Tíminn - 05.02.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miðvikudagur 5. febrúar 1975.
Vaka eða víma
EIN VILLAN ANNARRI VERRI
1 Morgunblaðinu er reitur
fyrir unga menn og heitir Slag-
siðan.
Þegar bátur er svo illa hlæður
aö hann liggur niður á annað
borðið er sagt, að hann sé með
slagsiöu. Svo mikil getur slag-
siðan orðið að skip kantri, velti
á hliðina eða hvolfi og verður þá
sigling þess ekki lengri að sinni.
Slagsiöan birti viðtal við
kannabisneytanda úr háskólan-
um 15. deseinber siðastliðinn.
Þaö er fróölegt viðtal, ekki sizt
vegna þess að það sýnir að
áfengið og neyzla þess á mikinn
þátt i allri annarri eiturlyfja-
neyzlu.
Viðmælandinn var spurður
hvort kannabis sé vanabind-
andi. Hann segir það ekki vera
fyrir sig en getur þess þó, að það
sé vanabindandi fyrir suma. í«
þvi sambandi segir hann: „Það
eru til rónar i þessu eins og i
brennivininu”.
Siðan segir viðmælandinn að
áfengi sé vimugjafi og vana-
bindandi fyrir suina. „Ef mari-
huana er eitur, þá er áfengi það
ekki síður”. „Kannabis er að
minum dómi hættuminna en
brennivin. Menn verða rólegir
og yfirleitt jákvæðir gagnvart
náunganum. Dómgreindarleys-
ið sem oftast fylgir áfenginu er
hverfandi litið i hassi”. „Menn
losna alveg við ælustandið og
slagandi göngulag. Að visu geta
menn orðið kærulausir og örlitið
ruglaðir ef mikið er reykt, en
sjaldan svo, að menn hafi ekki
nokkurn veginn stjórn á sjálfum
sér”.
Viðmælandinn telur aö
sjaldan verði áhrifin svo mikil
að menn hafi ekki nokkurn
veginn stjórn á sjálfum sér.
Kjarninn i þessum málflutn-
ingi er sá, að áfengi sé sizt
meinlausara en þessi fiknilyf.
Þetta eru sömu rökin og notuö
eru I nálægum löndum: Or þvi
þessi efni eru ekki hættulegri en
áfengi á að gefa sölu þeirra
frjálsa.
Háskólaneminn getur þess, að
„takist að sanna þær fullyrð-
ingar, sem nýlega hafa komið
frain um að kannabis geti verið
skaðlegt fyrir heilann skuli
hann verða fyrsti maður til að
hætta neyzlu þess fyrir fullt og
allt”.
Það er ekki ljóst hvort þessi
háskólaneini neytir áfengis.
Væntanlega gerir hann það
ekki. Áhrif þess á heilann eru
fullsönnuð.
En hver sem afstaða hans er,
þá er það alveg vist að þorri
þeirra, sem verða hinum nýrri
fikniefnum að bráð, byrja
neyzlu þeirra i þeirri trú, að þau
séu ekki öllu hættulegri en jafn-
algengt og sjálfsagt nautnalyf
sem áfengið er.
Það er ekki ætlunin að reyna
hér að raða vimugjöfum eða
eiturlyfjum eftir þvi hve hættu-
leg þau eru. Samkvæmt álits-
gerð frá heilbrigðisstofnun
Sameinuðu þjóðanna áriö 1965
er talið að menn verði ekki
Hkamlega háðir kannabisefnum
en oft mjög háðir þeim andlega,
vegna þess að áhrif þeirra þyki
svo notaleg, en þau eru gjarnan
áhyggjuleysi og kæruleysi sam-
fara sljóvgaðri dómgreind og
skertu minni og siðar, við meiri
neyzlu, ofskynjanir. Hins vegar
er talið að þó að kannabisneyt-
endur fari oft að neyta sterkari
efna stafi það frekar af þeim fé-
lagsskap sem þeir fá vegna
þessarar neyzlu en kannabis-
neyzlunni sjálfri.
1 sömu skýrslu er rætt um
áfengi sem vanabindandi fikni-
,efni og m.a. sagt um það:
„Að vera háður áfenginu
getur skaðað einstakinginn svo
mjög að engin fikniefnaástriða
er verri. Afengið veiklar hugs-
unina. Samvinna meðvitundar
og hreyfinga fatast svo að
vinnuafköst minnka en slysa-
hætta vex. Dómgreindin sljóvg-
ast, alls konar veilur koma fram
i störfuin og margt verður til
ásteytingar i samskiptum við
aðra menn. Sjálfstjórn bilar,
hömlur leysast upp og sjúkleg
frekja verður ráðandi, en henni
fylgir ýmisleg áreitni. Þar að
auki veldur áfengisneyzla al-
varlegri likamlegri vanheilsu.
