Tíminn - 05.02.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 5. febrúar 1975.
TÍMINN
7
r
tltgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
~\
J
Samvinna stjórnar-
flokkanna
1 blöðum stjórnarandstöðunnar er nú látin i ljós
sú von, að efnahagserfiðleikar þeir, sem glimt er
við, kunni að valda árekstrum milli stjórnarflokk-
anna og jafnvel leiða til þess, að stjórnin gefist
upp. Einkum ber mikið á þessari óskhyggju i Þjóð-
viljanum. Hér skal ósagt látið, hvort þetta stafar
heldur af þvi, að innan Alþýðubandalagsins séu
menn, sem vilja aukinn glundroða, eða menn, sem
þrái að komast aftur i valdastólana. Sennilegt er,
að bæði þessi sjónarmið sé að finna i innsta
hringnum.
Um þessar bollaleggingar stjórnarandstöðu-
blaðanna er fyrst að segja það, að báðir stjórnar-
flokkarnir gerðu sér ljóst, þegar gengið var til
samstarfs, að miklir erfiðleikar væru framundan i
efnahagsmálum þjóðarinnar og að það myndi
verða eitt helzta verkefni rikisstjórnarinnar að
fást við þá. Þessir erfiðleikar væru þannig vaxnir,
að þeir yrðu ekki leystir með neinum bráðabirgða-
aðgerðum á stuttum tima. Jafnvel mætti búast við
þvi, að þeir ættu enn eftir að vaxa. Hér yrði ekki
um neina auðvelda varanlega lausn að ræða, held-
ur yrði að reyna að leysa vandann með þeim úr-
ræðum, sem bezt virtust henta hverju sinni, þar
sem gera mætti ráð fyrir breytilegum kringum-
stæðum. Hér skipti þvi mestu máli festa og þolin-
mæði og að missa ekki móðinn, þótt óvænlega gæti
horft um stund.
Af hálfu forestumanna stjórnarflokkanna hefur
aldrei verið farið dult með það, að þá greindi á um
margt og að það myndi hafa áhrif á afstöðu þeirra,
þegar velja ætti milli úrræða. En þeir hafa jafn-
framt sett sér það mark, að reyna að þoka þessum
ágreiningsmálum sem mest til hliðar meðan verið
er að fást við efnahagsvandann og sigrazt á hon-
um. Það er nú stærsta mál þjóðarinnar og framtið
hennar getur oltið á þvi, hvernig það tekst. Um þá
meginstefnu eru lika báðir flokkarnir sammála,
að nú skipti mestu að treysta atvinnuöryggið og
tryggja aðstöðu hinna lægstlaunuðu, eftir þvi, sem
föng eru á.
Stjórnarsamstarfið byggir einnig á fullri sam-
stöðu um ýms önnur stórmál. Þar ber fyrst að
nefna útfærslu fiskveiðilögsögunnar i 200 milur.
Þá ber að nefna byggðastefnuna, sem báðirhafa
lýst við fylgi sinu, og mun þvi áreiðanlega ekki
sizt veitt athygli, hvernig þeim fyrirheitum verður
framfylgt. Báðir flokkarnir eru sammála um að
hraða sem mest framkvæmd orkumálanna i þeim
tilgangi, að landsmenn allir geti sem fyrst notið
innlendra orkugjafa til upphitunar. Þannig mætti
halda áfram að telja stór verkefni, sem samstaða
er um milli stjórnarflokkanna.
Á óíryggum og erfiðum timum, skiptir það
höfuðmáli fyrir fámenna þjóð, að sem viðtækust
samstaða geti náðst um það að fást við vandann.
Eins og nú standa sakir er ekki möguleiki á við-
tækara samstarfi en tveggja stærstu stjórnmála-
flokkanna. Þjóðin ætlast til þess, að þeir reyni nú
eftir beztu getu að leysa vandann, en hún gerir
ekki aðeins kröfur til þeirra, heldur einnig til
stjórnarandstöðunnar. Alþýðubandalagið vann sér
aukið traust á siðasta kjörtimabili sökum þess, að
það fylgdi jákvæðri stefnu i samstarfinu við
Framsóknarflokkinn. Nú hyggst það ætla að bæta
hlut sinn með ábyrgðarlausum yfirboðum og
glundroðastarfi. Það á áreiðanlega eftir aðreyna
að þjóðin vill önnur vinnubrögð á erfiðleikatimum.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Ástandið á Kýpur
fer hríðversnandi
Hvað verður þar um 200 þúsund flóttamenn?
