúnaðarmál mjög i
tízku. Flest hafa þessi skrif orð-
iö í dagblaðinu Visi og mörg
merkt ritstjóranum. Ekki skort-
ir I skrifum þessum stór orö og
fullyrðingar. Verður fróðlegt að
sjá, þegar ritstjórinn tekur sig
til og kryfur til mergjar vanda-
mál annarra atvinnugreina á
sama hátt og landbúnaðarins
nú.
Skrif sem þessi hafa alltaf
annað slagið skotið upp kollin-
um á undanförnum árum. Svo
virðist, sem landbúnaðarmálin
séu þeim sérstaklega hugstæð,
sem þurfa að leiða þjóðina i
stórsannleik um vandamál liö-
andi stundar.
Ekki dettur mér i hug að bera
á móti þvi, að landbúnaður á ís-
landi á viö mörg og erfið vanda-
mál að etja.
Norölæg lega landsins veitir
okkur önnur skilyrði til land-
búnaðar en nágrannaþjóðum
okkar og að ýmsu lakari. Sumur
eru hér stutt og vetur langir.
Korn þrifst ekki og veðrátta er
óstöðug. Þó hefur þjóðin lifað
nær eingcngu á landbúnaði frá
upphafi byggðar fram að sið-
ustu aldamótum. Ekki er þvi
landi alls varnað, sem i þúsund
ár hélt lifi i sérstakri. sjálf-
stæðri islenzkri þjóð með af-
rakstri moldar sinnar.
Á þessari öld hafa menn séð
ýmsa aðra út <zegi sér til lifs-
framfæris en landbúnað. Er það
vissulega vel. Ber þar hæst
sjávarútveg. Frá náttúrunnar
hendi er samanburöur viö aörar
þjóðir annar þar en i land-
búnaði.
Jafnframt þvi sem öörum at-
vinnugreinum hefur vaxiö fisk-
ur um hrygg, hefur fólki fækkað
mjög við landbúnaðarstörf, fjöl-
margar jarðir og jafnvel heil
byggðarlög farið i eyöi, en
framleiðsla aukizt stórlega,
ræktunarbúskapur leyst rán-
yrkju af hólmi og húsakostur og
vélvæðing öll færzt i nútimalegt
horf.
Framleiðsluvörur islenzks
landbúnaðar standast nú fullan
samjöfnuð við framleiðsluvörur
fremstu landbúnaðarrikja, hvað
gæði snertir. Samanburður á
raunverulegum framleiðslu-
kostnaði landbúnaðarvara hér
og I nágrannarikjum liggur ekki
fyrir.
Um langt skeið hafa
nágrannaþjóðir okkar lagt á það
höfuðkapp að halda niðri verði
landbúnaðarvara. Hefur það
verið gert með ýmiss konar
styrkjum og fjárhagsráöstöfun-
um, auk þess sem bændur i
Vestur-Evrópu hafa yfirleitt
borið mun minna úr býtum en
iönverkamenn stórborganna.
Umframframleiðsla þessara
rikja hefur oft veriö seld á lágu
veröi, en flest riki Vestur-
Evrópu leggja kapp á að vera
sjálfum sér nóg um framleiöslu
helztu landbúnaðarvara.
Ráöstafanir hérlendis til að
halda niðri verði landbúnaöar-
vara hafa fyrst og fremst verið
niðurgreiðslur vöruverðs. Hafa
þær verið mjög mismunandi
eftir ákvörðunum rikisstjórna
hverju sinni og alltaf fyrst og
fremst við það miðaðar að halda
framfærsluvisitölunni i skefj-
um. Auk þess hafa niður-
greiðslurnar bætt samkeppnis-
stöðu landbúnaðarvaranna
gagnvart öðrum matvöru-
tegundum og jafnað nokkuð
metin milli framfærslukostnað-
ar stórra og smárra fjölskyldna.
Til viðbótar þessu hefur þjóð-
félagið stuðlað að lækkuðum
framleiðslukostnaði meö nokkr-
um jarðabótastyrkjum og lág-
tollum á ýmsum rekstrar og
fjárfestingarvörum land-
búnaðarins. Þá hefur rikissjóö-
ur að undanförnu greitt útflutn-
ingsuppbætur, sem einstök ár
hafa numið allt að 10% af fram-
leiðsluverðmæti landbúnaðar-
vara.
Verðlagning flestra land-
búnaðarvara ákveðst með
samningum milli fulltrúa
bænda annars vegar og ákveð-
inna neytendahópa hins vegar
eða i forföllum þeirra stjórn-
skipaðra samingamanna. Yfir-
nefnd sker úr hugsanlegum
ágreiningsefnum með bindandi
dómi — gerðardómi.