Félagslega tjónið er mikið.
Drykkjumaðurinn eyðir aflafé
sinu til áfengiskaupa. Atorka
hans minnkar og svo getur farið
að heimilið þurfi opinbera
framfærslu. Drykkjumaðurinn
lendir I ýmiss konar óláni, sem
skaðar aðra og veldur þeim
fjárhagslegu tjóni. Astriðan
verður óbærileg f járhagslega en
ennþá þyngri er þó þjáningin,
sem drykkjumaðurinn sjálfur
og þeir, sem honum eru nánast-
ir verða að þola.
Getum við ekki verið sam-
mála um það, að áfengið sé svo
hættulegt og viðsjált að það séu
engin sérstök meömæli þó að
óvist sé að hin nýju vimulyf séu
verri en það. Vissulega er
öruggast að varast allt, sem
svipar til þess. Það er rökrétt
ályktun af eðli málsins að rétt sé
að beita sér gegn öllum þeim
ófögnuði.
Háskólanemi Slagsiðunnar
sagði, að mannskepnan viröist
hafa þurft á vimugjafa að halda
gegnum alla söguna. Það er
misskilningur. Þeir eru óþarfir.
Áfengið veldur meiri sorg en
gleði, meiri óhamingju en ham-
ingju.
H.Kr.
Tómas Gíslason:
UPPBLÁSTUR OG ÁGANG-
UR VATNA í MEÐALLANDI
— Orðsending til Vegagerðar ríkisins
Nú er ekki hægt að sitja leng-
ur aðgerðarlaus. Þess vegna
sting ég niöur penna. Vegagerð
rikisins lét stifla Ásakvislar,
eins og kunnugt er, þar sem þær
runnu úr Eldvatni. Þetta vatn
kvislaðist um Eldhraunið.
Þarna voru viða stór svæði vall-
iendisgróin, sem voru að mestu
framburöur jökuivatna, viðast
hvar þunnt iag ofan á hrauni.
Þetta var mjög grasgefiö, eink-
um meðfram vötnunum.
Nú þegar búið var að taka
vatniö af, fór þetta að blása upp,
eins og við mátti búast, þar sem
þunnt sandiag, blandað jökul-
leir, heldur takmarkað i sér
raka, enda sjást þess greinileg
merki á sumrum, þegar þurrk-
ar eru. Þá gulnar og skrælnar
grasið, og sauðfé, sem þarna er,
hópast niöur I heimahagana,
enda hvergi vatnsdropa að hafa.
Nú vikur sögunni að
byrjunarframkvæmdum, og
undirbúningi. Þvi er ég ekki
kunnugur, þótt ótrúlegt megi
viröast, þar sem ég er einn af
ábúendum Melhólsjarða, en þær
og Leiövöllur verða fyrir hvað
mestu tjóni af völdum þessara
framkvæmda. Ráöamenn þess-
ara framkvæmda létu ekki svo
litiö að tala viö okkur um þetta
fyrirfram.
Nú fréttum við, að byrjað
væri að veita þessu vatni, og töl-
uðum viö þá við verkstjóra,
vegagerðarinnar, sem stjórnaði
verkinu. Hann sagöi okkur, að
vatnið yrði ekki allt stöðvað,
heldur látið renna eitthvað.
Þaö létum viö gott heita, enda
væri það nóg vatn fyrir okkur að
jarðvegurinn héldist nógu rakur
og féö heföi nægilegt vatn aö
drekka. Einnig var mér sagt, aö
teikningarnar af þessum fram-
kvæmdum sýndu, að ekki ætti
að stöðva allt vatnsrennslið.
Nú kom að þvi að verkinu var
lokið, vatnið allt stöðvaö, og
náttúruöflin létu ekki á sér
standa að feykja sandinum upp
úr vatnsfarveginum yfir gras-
lendið. Þá var tekin þarna stór
sandgræðslugiröing. Ekki var
heldur talað viö okkur. Nú var
búið að eyöiieggja mikið af okk-
ar sumarhögum og okkur
meinaður aðgangur aö þeim.
Það, sem eftir er utan girðingar
af hrauninu, blæs óðfluga upp.
