Tíminn - 15.02.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Laugardagur 15. febrúar 1975
Synir Baldvins, þeir Björn Th. Björnsson, Harald St. Björnsson og Haukur Björnsson standa aö sýn-
ingunni ásamt öörum afkomendum Baldvins og skyldmennum. Timamyndir Gunnar.
Hér er mynd, sem Baldvin málaði úr glugga i Alþýðuhúsinu I
Reykjavik og sér út yfir höfnina. Lengst til vinstri er söluturninn
gamli sem nú hefur —illu heiiii, að þvi er mörgum finnst — verið
fluttur upp að Arbæ. Hægra megin söluturnsins er hús bifreiða-
stöðvarinnar Hreyfils og má sjá tvo bila við húsvegginn. Handan
þessara húsa er Baðstofan og hús Dráttarvéla h.f. Þau hús hafa
bæöi veriö rifin. Háa húsið efst i hægra horninu er ishús Nordals.
Theódóra heitin Thoroddsen
hafði gaman af þvi sem sér-
kennilegt var og skrítilegt.
Tóbakshornið
gerði Baldvin úr hanaspora aö
beiðni Theódóru. I.itlu hnöttóttu
öskjuna gerði hann lika fyrir
hana úr ofurlítilli hnot sem hún
fann einhverju sinni rekna á
land á Mýrdalssandi. —
Hringurinn er lika hinn ágætasti
gripur. Flatan ofan á hringnum
er hol og opnast, ef stutt er á
fjöður.
HHJ-Rvik —Opnuð hcfur verið i
sýningarsal Norræna hússins
sýning á verkum Baldvins heit-
ins Björnssonar. Þar kennir
margra grasa, þvi að Baldvin
var fjölhæfur listamaður, og eru
á sýningunni málverk, teikning-
ar, gullsmiöi og málmsmiði
önnur. Smiðisgripir Baldvins
sýna, að hann hefur verið fá-
dæma listfengur gullsmiður.
Meðal smiðisgripa á sýningunni
má sjá fágæti á borð við tóbaks-
pontu úr hanaspora og nælur
með loftverki, en sú aðl'erð við
málmsmíði hafði legið I láginni
um fjögurra alda skeið hér á
landi, þegar Baldvin vakti hana
til lifs að nýju. — Þá hefur hann
verið ágætur teiknari, en
málaralistin mun þó hafa verið
honum hugstæðust. Flest verk-
anna á sýningunni eru í eigu af-
komenda Baldvins, en þeir
Björn Th. Björnsson, Harald St.
Björnsson og Haukur Björns-
son, synir Baldvins, standa að
þessari sýningu ásamt sonum
sinum og gömlum vinum Bald-
vins.
Baldvin Björnsson fæddist I
Reykjavik þann 1. mai 1879,
elzta barn hjónanna Sigriðar
Þorláksdóttur (Hallgrimssonar
Þorlákssonar á Skriðu) og
Björns Árnasonar gullsmiðs
(Björnssonar Pálssonar Þor-
lákssonar presta á Þingvöll-
um). Baldvin fluttist kornungur
með foreldrum sinum til Isa-
fjarðar, þar sem hann ólst upp
og nam gullsmíði að föður sin-
um. Haustið 1898 sigldi Baldvin
til Kaupmannahafnar til fram-
haldandi náms i gullsmiðalist.
Ahugi hans fyrir myndlistum
leiddi hann til náins vinfengis
ODDUR STERKI I LITKLÆÐUM OG
TÓBAKSPONTA ÚR HANASPORA
þeirra islendinga sem til Berlin-
ar komu næsta áratuginn. 1
Berlin fæddust þeim hjónum
tveir synir. A Berlinarárunum
málaði Baldvin talsvert i tóm-
stundum sfnum og hneigðist
einkum að súprematiskum stil
með kúbiskum formum. Eru
nokkrar slikar myndir til, en illa
farnar.
Arið 1915 fluttist Baldvin heim
til Islands með fjölskyldu sina,
þótt styrjöldin stæði þá sem
hæst, og settist að i Reykjavik.
Þar settist hann að verki ásamt
föður sinum og Birni bróður sin-
um, sem einnig hafði lært gull-
smiði og dvalizt við nám i Berlin
um nokkra hrið. Höfðu þeir
feðgar á þeim tima allmarga
lærlinga, og starfa sumir þeirra
enn að gullsmiði.
Haustið 1923 brá Baldvin á
það ráð að flytjast til Vest-
mannaeyja. Þótt mikið væri þar
að starfa að gullsmfðinni, greip
hann jafnan til penslanna, og
eru allmargar myndir til frá
þeim tima, einkum hafnar- og
umhverfismyndir úr Eyjum. A
siðari hluta áratugsins tók
Baldvin þátt i allmörgum sam-
keppnum, svo sem um nýja pen-
ingaseðla fyrir Landsbanka Is-
lands, minnispeninga vegna Al-
þingishátiðar og um byggingar,
Háskóla tslands, Oddfellowhús
og sveitabæi.
