Atuagagdliutit - 14.02.1963, Blaðsíða 24

Peter Freuchenip eskimulerssårutå
eskimut uvdluinarne inunerånik manamut atuagkiausimassut
sukuminerpårtåt.
Atuagagdliutit tusagagssiortuisa ili—
simaneKarnerssåt Peter Freuchen, Pi-
tarssuaK, 1957-ime toKugame Kimata-
KarsimavoK eskimut pivdlugit atuag-
kiarisimassaminik angnertumik sule
naKiterneKångitsumik. agdlagå 'tåuna
tulugtoK USA-me naKitertineKarsi-
mavoK Pitarssup nulianit Dagmar
Freuchenimit. atuagaK tåuna måna
danskisut sarKumerpoK Gyldendalip
naKiterisitsissarfianit santumersine-
Kardlune, nugterneKardlune Knud
Miillerimit. atuagaK 294-inik Kiiper-
neKarpoK.
pisangavdlune ånilångamissårdlu-
nilo atuagaK Kupingitsugagssåungi-
laK, su.iorname atuagarssuarmik tai-
matut imalingmik taimatutdlo taigu-
tilingmik sarKumersoKarsimangmat
issigtunik misigssuissup ilisimaneKar-
tup dr. phil. Kaj Birket-Smithip, tat-
dlimagssånik Thulimik ilisimassag-
ssarsiornerme Pitarssup angalaKatigi-
simassåta atuagkiånik.
pitsiåinardle påsissariaKarpoK tai-
matut ånilånganøK pissutigssaKångit-
sok, atuagaK ingerdlatilertuinardlugo
malungnarserérmat Pitarssåp nang-
mineK atuagkiarigå, angalaKatåta ili-
simatup atuagkiånik nangitsinerungit-
sok, åsit atuagaK Kuianartortalik,
Avanerssuarme Canadamilo eskimut
akornåne Pitarssup misigissainik tu-
ngaveKartoK. Pitarssup iluagtitdluar-
simavå KaKortumik amilingnit ki-
ngugdlersauvdlune eskimut nagguve-
Katigit tåuko mardluk avatånit sule
sunerneKångitsut najorsimagamigit.
KularnångilaK ilisimatut ardlagdlit
PitarssuaK singagikumissåsagåt eski-
mut uvdluinarne inuneråne najorsi-
mangmagit avdlångornerssuaK uvdlut
nutåt nagsatåt avanerssuarmiunut
nagdliutingikatdlarmat. Pitarssup issi-
ne atordluarsimavai. angut KaKortoK
kinalunit sujornagut OKalugpalårsi-
mångilaK atuagkåkut eskimut uvdlui-
narne inunerånik taima sukumitigi-
ssumik umåssuseKarpalugtigissumig-
dlo, atuagarme avdlåungilaK oKalug-
tualiaK pisanganartoK.
KaKortumik amigdlip pisinausså ta-
måkerdlugo PitarssuaK påsissaKarsi-
mavoK eskimut erKarsartausiånik, ag-
dlåt kalåliuvdlune kalåleKatigissutut
isumaKarfigerKajånarsivdlune. tama-
tumunga mingnerungitsumik pissu-
tauvoK kalåtdlimik Navaranamik nu-
liaKarsimanera angnertorujugssuar-
mik ikiortigisimassaminik. atuagka-
me erKartorneKartume åma Pitarssup
NavaranaKune kussanaKissumik OKa-
lugpalårisimavå.
