Tíminn - 25.02.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
ÞriOjudagur 25. febrúar 1975
Kjarvalsstaða
kómedía
HEILLþér 20,'öld! — Heill þér 12.
tslands öld! Mikill er máttur,
menntun og vitsmunir barna
þessarar aldar. Þann 9. febrúar
birtist i Þjóðviljanum óviðjafnan-
leg grein eftir Ellsabetu
Gunnarsdóttur. Með greininni
fylgdi mynd af málverki eftir
„meistara Kjarval”. Þvilikir lik-
amar, sem meistarinn málar.
Væri Boucher uppistandandi eða
Ingres, þá væri þeim óhætt að
draga sig i hlé.
Þú 20. öld — öld atvinnuskálda,
atvinnulistamanna, list- og bók-
menntafræðinga, auk afburða
arkitekta. Nú er ekki öld ,,ama-
töranna”, þeim er ráðlegast að
fella seglin. Mikill er nú munur-
inn og fortiðin aumkunarverð. Þá
voru þeir Hallgrimur i Saurbæ,
Stefán i Vallanesi og Jón á
Bægisá að basla við búhokur og
prenstsþjónustu, en fengust svo
viðskáldskap i fristundum. Jónas
brölti um óbyggðir lslands i
misjöfnum veðrum og stundaði
fræðistörf i Kaupinhöfn. Stefán G.
braut óræktað land og hokraði
vestur i Klettafjöllum og svona
mætti lengi telja.
Já, öldin okkar er önnur. Nú
blómstrar skrautgróður
hámenningarinnar, með „form-
byltingu” i flestum greinum og
laun af almannafé.
Nú eru skólarnir heldur ekki að
þyngja ungdómnum róðurinn
með griskum og latneskum
fræðum. Nu er enginn svo aumur,
að hann geti ekki auðveldlega
fengiðá sig akademiskan stimpil.
Þetta er mikil framför frá Hóla-
valla-og Bessastaðaskóla. Nú eru
skáldin laus við fjandans rimið og
myndlistamenn teikninguna.
Ekki er heldur verið að hlaða
óbærilegri tæknikunnáttu á arki-
tekta. Allt siglir i rétta átt með
vélrænum hraða.
Ég varð svo hrifinn af greininni
hennar Elisabetar og meðfylgj-
andi mynd, að ég gat ekki orða
bundizt og þessvegna hefi ég nú
tekið mér penna i hönd.
Svo sem allir vita eru Kjarvals-
staðir heilagt og glæsilegt hof
hámenningarinnar og slikan
helgidóm má ekki saurga né van-
virða með fristundaföndri —
naturalistisku i þokkabót. Nei,
hér skal aðeins hreinn rétt-
trúnaður rikja, svo sem kristin-
dómurinn hans séra' Gröndals.
Þess vegna er það himinhrópandi
að borgarstjórnarmenn skuli
leyfa sér að sletta sér fram i boð
æðstu preláta helgidómsins. Það
nær ekki nokkurri átt og það ættu
forráðamenn þjóðar og borgar að
vita, sem sjálfir hafa reist hofið
og vigt alla hofgoðanna og hof-
gyðjurnar, ásamt Ragnari i
Smára. Jave hersveitanna hefur
aldrei ætlazt til árásar á slika
akademiu.
Vissulega bera Kjarvalsstaðir
nafn meö rentu, allt hvað skipu-
lag og útlit snertir. „Meistari
Kjarval” var hér forustumaður i
abstraktlist og nokkrum fleiri
furðulegum háttum og greinilega
gætir viða kjarvalisma i þjóðlifi
voru. T.d. vildi hann láta prenta
nóg af peningaseðlum, svo allir
gætu átt mikið af peningum.
Hann vildi láta senda troðin póst-
koffort af peningum út um allt
land.
Auðvitað svo sem bera ber eru
forustuskáldin „i takt við tim-
ann”. Að visu áttu þau sér skáld-
bræöur i fortiðinni, svo sem
Tobba og Hannes stutta. Þeir
vissu eins og Sveinn Skorri, að
góður skáldskapur á að skiljast
með tilfinningu en ekki rök-
hyggju. ( Auðvitað gildir slikt hið
sama um allar listgreinar). Þetta
skildu ekki samtimamenn Tobba
og Hannesar. Þeir skildu ekki
„Agara gagara hundskinns
hupp”, eða „blossmey, hnossmey
hossar fossi”. Enda skorti þá ger-
samlega lærdóm og snilii vorrar
aldar.
Vissulega var Kjarval barn og
tákn sinnar aldar og hæfði i öllum
greinum vitsmunum og þekkingu
þeirra manna, sem hófu hann til
vegs.
Að lokum nokkur orð i alvöru!