1 stuttu máli má segja, að
meginatriði laganna um verð-
lagningu landbúnaðarvara og,
þá um leið höfuðdrættirnir í nú-
gildandi landbúnaðarstefnu fel-
ist I þeirri hugsun, að byggðin i
sveitunum haldist i aðalatrið-
um, fólkiö þar beci svipað úr
býtum og aðrir þjóðfélagsþegn-
ar og það framleiði kjöt og
mjólkurvörur fyrst og fremst til
innanlandsþarfa. Takmarkað
magn framleiðslu umfram inn-
anlandsþarfir sé þó greitt fullu
verði.
Eins og áður segir, hefur fólki
fækkað mjög við landbúnaðar-
störf á undanförnum áratugum,
en framleiðslan aukizt. 1 þeirri
verölagsþróun, sem orðið hefur
siöustu árin, hefur alltur til-
kostnaður við framleiðslu bú-
vara stórhækkað, þar með talið
almennt kaupgjald, en verðlag
mjólkur og kjötvara i viöskipta-
löndum okkar hefur litið
breytzt. Otflutningur búvara er
þvi óhagkvæmur nú og réttur til
útflutningsuppbóta fullnýttur.
Með sönnu má þvi segja, að
ádeilur þær á landbúnað okkar
sem dagblaðið Visir hefur hald-
ið uppi, komi á timum, sem eru
mjög óhagstæðir fyrir saman-
burð á verði ýmissa erlendra og
innlendra landbúnaðarvara,
slegiö sé, þegar vel liggur við
höggi.
Þótt lægra fari, heyrast þó
fréttir um fleiri viöskipti, sem
hagkvæmara væri að eiga við
útlenda en sjálfa sig. Nýverið
skýrði Morgunblaðið frá þvi, að
lægsta tilboð i prentun sálma-
bókar væri 30-40% hærra hér en
prentunarkostnaður erlendis,
og þá hafa borizt fregnir um, að
Færeyingar séu tilbúnir að
greiða hærra verö fyrir islenzka
loönu en verksmiðjur hér.
Spurningin um það, hvort
reka eigi landbúnað á Islandi er
I raun spurningin um það yfir-
leitt, hvort við eigum nokkuð að
basla við aö vera Islendingar og
búa hér i þessu landi storma,
elds og Isa.
Fiskimið okkar geta nýtzt er-
lendis frá, fossaaflið má flytja
til iönaðarlanda Evrópu, sjálf-
sagt er hægt að reikna út, að allt
borgi sig betur einhvers staðar
annars staöar en hér.
Ef við samt sem áður höldum
áfram að nýta islenzk fiskimið
frá islenzkri strönd og reynum
enn um sinn að vera sérstök
þjóö i landi okkar, verður það
ekki gert til frambúðar án Is-
lenzks landbúnaðar og bænda-
stéttar.
Enga spádómsgáfu þarf til að
sjá, að margt kann að breytast i
landbúnaði okkar á komandi ár-
um. Byltingu þeirri, sem staðið
hefir I islenzkum landbúnaði á
undanförnum árum, er engan
veginn lokiö. Enn fækkar fólki i
landbúnaöi og framleiðsla
eykst. Talið er, að bændur I
landinu séu nú innan við 5 þús-
und. Þessir tæplega 5 þúsund
bændur eru uppistaðan I þvi
vinnuafli, sem að frumfram-
leiðslunni vinnur, en eiginkonur
bændanna, unglingar og aldrað
fólk veitir þeim mikilsverða að-
stoö. Auk þessara bænda vinnur
mikill fjöldi fólks við ýmiss kon-
ar iðnað og þjónustustarfsemi
tengda landbúnaði. Meðalaldur
bænda er hár og vandséð, hvort
fyllt verður i þau skörð, sem
hljóta að myndast i raðir þeirra
á komandi árum. Fyrr en varir
getum viö staðið frammi fyrir
þvi vandamáli, að skortur verði
á vissum framleiðsluvörum
landbúnaðar hérlendis, og eng-
inn veit fyrir, hversu auðvelt
verður að fá kjöt og mjólkurvör-
ur frá útlöndum er timar liða.
Ekki er ástæða til að kvarta
undan þvi, þótt umræður veröi
um landbúnað á opinberum
vettvangi. Hins vegar er sann-
gjarnt að gera þá kröfu til fjöl-
miöla, aö þeir vandi málflutning
sinn og beini vandlætingu sinni
og umbótavilja i ýmsa farvegi.