Pitarssup atuagkiåta nukigtussuti-
ginångilå agdlautigissane ilisimav-
dluaKingmagit, kisiåniliuna åma ma-
lungnartOK nunanut issigtunut inui-
nutdlo asangningnera. Kanga nuåner-
sut rialåutarsimassat uterKiagfiginar-
dlugit PitarssuaK pissusitorKanik pug-
tåssiniartungilaK, kigsautigigåliuna
eskimut åma iluaKuserneKarnigssåt
ajungitsumik teknikip moderniussup
nagsatainik. taimatut OKalugpalårå
Kuvdlilisimavdlune 1955-ime nunavti-
ninermine avdlångornerssuaK takuga-
miuk „ukiut 50-it matuma sujornagut
agdlåt nuname tamanit puiugauner-
pausimassume".
atuagaK pingasunik ingmi'kortorta-
KarpoK: eskimut uvdluinarne nuånår-
fingnilo, issigtune pisimassut åma
eskimut Kanga månalo. ingmikortoK
sujugdleK agdlautigissauvoK nangmi-
neK misigissat tungavigalugit. pingår-
tumik sangmisimavai ilaKutaringnut
ilerKorigsårnermigdlo påsingnigtar-
nermut tungassut OKalugpalårdlunilo
arneriniarneK pinarnago åmale pissa-
riaKavigsortut pivdlugit nulianik taor-
tigigtOKartartoK. ingmikortume tåssa-
ne sujumugagssåuput OKalugpalåt
åssigingitsut Pitarssup atuagkiarissar-
tagainit ilisimanøKarérsut. ingmikor-
tut åipåne erKartorneKarput issigtune
pissartut åssigingitsut OKalugtualiatut
ilusilerdlugit. ingmikortut kingug-
dlersåne OKalugtuarineKarpoK nunav-
tine ineriartorneK 1721-mit 1955-imut.
malunøKångilaK PitarssuaK atuag-
kiamine ilarratdlagtårissåinartoK, tai-
mailiortarpordlume Kuianartunik OKa-
lugpalårångame. taimatut Pitarssuar-
patdlagtarnera malugingitsugagssåu-
ngilaK issigtune agdliartorsimagåine.
Pitarssuvdliuna ajunge«utigigå oKa-
lugtuane ikiorfersortaramigit eskimut
igdlersordlugit, Pitarssuarme eskimu-
nik asigssuingisåinarpoK ilåne torKar-
tårissartorssugaluardlune, eskimutdle
tamatigut igdlersortardlugit Kavdlu-
nåKatime pissutsinik påsisimassaKå-
nginermit eskimutdlunit erKarsartau-
siånik KautussaKånginermit ikinguti-
ne eskimut ajortinialerångatigik.
mauna issuameKåsåput Pitarssup
nalåutarsimassai ilumortut, takutitsi-
ssut Kanga Kavdlunåt kalåtdlinik Ka-
noK isumaKarfigingnigsimanerånik:
„aulajangiusimajuarniarpara Kalåt-
dlit-nunåt nunasiatut europamiut nu-
nasiåinit avdlanit pitsaunerussumik
pineKarsimangmat, malugisimavdlui-
nartarparale nunap nangmineK inui-
nik KanoK danskit tatigingningitsigi-
ssut. Kalåtdlit-nunåne angalassaler-
Kårama eskimut taimågdlåt påtigunik
autdlaiseKarKussåuput, navianaKing-
mångoK inuit tåuko kangiatigunik pi-
sårtineKarnigssåt, mianerssuaitdliui-
nardlutingoK ingmingnut erKåuniale-
Kingmata.
erKaimavdluarpara nakorsaK Deich-
mann pujortulérKamik Kalåtdlit-nu-
nånut tikiusserKårmat. tåuna tamatu-
malo kingorna nakorsaussartut moto-
rit påssuneKarnigssanik Danmarkime
kursuseKartariaKarsimåpiit, ilumorså-
Kalutigdlo neriorssuissariaKarsimav-
dlutik motore sukutdlunit kalåtdlinut
Kaningortisångitdluinaramiko.