I DAG gengur i gildi bann
þaö, sem Bandarikjaþing hef-
ur lagt á hernaðaraöstoö viö
Tyrkland, ef ekki hefur áöur
náöst verulegur árangur I
Kýpurdeilunni. Þaö liggur nú
ljóst fyrir, aö slikur árangur
hefur ekki náðst og mun bann-
iö þvi vafalaust koma til fram-
kvæmda, enda þótt Kissinger
hafi reynt að gera sitt ýtrasta
til aö fá þingið til að falla frá
banninu og sagt að þaö myndi
aöeinsspilla fyrir þvi, aö sam-
komulag næðist. Þingmenn
hafa ekki viljað fallast á þess-
ar kenningar hans, þvl að lltil
merki hafa sést þess, að Tyrk-
ir væru I nokkrum samninga-
hug. Fortíð Kissingers er lika
þannig I þessum efnum, að
honum er varlega treyst. Það
er almennt álitið, að hefði
Kissinger aðvarað grisku
hershöfðingjastjórnina nógu
eindregið, myndi hún aldrei
hafa lagt út I það ævintýri að
steypa Makariosi af stóli.
Hershöfðingjastjórnin treysti
þvl, að Bandarikin myndu
geta fengið Tyrki til að láta
sltka byltingu afskiptalausa
og ef til vill hefur Kissinger
treyst á þaö llka, en bæði hann
og Nixon eru taldir hafa litið á
Makarios sem eins konar
Castro Miðjarðarhafsins og
þvl gjarnan viljað losna við
hann. En Kissinger virðist
hafa metið afstöðu Tyrkja
rangt, þótt furðulegt megi
viröast. Tiltrú manna á óbil-
andi dómgreind Kissingers
varð þvi hér fyrir miklu áfalli
og þvl eru þingmenn á Banda-
rlkjaþingi nú ófúsari til að
fara að ráðum hans en áöur.
RÚMIR sex mánuðir eru
liönir frá þvi, að griska hers-
höföingjastjórnin lét vlkja
Makariosi frá völdum, en það
gerðist aðfaranótt hins 15. júll
slðastl. Samtlmis gerðu grisku
hershöfðingjarnir Nicos
Sampson að forseta Kýpur.
Bersýnilega var það ætlun
þeirra að láta þetta veröa upp-
haf þess, að Kýpur yrði inn-
limuö I Grikkland. Þetta gátu
Tyrkir ekki látið afskiptalaust
og þvl sendu þeir herlið til
landsins. 1 fyrstu nutu þessi
viðbrögö Tyrkja verulegrar
samúðar, en siðar breyttist
þetta, þegar sýnt var, að þeir
stefndu að framtlðaryfirráð-
um á Kýpur, en ætluðu ekki að
láta sér nægja að tryggja
áfram sama ástand og var á
Kýpur fyrir byltinguna, en sú
var von manna I fyrstu.
Fyrstu hernaðaraðgerðir
Tyrkja gengu heldur illa, en
þó féllust þeir á vopnahlé eftir
fáa daga fyrirmilligöngu S.Þ.,
en rufu það svo eftir aö hafa
flutt meira herlið til landsins,
og létu ekki staðar numið fyrr
en þeir höfðu lagt um 40%
eyjarinnar undir vald sitt og
þar á meðal helztu hafnar-
borgina, Famagusta. Þá féll-
ust þeir á vopnahlé að nýju,
semhefur haldizt slðan undir
eftirliti S.Þ. Allt bendir til, að
þessu landi ætli Tyrkir sér að
halda, enda þótt tyrkneski
minnihlutinn á Kýpur sé innan
við 20% af ibúunum. Þessi
hluti eyjarinnar, norðurhlut-
inn, er miklu frjósamari en
syðri hlutinn, sem er áfram
undir yfirráðum Kýpurstjórn-
ar. Sama gildir um baðstrend-
ur, en Kýpur hefur verið vax-
andi ferðamannaland slðustu
árin. Talið er, að um 80% af
hótelum á Kýpur séu á þeim
hluta eyjarinnar, sem Tyrkir
ráða yfir, og þar séu fram-
leiddir um 60% þeirra ávaxta,
sem Kýpurbúar hafa flutt úr
Makarios
landi og verið hefur helzta út-
flutningsvara þeirra. A þess-
um hluta eyjarinnar ætla
Tyrkir sér að hinir rúmlega
100 þús. Kýpurbúar, sem eru
af tyrkneskum ættum, búi I
framtlöinni, en hinir 500 þús.
Kýpurbúar, sem eru af grísk-
um ættum, búi á hinum hluta
eyjarinnar, sem er að vísu
stærri en hins vegar mun
hrjóstrugri og að ýmsu leyti
vanþróaðri.
FLJÓTLEGA eftir að
vopnahlé náðist I hiö síðara
sinn, hófust viðræður milli
fulltrúa þjóðarbrotanna á
Kýpur. Af hálfu grískra
Kýpurbúa hefur Glafkos
Clerides verið helzti
samningamaðurinn, en Rauf
Denktash helzti samninga-
maður af hálfu tyrkneskra
Kýpurbúa. Clerides var for-
seti Kýpurþings fyrir byltingu
og bar sem slíkum að taka við
forsetaembættinu, ef forsetinn
forfallaðist. Hann tók því við
forsetaembættinu, þegar
Sampson var vikið frá, og
gegndi þvi þangað til 7.
desember siðastliðinn, er
Makarlos kom heim úr útlegð-
inni og tók við forsetaembætt-
inu að nýju. Eftir heimkomu
Makariosar vildu Tyrkir helzt
hætta samningaumleitunum,
þvi að þær væru vonlausar, ef
Makarlos ætti að eiga aðild að
þeim. Jafnframt neituðu þeir
að viðurkenna hann sem for-
seta. Niðurstaðan hefur orðið
sú, að Tyrkir hafa fallizt á að
halda viðræðum áfram undir
forustu þeirra Cleridesar og
Denktashs, en halda hins
vegar fast viö það, að þeir
viöurkenni ekki Makarlos.