Þarna er mikið og fallegt,
kjarrivaxið land, að mestu i
landi Leiðvallar. Einnig það
fær. sinn skammt af sandi og
uppblæstri.
Við erum búnir aö gera
Itrekaðar tilraunir til aö fá leiö-
réttingu mála okkar, án árang-
urs enda þótt þeir lögfræðingar,
sem við höfum talað við, segi
þetta tvímælalaust lögbrot á
okkur.
Einnig reyndi ég að fá viðtal
hjá vegamálastjóra, en var
neitað og visað á Steingrim
Ingvarsson verkfræöing. Jú, jú,
þetta átti að taka til athugunar.
Siðan eru liðin rúm þrjú ár, og
ekkert hefur verið gert, þótt við
reynum að halda málinu vak-
andi. En náttúruöflin vinna af
fullum krafti, og tugir hektara
fara undir sand árlega. Nú er
svo komið, aö við verðum aö
hafa mest af okkar fénaði i
heimahögum, og þar af leiöandi
verður það miklu dýrara, nema
þvi sé beitt á ræktað land að
verulegu leyti, eða borið á
heimahaga, en þá er Vegagerð
rikisins þar að verki eða starfs-
menn hennar, sem ég kem að
stðar.
Nú skora ég á vegamála-
stjóra að svara: Er hann að
neyða okkurútilangvinn mála-
ferli?
Þá eru það fyrirhleðslur fyrir
Kúðafljót. 1 frostum á vetrum,
þegar klakastiflur komu I það,
flæddi það austur yfir Meðal-
landið. Þá var svo komið, aö
ekki var byggilegt i vesturhluta
sveitarinnar, og vegir og girð-
ingar fóru undir vatn. Þá var
hlaðið fyrir 1955-1958, svo að
vatnið kæmist ekki i austurfar-
veginn. Það er úr hraunbrún hjá
Landárgljúfri i Leiövallar-
hólma.
Þar voru þá háir bakkar og
talið öruggt, að vatnið færi ekki
þar yfir. Þessir garöar hafa
staðiö sig vel, þótt oft hafi reynt
mikið á þá.
Nú gerðist það, sem flestum
mun i fersku minni, að vatns-
hlaup kom i Mýrdalssand.
Þessu vatni reyndi vegagerðin
að veita i Skálm, sem rennur i
Kúðafljót, vestur af Leiðvallar-
hólmum. Þetta vatn flutti
ógrynni af sandi austur I Kúða-
fljót, hækkaði farveginn og
kýldi fljótinu austur og hækkaði
botn vatnsfarvegarins svo mik-
ið að nú er Leiðvallarhólminn
ekki orðinn hærri en aurinn
vestan við. Vatnið flæddi nú yfir
hólmann og hann er nú að mestu
kominn undir sand og aur.
Ýtt var upp bráðabirgðagaröi
á hólmanum, sem er nokkuð
stór, um 60-70 ha. Þetta var
mjög gott beitiland, valllendis-
móar og mikill kvistur.
Nú kom skarð i þennan garð i
fyrrahaust. Verkstjóri vegagerð
arinnar var látinn vita, en ekk-
ert var gert. Nú siðast liðið
sumar skar Kúöafljót sig i gegn-
um hólmann og setti tugi hekt-
ara af grónu landi og hálf-
grónum aurum undir vatn. Sið-
an leggst það með fullum þunga
á Sandodda og hraðgrefur
bakka hans.
Norðan við Sandodda var
gamall vatnsfarvegur. í hann
lét vegagerðin ýta I haust.
Sunnan við Sandodda, eða
milli Sandodda og Bæjarhólma,
er býlið Sandar, sem nú er i
eyði. Þarna var gamall garður,
sem ýtt var fyrir mörgum ár-
um, ekki grjótvarinn. Nú lagðist
vatnið á þennan garð með full-
um þunga. Verkstjóri vegagerð-
arinnar var látinn vita, og hann
kom með ýtu og bila og vann i
einn dag, en þvi miður ekki nóg.
Nokkru seinna fór að sjá á
garðinum, verkstjórinn var lát-
inn vita, en þvi var ekki anzað.
Fáum dögum seinna var garð-
urinn horfinn, en dugað hefðu
fáir bilar af grjóti til að koma i
veg fyrir það.
Nú flæðir vatniö yfir stórt
landsvæði með tilheyrandi eyði-
leggingu og brýtur niður langan
kafla af landgræðslugirðingu.