petroleup Kalåtdlit-nunåne atorne-
Kalernigssånut akuerinøKarnigssaK a-
jornartorsiutigisimaKårput. Kutdlersa-
Karfingmiut ilainit tusarpara kalåtdlit
petroleumik tunigaluaråine Kuiasung-
niutiginardlugo ikitsisinik ikumassu-
nik nåpartanut petroleumik imaling-
nut mitdlortorssuångusassut. angut
tåuna ilisimaniaKissoK navsuiåuniar-
ssarigaluarpara ikitsisit ikumassut nå-
partamut petroleumik imalingmut na-
loriukåine ikitsit KamikumårtoK OKar-
figalugo påsisinåungikiga suna piv-
dlugo kalåtdlit taima silaitsuliortigiu-
mårnigssånik pasipilungneKarnersut.
danskit Kalåtdlit-nunånitut ajor-
niartutut pissuseKarsimångisåinara-
luarput, ardlaligpagssuitdle tåvung-
nartarput isumaKardlutik kalåtdlit
mérKatut itut taimatutdlo iliorfigissa-
riaKardlutik. taimatutdle isumaKartar-
tut nangmingnérdlutik Kajartorsimå-
ngisåinarput, agdlup kigdlingane Ka-
masimångisåinardlutik sårugdling-
niarsimångisåinardlutigdlunit ilaKuta-
mingnik pilersuiniardlutik, taimane
piniartut tunissait akilugtorfigineKar-
dluinaratdlarmata, sungitsuararssuar-
mik taimågdlåt akigssarsissardlutik.
danskit taima isumaliortartut åma
KautusimassaKångitdlat aulisarlut pi-
niartutdlo pigssarsiortariaKarmata nu-
name silarssuarme inuniarfigiuminåi-
nerpåme, taimåitordle atasinauvdlu-
tik.
kisalo danskerparujugssuit isuma-
Kartarput kalåtdlit tamarmik eKia-
sugtussut, aningaussat atornigssånik
sianigissaKångitsut nangminérdlunilo
sulinigssamik takutitsisinåussuseKå-
ngitsut. taima OKartartut sianigissa-
Kångitdlat pissusinik ingerdlaortarfi-
nigdlo. taimane piniartut uvdlormut
inutigssåinaK er.Karsautigalugo pig-
ssarsiniartarmata tupingnångilaK, niu-
vertoKarfit niuvertarfine niorKutigssat
pitsaugaluardlutik pilerinåssuseKa-
ngitdluinarmata. arnat kivfatut suli-
ssariaKartarput perdlernavérKutåinar-
mik akigssarsivdlutik, taimåitordle
sukutdlunit ikiortuartariaKartarpait
niuvertugssat inusugtut misiligtaga-
Kångitsut. kalåtdlit taima pineKara-
luardlutik nikatdlorneK ajormata ta-
måna takussutigssauvoK anersåkut
KanoK patajaitsigisimåssusiånut.
Kavdlunåt åma kalåtdlit tungånut
isumani'k aulajangiussmarsimassut
takugssaussaKaut. tamåna misigiv-
dluarpara Navarana nuliartårigavko.
taimane danskinit agdlagarsiortorpu-
nga Kinuvigigånga taimailiorKunanga,
nåkarsautigisagavkugoK, danskisutdlo
aterma nikanarsautigisangmago. anga-
lassarnivne danskit unuivfigissåinar-
påka nereKatiginialerdlungalo OKar-
tartut: tancama iggavingme nuliavit
nerissagssai".
Pitarssup uvdluisa nalånit månamut
nunavttine ineriartorneKarsimaKaoK.
atuagkiå ilapigtutigssauvdluarpok
nunarssup imåinåunginerpårtå.ne na-
jugagdlit KangatsiångortoK inunerata,
måna oKalugtuåinångortup, angneru-
ssumik påsineKarnigssånut. J. F.
imiliortoicåsaoK
atomip nukinganit
atomip nukinganik pilersitsissarfe-
rujugssuarmik taratsumit imiliu-
tigssamik sanassoKarnigsså ameri-
kamiup ilisimatup sujunersutigigå
nunane avdlane igdloKarfigssuarne
ukiune kingugdlerne agdliartupilorsi-
maKissune imeKarniarneK ajornakuso-
riartuinarpoK, tamåna åma rnalung^-
nardlune Københavnime, tåssa maski-
nat atordlugit niorKutigssiornerme
imøK angnertorujugssuarmik atorne-
Kartarmat.