Endurteknar órökstuddar full-,
yrðingar um vanhæfni islenzks
landbúnaðar til að gegna hlut-
verki sinu I þjóðarbúskapnum,
hljóta að verða bændum og öðr-
um hugsandi mönnum ærið
Ihugunarefni. Er bændastéttin á
einhvern hátt þannig „fyrir”
ákveönum þjóðfélagsöflum, að
rik nauðsyn þyki að reyna að
koma henni á kné? Er kannski
um að ræða einhvers konar þrá-
hyggju vissra einstaklinga, eða
undarlega ranghverfu á þeirri
„ríku moldarþrá”, er flestum
Islendingum virðist i blóð bor-
in? Er blindan slik, að ekki
hvarfli að mönnum, að eitthvað
annað en vanhæfni islensks
landbúnaðar valdi háu verðlagi
t.d. á eggjum og kjúklingum,
vörum, sem framleiddar eru
eingöngu með erlendu fóðri, I
húsum byggðum úr erlendu
efni, innlend er aðeins vinnan,
sem enginn talar þó um að sé
betur borguð i þessum atvinnu-
vegi en öðrum i landinu. Er ekki
einmitt upptalning á verðmis-
muni á hinum ýmsu fram-
leiðsluvörum Islenzks land-
búnaðar, ýmist framleiddum að
mestu með innlendu eða erlendu
fóðri, sönnun þess, að það eru
ekki nein einkavandamál land-
búnaðarins, sem speglast I þvi,
sem kallað er hátt verð land-
búnaöarvara?
Vera kann, að ýmsum finnist
nokkurs varnartóns gæta I
þessu greinarkorni. Reyndar
finnst mér, að landbúnaðurinn
og bændastéttin hér á landi
þurfi engan afsökunar að biöja.
Allir vita, sem vilja, að verðþró-
un I landbúnaði er afleiðing en
ekki orsök annarrar verðþróun-
ar i landinu. Þann veg er verð-
lagskerfi landbúnaðarvara upp
byggt. Lausatölur um mismun á
framleiðni i ýmsum löndum
segja okkur nánast ekki neitt.
Hiö margbrotna styrkjakerfi,
sem landbúnaöur allra ná-
grannarikja okkar notar, gerir
allan slikan samanburö næsta
fánýtan. Fullyrðingar af þvi
tagi, sem dagblaðið Visir hefur
borið á borð fyrir lesendur sina
og fengiö upp lesnar i leiðara-
tima rikisútvarpsins, kunna að
gleðja augu og eyru einhverra,
en framlag til almennra fram-
fara eða uppgötvunar hins eina
og rétta sannleika eru þær
naumast.
Einnig heitt í
unum í kosni
á Grænlandi
Fagnaðarlæti við útvarpsstöðliia i Godthaab, er kosningaúr-
slitin voru tilkynnt.
GRÆNLENDINGAR kjósa tvo
menn á þjóðþing Dana, og i
kosningunum, sem fóru fram nú
siðast voru þeir Lars Emil Jo-
hansen og Nikolaj Rosing —
sinn af hvorum lista. Kosið var
um tvolista, og voru tveir fram-
bjóðendur á hvorum þeirra.
Geta kjósendur valið á milli
frambjóðenda á þeim lista, er
þeir greiða atkvæði.
Það gerðist sögulegt við
framboðin, að Móses ólsen, sem
áður hefur setið á þingi og ætl-
aði að skipa sama lista og Lars
Emil Johansen, varð of seinn
fyrir með framboð sitt og gerði
Lars Emil Johansen þess vegna
bandalag við Odak Olsen i hans
stað. Annar fyrrverandi þing-
maður, Erling Höegh, varð
einnig of seinn fyrir.
Lars Emil Johansen og félag-
ar eru þjóöernissinnaðir og
nokkuö róttækir, en Nikolaj
Rosing og Knud Hertling, sem
voru kunnastir á hinum listan-
um, eru hægfara.
Svo fór, að listi Lars Emils
Johansens fékk samtals 9.379
atkvæöi (þá voru þó 217 atkvæöi
úr fjarlægum byggöarlögum
kol-
ngum
ekki komin til talningar) og
skiptust þau svo, að Lars Emil
fékk 7.663, en Odak Olsen 1.716.
Hinn listinn hlaut 8.078 atkvæði,
Nikolaj Rosing 3.606 og Knud
Hertling 3.462.
Lars Emil Johansen varð
hæstur I öllum kjördeildum, en
haföi þó mesta yfirburði I
stærstu bæjunum.
Lars Emil Johansen og félag-
ar hans hyggjast nú stofna
stjórnmálaflokk, og verður
hann hinn fyrsti 1 Grænlandi, ef
fyrirætlun þeirra heppnast. Þeir
hafa hlotið vaxandi fylgi á und-
anförnum árum. Við landsráðs-
kosningar 1971 fengu Jónatan
'Motzfeld, Kakortok, Móses
Ólsen og Lars Emil um 1.600 at-
kvæði, við þjóðþingskosningar
sama ár fengu þeir félagar 2.500
atkvæði, við þjóöþingskosning-
ar I desember 1973 um 8.000 at-
kvæði og nú um 9.400.
Andstæðingar þeirra, sem
vilja, að Grænlendingar fari sér
hægar, hafa aftur á móti ekki i
huga flokksstofnun, og benda
þeir á, að allar slikar tilraunir
hafi runnið út i sandinn hingaö
til.