Eitt sinn bar það við á há-
tiðahöldum fyrsta desember, að
Sigurður Nordal hóf ræðu sina
með eftirfarandi orðum: —■ „Það
er sagt; að i helviti liggi öll
virðingastig niður á við. Hér á
íslandi er það þá eins og i hel-
viti.” Hugsunarháttur —
skilningur hefur hér ekkert
breytzt siðan Sigurður mælti
þessi orö. Hannes Hafstein orti
„Lofkvæði til heimskunnar”.
Alþingi hefur sennilega ekkert
verið skárra á hans dögum en það
gerist nú til dags. Heimska og
frekja tröllriður öllu — ekki
aðeins islenzkri þjóð, heldur
öllum hinum svonefnda vestræna,
menntaða heimi. Hrappar
notfæra sér heimskuna og slá
tóma vefstóla og fjöldinn dáir
skartklæði nakins keisara.
Picasso óf fyrir öll vesturlönd.
Munch fyrir Norðmenn og
auðvitað þurftu lslendingar að
fylgjast meö og dubbuðu sér upp
Kjarval. Hann eins og þeir fyrr-
nefndu málaði nokkrar
frambærilegar myndir, áður en
dekurvitfirringin hófst. Picasso
var greindur skálkur, Munch
geðveikur og Kjarval klikkaöur
frummaður. í hans greind skorti
margt, sem hverjum málara er
nauðsyn. Rökhyggja er nauðsyn i
öllum alvörumálum og störfum,
en i þeim efnum var Kjarval gjör-
snauður og langsamlega meginið
af hans máluðu dúkum aðeins
rusl — ekki túskildingsvirði.
Kumbaldinn á Klambratúninu
— Kjarvalsstaðir er óhæfur til
málverkasýninga. Slik húsa-
kynni þurfa að hafa góða
þakglugga, svo allt veggpláss
nýtist. Rafljós eru óhæf, ef um
raunverulega list er að ræða. Við
málum við dagsljós og viljum
þess vegna syna verk okkar i
sams konar birtu.
„Ruslið er i tizku, snobbararnir
kaupa rusl. Hvers vegna ætti ég
þá ekki að verzla með rusl”, sagði
italskur listsali i Róm við mig.
Hér var rusltizkan látin ráða.
Hannes Daviðsson teiknaði
kumbaldann. Ég hefi eitt sinn
rætt við Hannes. Þá fræddi hann
mig á, að allur barokk væri ljótur.
Sem sagt: Péturskirkjan og verk
þeirra Tizians Rembrandts,
Michelangelos, Bachs og Handels
— eru öll ljót. Þannig er gáfnafar
mannsins, sem teiknaði Kjar-
valsstaði. Verkfræðingurinn, sem
sá um tæknistörfin við smiði
kumbaldans, sagði mér að
Hannes kynni bersynilega ekkert
i tækni, (tæknikunnátta var þó
eitt sinn talin nauðsynleg
hverjum arkitekt) hann bæri
ekkert skynbragö á hvað
haganlegast væri. Verkfræðing-
urinn kvað Kjarvalsstaði eina
járnaflækju. Til að framkvæma
verkið eftir teikningunni hefði
orðið að nota býsnin öll af járni
svo herlegheitin ekki hryndu.
Kjarvalsstaði kvað hann
hringavitleysu, — ekki annað.
Fyrir þá fjármuni, -sem fóru i
hringavitleysuna, er mér sagt, að
reisa hefði mátt fallegt hús,
minnst tvöfalt stærra. En hvaða
máli skiptir það, „pöpullinn borg-
ar”.
Ég hefi löngum haft gaman af
kynjakvistum mannkynsins. Þeir
eru krydd i hversdagsleikanum.
Þess vegna umgekkst ég Kjarval
talsvert um skeið, en er dekur-
della heimskingjanna óx i hreina
vitfirringu óx vitfirringin i Kjar-
val. Hann varð frekur og leiðin-
legur. Úr þvi forðaðist ég hann.
Hverjir eru þeir, sem gerðu
útaf viö geðheilsu Kjarvals? Það
eru stertilyðurinn — heimskingj-
ar, háir og lágir, sem keyptu
nafnið „Kjarval”, þessvegna
merkti hann upp á siðkastið
stórum stöfum verk sin „J.S.
Kjarval”. Hér var kryddi
heimskunnar ljúflega „blandað i
svartan dauðann”.
Ásgeir Bjarnþórsson
Rafgeymar
í miklu úrvali
ilLOSSK--------------
Skipholti 35 - Simar:
1-13 50 verzlun ■ 8-13-51 verk$t«di • 1-13-52 sknfstola
Olíu- og
lofísíur
í flestar
tegundir
bifreiða
og vinnu-
véla
l
BLOSSB--------------
Skipholli 35 Simar:
813-50 verzlun • 8-13-51 verkstæði • 8-13-52 skrifstofa
Ullarmatsmaður
Viljum ráða nú þegar ullarmatsmann i
verksmiðju vora i Mosfellssveit. Vakta-
vinna. Ferðir úr Reykjavik til og frá verk-
smiðju.
Álafoss h/f
Simi 66-300.
AuglýsícT í Timanum