Árið 1929 fór Baldvin i Gottu-
leiðangurinn svonefnda til
Grænlands og aflaði sér i þeirri
ferð fanga i margar myndir, úr
Franz-Jósefsfirði, Scoreby-sundi
og frá eyjunni Martha Clara,
sem leiðangursmenn höfðu skirt
svo I höfuðið á eiginkonu hans.
Eftir heimkomuna frá Græn-
landi var mikið starf að vinna
fyrir Alþingishátiðina, teiknun
frimerkja, sýslumerkja og
ýmiskonar skrautgripa, auk
smiða fyrir Alþingi, m.a. til
gjafa konungshjónunum
dönsku.
Arið 1935 fluttist Baldvin aftur
til Reykjavikur og stafaði þar
þann áratug sem hann átti
ólifaðan, lengst af i félagi við
gamlan lærisvein sinn, Kjartan
gullsmið Ásmundsson. I tóm-
stundum þeirra ára málaði
hann jafnvel enn meira en áður,
og nú i nokkuð stórgerðari og
expressioniskari stil.Honum var
boðin aðild að myndlistadeild
Bandalags islenzkra lista-
manna og tók þátt I einni sam-
sýningu þess félags, i Markaðs-
skálanum við Garðastræti,
haustið 1941. Þar hafði hann
átta málverk, sum þjóðsagna-
legs efnis, og hefur tekizt að ná
þeim flestum til sýningar hér.
Siðasta verk Baldvins var rit-
un kjörbréfs fyrsta forseta Is-
lands, en i þvi verki miðju veikt-
ist hann og var þvi lokið af öðr-
um.
Baldvin Björnsson andaðist I
Reykjavik þann 24. júlf 1945,
sextiu og sex ára gamall. Eigin-
kona hans, Martha Clara, lifði
hann rúman áratug, og synir
þeirra hjóna þrir, Haukur,
Harald og Björn, eru allir á lifi.
Standa þeir, ásamt sinum son-
um og gömlum vinum Baldvins,
að þessari sýningu verka hans.
við íslenzk listamannaefni, sem
þá voru við nám i Höfn, einkum
þá Asgrim Jónsson og Einar frá
Galtafelli, og ásamt með Einari
hélt hann til Þýskalands vorið
1902.
Að hætti ungra iðnaðarmanna
lagði Baldvin það sumar land
undir fót og fór i langt flakk um
Austur-Prússland og vestur-
héruð Póllands, en úr þeirri ferð
er elzta myndin sem varðveitt
er eftir hann. Er það litil vatns-
litamynd með kornakri, árituð
Bassendorf 1902.
Um haustið settist Baldvin að
i Berlin og tók að starfa þar að
gullsmiði. Nokkru sfðar varð
hann forstöðumaður i deild
stórrar skartgripasmiðju er bjó
einkum til göngustafi, margvis-
lega igreypta gulli og filabeini.
Arið 1906 kvæntist Baldvin
þýzkri konu, Mörthu Clöru, f.
Bemme, ættaðri frá Leipzig.
Varð heimili þeirra þegar nokk-
ur miðstöð og viðkomustaður
Þessi næla er með loftverki, en
Baldvin mun hafa verið fyrstur
islenzkra gullsmiða til þess að
taka upp að nýju þá aðferð við
skartgripasmið eftir að hún
hafði legið i láginni hérlendis
um fjögurra alda skeið.
Silfurnæla með tveimur stein
um, smiðuð um 1940.
Myndina, sem hér getur aö lita,
hefur Baldvin málað út um
glugga á húsi við Njálsgötu.
Stóra húsiðer gasstöðin gamla,
sem stóð þar sem nú stendur
lögregiustööin nýja á mótum
Hverfisgötu og Rauöarárstfgs.
Oddur sterki og Krúsi á Þingvöllum heitir þessi mynd. Þeir félagar
Oddur sterki af Skaganum og Markús á Svartagili eru hér á leið á
Alþingishátiðina 1930. Oddur er i litklæðum á forna visu, hefur spjót
i hendi og skjöld sér við hlið og hjálm á höfði. Krúsi riður hesti Odds
og reiðir koffort með myndum af Oddi, sem þeir ætluðu að selja á
hátiðinni. Eins og sjá má er Krúsi með gasgrimu. Það var vegna
þess, hvcrsu illa kamrarnir á Þingvöllum þefjuðu i hitabreiskjunni.
Baldvin tók þátt i Gottuleiðangrinum til Grænlands og notaði þá
auðvitað tækifærið til þess að mála og á sýningunni I Norræna hús-
inu eru nokkrar Grænlandsmyndir. A annarri þeirra mynda, sem
hér sjást.má sjá Gottu skip leiðangursmanna I Franz Jósefs firði.
Sýning
ó verkum
Baldvi ns
Björnssonar