ajornartorsiut tamåna iluarsiniar-
dlugo amerikamio ilisimatoK Philip
Hammond sujunersutøKarsimavoK
atomip nukinga iluaKutigalugo tarat-
sumit imiliornigssamik. tåussuma
OKautigå atomip nukinganik pilersit-
sissarfingmik 25 .mili. kilowattinik så-
kortussuseKartumik sanasinaugåine
tåunalo sigssamut inigssitdlugo tauva
kissåta imap tarajua saligtåsagaluarå
imingordlugo, imøK 1 mili. gallon uv-
dlormut pineKartåsavdlune, tåssa ig-
dloKarfiup 4 millioninik inugdlip atu-
gagssåtut nåmagtoK. oKautigineKar-
pordlo taimatut imermik salissarnig-
ssaK månåkut iliortarnermit akisune-
russugssåungitsoK.
sulile atomip nukinganik pilersitsi-
ssarfingmik taima såkortutigissumik
sanassoKarsimångilaK. silarssuarme
taimåitut såkortunerssagssåt månåkut
sananøKartoK Bodegap kangerdliu-
marngane San Franciskop avangnåne
1 mili. kilowattinik såkortussuseKé-
saoK OKautigineKardlunile sule såkor-
tuneroKissumik sananeK ajornångit-
sok, ingerdlatigssålo uranium imånar-
ssuaK akisunaviångitsoK.
dr. Hammondip ilångutdlugo taivå
imermik angnertorssuarmik taimatut
pisinaugåine tamåna atorneKarsinau-
galuartOK inoKajuitsut imerterdlugit
nautitsiviusinaussungortinigssånut.
friskhed - renhed
... De mærker det straks -
på MACS rene,
forfriskende smag
... De ser det straks -
på det rene,
friske MACS smil!
Macs
gør gule tænder hvide
nigdlatårtitdlugo imeruk
— nyd den afkølet
susungnia avdlåussuseKdngivigpoK
De vil ikke kunne smage forskel
tupåtdIautiglsaKåt {midte taima pitsautigissote
taima akikinårtigalugo pinetcarsinaungmat
De vil blive forbavset over, at man kan få
en så god øl så billigt.
Stue BEfff
FAXE BRYGGERI
agdlagtoK
HERMAN MEIVILLE
(nangitaK)
His mark
tamåko tamarmik pisitdlugit Bil-
dadip Queequeq pingårtorsiorpalug-
dlune sivisumigdlo issigiuarpå. tauva
kingunitsiarilerå nikuipoK pingårtor-
siorpalugdlunilo kaussarfigssulerdlu-
ne. tauva påpiaråluit agdlagartagdlit
åmupai Kinilertoramigitdlo atauseK ti-
guvdlugo ima agdlagartalik: „silap
naggatigsså KanigdliartorpoK imalunit
pivfigssaK asiutitariaKångilaK“. — tåu-
na tigugamiuk Queequeqip agssainut
isåupå tauvalo agsså tigugamiuk ig-
dluanik atuagarssuaK tiguvdlugo issai-
sigutdlo torKardlugo issigitigalugo pi-
lerpoK: „ivdlit tårtup ernera, ilingnut
pissugssåussusera atortariaKarpara.
umiarssuarmik matuminga pigingne-
Katauvunga inugtaisalo tamarmik tar-
ninginut akissugssåussutsimik misigi-
simassaKarpunga. Gutimik nalussut
ilerKue sule åtatinarniarugkit — tai-
måikumassutime ilimagåra, tauva
OKarfigiumagaluarpagit: anersåpilung-
nut kivfaritigungnaerniarit, Gutipiluk
anersåpilugdlo tununiåkit. Gutip ka-
mangnera pinavérsårniaruk nagdliuti-
ngitsugssåungingmat. oKarfigerusug-
pavkit: tornårssivik unartoK uiarter-
dlugo ingerdlaniarit".
nalunéngilaK BildaditoKaK sule ta-
rajortunik OKalugdluarsinaussoK bibi-
limigdlo atuivdluarsinauvdlune.