Dýrt spaug það. Umboðsmaður
þjóögarða hér hringdi i jarð-
eignadeild rikisins. Þeir ætluðu
að leggja fram fé i bili til að
stöðva þetta vatn en verkfræð-
ingur vegagerðarinnar neitaði
að nokkuö yrði 'gert fyrr en i
vor. Hvers vegna?
Það var ekki nema 4-5 daga
verk að ýta upp garði, sem
dygði i vetur, án þess að grjót-
verja hann, væri hann rétt stað-
settur. En tjónið, sem vatnið
getur valdið I vetur, gæti hlaup-
ið á hundruöum þúsunda.
Það eru ef til vill slikar ráð-
stafanir, sem kallast verkfræði-
þekking. Nái Kúðafljót aö renna
þarna af krafti, sem búast má
við, verður ekki auðvelt að
stöðva það, nema með miklum
kostnaöi, en eyðileggingunni er
það veldur, sem þegar er orðin
mikil, er ekki hægt að gera sér
fulla grein fyrir, fyrr en is og
jakahrannir þiðna.
1 siðasta Skaftárhlaupi flæddi
vatn yfir mikið landsvæði og olli
miklum skemmdum. Þá kom
bezt i ljós, hversu mikið er i
húfi, ef ekki er gert við varnar-
garða, sem skörð koma i, eins
og i þessu tilfelli. Vatnið, sem
rann um fyrrnefnt skarð, var
búið að fylla gamla farveginn af
is. Annars hefði vatnshlaupið
haft þar greiða leið fram, i stali
þess að renna austur á byggð-
ina, eins og það gerði. Þegar
svona kemur fyrir, ættu þeir,
sem hafa slik verk með hönd-
um, að koma og skoöa með eigin
augum og gera sér grein fyrir,
hvaö er að gerast, en ekki endi-
lega þegar bezt og bliðast er og
engin hætta er sjáanleg. Ef
svona á að halda áfram, er
fyrirsjáanlegt, að vesturhluti
Meðallands fer I auðn á næstu
árum. Hér þarf að bregða fljótt
við og lengja gömlu varnar-
garðana.
Einnig yrðu þeir mikil vörn i
hugsanlegu Kötluhlaupi.
Útihús út á fjörð
Skemmdir á brú og olíutanki í asahldku
á Stöðvarfirði
SJ-Reykjavik — Mjög mikiil snjór
hefur verið I Stöðvarfirði að und-
anförnu, ogaðfaranótt mánudags
gerði asahláku. Hiaup kom i árn-
ar 2, sem renna um kauptúnið.
Innri Einarsstaðaá kom niöur
með mikinn snjó og Is með sér og
hreinsaöi allt af brúnni á þjóðveg-
inum við þorpið nema sjáift brú-
ardekkið. Þá tók áin tvö útihús,
hjall og hænsnahús, sem stóðu
niðri við sjó, og bar út á fjörð.
20—30 hænsni voru I húsinu. Mik-
ill flaumur kom að tveim Ibúðar-
húsum við Arbæ, — þar færðist úr
staö 2000 Htra oliutankur, og má
af þvl merkja, hve mikið flóð
þetta var.
Þessir atburðir áttu sér staö á
tólfta timanum I gærmorgun, og
var hrein mildi, að ekki varð
manntjón, að sögn Björns
Kristjánssonar, fréttaritara Tim-
ans á Stöðvarfirði.
Ytri Einarsstaðaá rennur ofan
á snjó og Is og hefur ekki valdið
spjölluin, og uin miðjan dag I gær
haföi stytt upp, a.m.k. um sinn.
Vonuöu menn aö hún myndi
bræða af sér sjálf, án þess að
frekara tjón yrði. Mikil göng eru
viða i snjónum á götum á
Stöövarfirði og hætta á vatns-
flaumi. Voru menn á ferli frá þvi
sex I gærmorgun aö fylgjast með
ánum og vatni á götum.
Hæg hláka hófst á Stöðvar-
firði fyrir helgi, en þegar fór að
rigna að ráði, var ekki að sökum
að spyrja.
1 Vik I Mýrdal urðu minni hátt-
ar spjöll af völdum þiðunnar. Þar
hefur vatn farið inn I kjallara
undanfarna daga, en alvarlegar
skemmdir vitum við ekki um.
Fannfergið i Vik er mikið farið að
hjaðna. Færö á vegum I þorpinu
og nágrenni hefur verið þolanleg
undanfarna daga.