Denktash hefur um alllangt
skeiö verið helzti leiðtogi tyrk-
neskra Kýpurbúa, og hafa þeir
Clerides verið taldir öðrum
llklegri. til aö ná samkomu-
lagi, ef það væri unnt á annaö
borð.
ÞAÐ ER skemmst frá að
segja, að enginn árangur hef-
ur enn náðst I viðræðum
þeirra Cleridesar og Denk-
tashs. Clerides hefur lýst yfir
þvl, að hann geti fallizt á, að
Kýpur veröi sambandsrlki, en
þó á þann hátt, að það skiptist
I mörg fylki, og ráði það
þjóðarbrotið, sem er i meiri-
hluta, stjórninni I viðkomandi
fylki. Makarios hefur einnig
lýst yfir því, að hann geti fall-
izt á þetta. Þessu hafa Tyrkir
hafnað og lýst yfir þvl, að þeir
vilji að Kýpur skiptist I tvö
fylki, tyrkneskt og griskt, og
hefði hvort um sig vlbtæka
heimastjórn og yrði sam-
bandsstjórnin því lltið meira
en nafnið eitt. Þessu hafna
Grikkir. Eins og sakir standa,
virðist vera útilokað að sam-
ræma þessi tvö sjónarmið. Að
undanförnu hafa þeir
Clerides og Denktash aðal-
lega reynt að ná samkomulagi
um alþjóðlega flugvöllinn hjá
höfuðborginni Nicosia, en
hann hefur verið lokaður síðan
strlðinu lauk. Tyrkir krefjast
þess, að þeir fái jafna hlut-
deild I stjórn flugvallarins og
Grikkir, enda þótt hann sé á
yfirráðasvæði Grikkja. Það
vill Kýpurstjórn ekki fallast á.
Meðan þetta samningaþóf
stendur yfir, fer ástandið á
Kýpur hrlðversnandi. Meðan
á styrjöldinni stóð, flýðu um
180 þús. grískir Kýpurbúar af
þvl svæði, sem Tyrkir hafa
hernumið. Aðbúnaður þessa
fólks er yfirleitt hinn versti.
Engin skilyrði eru fyrir hendi
til að skapa þessu fólki af-
komumöguleika á grlska yfir-
ráðasvæðinu og er þvl hér að
myndast eitt af hinum stóru
flóttamannavandamálum
sögunnar. Aður en styrjöldin
hófst, bjó rúmlega helmingur
tyrkneskra Kýpurbúa á þvl
svæði, sem Tyrkir hafa nú
hernumið. Um 50 þús. þeirra
bjuggu á þvi svæði, sem enn er
undir yfirráðum Kýpurstjórn-
ar. Um 20 þús. þeirra mun
hafa flúið yfir á yfirráðasvæði
Tyrkja meðan á styrjöldinni
stóð. Nokkur þúsund þeirra
flúðiyfir á það landsvæði, sem.
Bretar ráða yfir og tilheyrir
herstöð þeirri, sem þeir
sömdu um að mega hafa á
Kýpur. þegar þeir veittu
eyjarskeggjum sjálfstæði.
Bretar leyfðu nýlega að þetta
fólk mætti fara til Tyrklands,
en ætlunin er að það flytji svo
þaöan til yfirráðasvæðis
Tyrkja á Kýpur. Þetta hefur
vakið mikla reiöi griskra
Kýpurbúa og urðu þvl mikil
uppþot við sendiráð Breta og
Bandarlkjanna I Nicoslu, og
hélt þeim áfram, unz
Makaríos sjálfur skarst I leik-
inn og bað menn stilla sig, þótt
hann skildi vel afstöðu þeirra.
Það sýnir bezt þau miklu
áhrif, sem Makarlos hefur, að
þessum tilmælum hans var
hlýtt.
Eins og málin standa nú,
viröist engin lausn sjáanleg I
Kýpurdeilunni. Tyrkir eru
bersýnilega að búa um sig til
frambúðar á Kýpur. Þeir hafa
þar nú um 35 þús. manna her-
liö og buðust nýlega til aö
flytja heim 1000 manns, sem
merki um sáttahug! Kýpur-
deilan er ekki aðeins llkleg til
að valda auknum hörmungum
á Kýpur, heldur getur hún haft
miklar alþjóölegar afleiðing-
ar, t.d. á starfsemi Nato.
Þ.Þ.