„nipangerniarit, nipangerit, Bildad,
naulingniartartugssarput aserorternia-
Kinago," Peleg suaorpoK. „nauling-
niartartut iluartut sugssåungitdluinar-
put. taimåitut pisinaussaerutarput. er-
Kaimåsavåme Nat Swaine inusugtoK
ilåne Nantucketime tamarme entånilo
naulingniartartut pilkoringnerpårtari-
simassaraluat ugperniakujuleratdlar-
dlune sugssaujungnaersimassoK. tarni-
me ånangnigsså ånliångåssutigingåle-
ramiuk arferit Kanigdliminigssaitdlu-
nit sapilersimagai oKautigineKartar-
P0K“.
„Peleg, Pelegiå!" Bildad pilerpoK
issiminik ånernartunik Peleg Kiviar-
dlugo. tauva agssane Kilaup tungånut
isagtikamigit OKalulerpoK: „ivdlit
uvavtordluinardle KavsériaKalutit na-
vianartorssuarnik misigissaKartarni-
kuvutit. Peleg, ivdlit misigerémikuvat
tOKumut ersivdlune KanoK itoK. KanoK
isivdlutit OKautsinik taimåitunik OKa-
lugsinauvit. Peleg, umativit isumaliu-
tai akerdlilerdlugit OKalugputit. o-
Karfiginga, umiarssuarput una Pequod
Japanip avatåne anorerssuarujug-
ssuartitdlugo nåparutaerutivigdlune
umiangajangmat — tåssa taimane iv-
dlit nangminerpiaK aKugtuneruvdlutit
Akabilo nålagaralugo — taimanikut
toKO erKartussivigssarssuardlo isuma-
liutigileraluångiligit? “
„tusåsiuk!" Peleg suaorpoK umiar-
ssuvdlo initåta igdluanit igdluanut
autdlaratårdlune agssane kaussarfing-
minut mangorulordlugit. — „tamavse
tusåsiuk! tamåna erKarsautigalugo? —
toKo erKartussivigssarssuardlo? sila-
Karaluarpit? — nåparutivut pingasut
tamarmik naparKalermata umiar-
ssuavtalo sinarssuarnut anårdlussau-
tuinångormata maligssuitdlo umiar-
ssuarput sujuanit aKuanitdlo morssug-
tivigtardlugo «aeralermåssuk toKo er-
Karsautigalugo? — nåmivik! taimatut
navianartorsiulersitdlune toKo erKar-
sautigisavdlugo pivfigssaKarfiuneK
ajorpoK. erKarsautigssaK unauvoK
inuneK. tamånauvordlume uvanga
kaptajn Akabilo isumaliuterput: Ka-
noK iliordluta umiarssup inue ånåu-
niåsavdlugit, KanoK iliordluta tinger-
dlauserfiusinaussumik nåparuserniå-
savdluta umiarssualivingmut apussu-
tigisinaussavtinik. tåssa tamåkuput
taimane isumaliutika.“
Peleg taima OKalorérsordlo Bildad
oKauseKarKingilaK. nipaKarane kavå-
jarssuane åtasersorpå umiarssuvdlo
Kånut majuardlune. uvagut kingoma-
nit maligparput. umiarssup Kånut Ka-
Kigame erKigsivdlune umiarssup Ker-
Kane tingerdlausiortut ilårtuissut nå-
kutitsiarpai. akugtusinane umiarssup
Kånut peKitarpoK tingerdlautigssiami-
neK agdlunaussaminerdlunit tigussar-
dlugo iglnarneKarnigssåime iluatigi-
•gunaramigit.
kapitalit 19-iat: proféte.
„halløj, inusuit, umiarssuarmut
unga iinugtagssarsiarineKarpise?"
Queequeq uvangalo Pequod Kimat-
dlugo niussarfikut ingerdlaorugtuler-
simavugut tamåinavta isumaliuteKa-
Kaluta OKautsit tåuko issuarneKartut
tusardlugit unigkavta. angut takornar-
taK sujuninguavtinut unigsimavoK ti-
kerminigdlo sileKissumik umiarssuaK
pineKartoK tikuarsimavdlugo. angut
sujorKavtinut unigsimassoK atissarig-
patdlångilaK. Karsorsimassumik tulu-
jugssualik ilårtornikunigdlo Kardlilik.
Kungatsimigut kåkigsauterujugssuar-
mik KungaserutsersimavoK kinålo si-
ngangassoK iterssartoKaoK sordlume
kuit siagdlerujugssuarnerata kingorna
imaerusimassut.
„tåssa umiarssuarmut tåssunga
inugtagssarsiarinøKarpise?“ aperKuti-
ne KagdlerKigpå.
„tåssa una Pequod piviuk?" aper-
Kutånut akissutitut aperåra sapingi-
savnik sule sivisunerulårtumik issige-
rusugkaluardlugo.
„ilumut tåssunga Pequodimut —
kanunga," OKarpoK tatdlinilo nåkåsi-
massaraluane kivendgdlugo sordlume
tåssa autdlaisip kaptititarssua silugti-
simåinatdlarå.
„åp,“ akivara. „taimåipoK, tåssa ait-
sårdluinaK umiarssuarmut ikissugsså-
ngordluta atsiorpugut."
„KanormigåK tarnise pisåpat?“
„KanoK-una OKarpit?"
„å, sdke, imaKa tarneKångilase,11
OKautsine ilapatdlagpai. „kisiånime
åma tamåna soKutåungilaK. anguter-
parujugssuit tarneKångitsut nalungi-
låka — tamånalume iluaKutiginarpåt.
inuit tarneKaratik iluaKutiginerussar-
påt. tarneK sordlo Kamutit agssakå-
ssuisa tatdlimåt."
„sunauna pigit, kåmalåt?" aperåra.
„kisiånime tåussuma avdlat ami-
gauteKaraluarångata ikiorsersinau-
ssarpai," takornartaK OKarpoK malu-
gåralo tåussuma (angutip) erKainera
imåinaK isumaKartingikå.
„Queequeq," oKarpunga åiparssuara
Kiviardlugo, „angut una silaerusimå-
nguatsiarpoK Kimåinarniartigo, suna
taimak OKatdlisigigaluaicinerpå."
„unigitse," takornartaK nivdlerpoic.
„kagdlitoKaK sule takusimagunångi-
larse?“
„kinamiåsit-una tåuna kagdlito-
KaK?“ aperåra tupigusulerKigdlungalo
angut una ilumorsårpatdlårssungmat.
„tåssa umiarssdp nålagå A>kab.“
„KanoK oKarpit? tåssa umiarssuag-
ssavtine Pequodime nålagaussoK?"
„åp, uvagut umiartortutorKat akor-
nåne taimatut tainøKartarpoK, ilivse
sule OKaloKatigisimagunångilarse?"
„nåmik sule, tusarparputdle nåpar-
simassoK pitsaunerujartortordle erni-
nardlugoK perKigsivigkunardlune."
„erninaK perKigsivigsugssauvoK!"
takornartaK OKarpoK igdlardlunilo.
„tusariarsiuk oKarfigisavavse: umiar-
ssup nålagå Akab perKigsigpat tauva
uvangåtaoK talera såmerdleK perKig-
siumårpoK, sujorKutdlugo nåmik.“
„KanoK umiarssup nålagå tåuna
ilisarisimatigaiuk? “
„ilivse inungnit avdlanit KanoK
OKautigineKartitdlugo tusarpisiuk?
OKarniaritse!"
(nangitagssatc)
24