Atuagagdliutit - 27.03.1980, Síða 10

AG
åmerissauserput
Kimånago
sujunersortimik
pissariaKarpugut
nunavtine arnat åmeritdlangmåt ilåt Martha Biil-
mann, ManTtsoK, sujunersutexarpoK kommumku-
tårtumik åmerinermut sujunersorteKartariaxartOK,
tamånale pisassox kalåtdlit åmerissausiat Kimåna-
go.
17. januar 1980 AG normo 3-me
arnanut sujunersortip Gudrun
Chemnitzip agdlautigisså »åmeri-
nermut sujunersorte« atuaravko
agsut erKarsarnartisimavara, isu-
maKarpungalo påsissavut tunga-
vigalugit ingmivtinut sujunersor-
Katigingnigssarput pissariaKar-
tOK.ajunginerussumik isumang-
nåinerussumigdlo angussaKarniå-
sagauvta avdlat påsisimangmi-
tut isumait tusardlugit åma ilua-
Kutaussarmata.
ukiut sujugdlit emaivdlugit
nalungilara åminut sujunersorti-
natserssuåntap amia Martha Biilmannip
nivtarå. (åss.: Thue Christiansen).
mik nunavtine peKaraluarsima-
ssok. kalåtdlitdle åmerisausiånut
suniuteKangårsimångitsumik, si-
neriagput tamåt erKaivdlugo.
isumanarpunga sineriavta iso-
rartussusia angatdlangneruvdlo
akisussusia tungavigalugit pit-
saunerusånginersoK sineriak av-
guatåkånerdlugo, sordlo kommu-
nit pisinaussortamingnik suju-
nersuisinaussunik, pilersitsisso-
Karaluarpata ingminut akilersi-
naunerusagaluarnersoK? tåssame
inuk atausinaK sineriagssuavti-
nut angalatisagåine pingårtumik
nunanarfit ornigkuminartui-
nåungitsut pivdlugit, avKutitdlo
ajornartorsiutausinaussut iluag-
tiniarnere tamarmik aningaussa-
nik ikigtuinåungitsunik naleKar-
mata, kisalo sujunersortip ornita-
minut pitdlatsiåinaKåtårnera
angnerussumik suniuteKartarna-
viarane.
påsissavut naj omutaralugit å-
minut sujunersorte påsisimang-
nigtoK suniuteKarsinaussordlo
nunavtine amigautigineKarpoK,
pingårtumik nålagkersuissugut
kommunegutdlo misigssordluar-
tarianartut aningaussarpagssuit
atornerdlusångigpata.
kisalo Hansip åmerissausia pi-
ssaritsuinåungitsoK pivdlugo isu-
maKarpunga pissarianartoK kiku-
nut tamanut neuerorutigilersma-
go ajoKutigisinaussai pitsaoKU-
tailo påsitemårtariaKartut.
Hans S. Olsenip åmerissai ku-
ssanartaraluaKaut. Hansip ukior-
pagssuarne avdlamiut åmerissau-
siat tungavigikånerdlugo åmeri-
nen sungiusarsimagunarpå. tåssa
åmerissai kinitsivingnut akugka-
nut suliaussarmata. Hans nersor-
nartaKaoK åmerissautsine mia-
nerssornartoKaKisoK suliardlo pi-
ssaritsuinåungitsoK Kasusuitdlu-
ne suliarissarmago.
1979-ime iliniusiornermut ata-
titdlugo Hansip åmerissautsimi-
nik takutipåtigut, sulenatigalu-
go, ilåtigut nangmineK amiutivut
issimut panerterigkat misiliutiga-
lugit suliaralgit.
1) panernikut taratsumut ki-
ningnerat nal. ak. 24-48 sivisuti-
gisinauvoK, kiliortornerat åma
KasunåitsuinåungitsoK.
2) kinitsivik imåinåungitsoK,
gumminik åmaserdlune myresyre
mælkesyrilo imermut kinitsivig-
ssamut akuliutagkat, tamarmik
angissusai aulajangersimassut
åma nal. ak. aulajangerdluinarsi-
massume. kingunernerine imeK
mikingitsoK atortariaKarpoK, ki-
salo iterKisimanere tasinigssåta
tungånut, tasipata paneriartorne
nut kiliortornere.
nalungilarput syre ikuatdlaja-
ssuvdlunilo toKunartungmat.
sungiussarsimanago atorniaråine
amermut suliariniagkamuinaK pi-
nane åmale inungmut ajoKutausi-
nauvdlune. taimåitumigdlo igdlut
ingmikut sutdlivinguanångitsut,
sordlo errorsissarfeKångitsune ki-
nitsivik akorutilik ineKatigisav-
dlugo pitsaussungitdluinardlune
pingårtumik mérartalingne, åma-
lo imigssaileKivfiussune piukung-
nauteKarane. soruname avdlauv-
dluinarpoK sulivfinguamik piså-
rusugtunut sungiussåsavdlugo i-
luatingnauteKarame.
åmit syremik akulingmut kini-
tat suliarivdluagkat Kitulissaru-
minartaramik ajungikaluaKaut,
kisiåne amerc Kasiassungortar-
poK, rnemue nigdlertitdlutik. å-
mip nivioKarfia merKerfisalo ig-
dlersutait eKartérånguaK syrip
nerissarpå amen Kasiasungortit-
dlugo, åmalo kukussumik akorisi-
magåine ameK aKiliortisinauvdlu-
go. navsuiautigssaKarnaralua-
KaoK, tåukule pingårtitdlugit
taitsiarpåka, sunalunlt nalussaK
ameK Kapiartinago kiliortordluartariaKartarpoK. (åss.: Nathan Biilmann).
tungaviatigut påserusungnartar-
mat.
kalåtdlit åmerissausiånut pi-
ssaritdlisautausinaussut kalåt-
dlitdlo åmerissausiånik Kimatsi-
ssungitsut perusonaugut. u-
vangalo isumaKarama åmip sulia-
rinerata pissariunertarigå åmip
nutåp suliarinera: Kavssangnera,
Kavssaligtarnera, kiliortornera
Kapiarneralo. ameK Kapiarérånga-
me errordlunilo erKigsiatdlang-
nartarpoK, tåssa amen asiunavér-
POK.
ardlaleriardlunga Danmarkime
åmerivingnut påsissagssarsiortit-
dlunga takusimavåka åminut Ka-
piarfit. imaKa amiutivtinut naler-
Kutungorsardlugit pigssarsiarisi-
nåungikaluarnerivut? tåussuma-
lo saniarusaoK kalåtdlip Kapiar-
fia, pigiungnaerneKarane sungiu-
sarneKartugssaK.
uvdlumikume amerpagssuit a-
siorartuarput KapiartigssaKångi-
namik.
Martha Biilmaan,
ManitsoK.
Martha Biilmannip unukut atuartitagaisa suliatik nuånårutigeKalugit takutikåt. (åss.:
Thue Christiansen).

isumaliuterssut:
inutoKaussut pisinautitauvfé
KaI.-nunånilo arfangniameK
misigssuinerit nutåt iluaKu-
tigalugit påsinarsivoK sok
Kavdlunåt inatsisileritut o-
Kausine »inutoKaussut pisi-
nautitauvfé« ilåungitsut,
takutitdlugulo KanoK iliv-
dlune Danmark inuiait ka-
låtdlit arfangniarnigssamut
pisinautitauvfitoKåinik tu-
niorausimassoK. tamåko tu-
ngavigalugit aussaro nu-
narssuaK tamåkerdlugo ar-
fangniarnermut kommissio-
nip atautsirrunigssåne ka-
låtdlit KiporKartagssåt ang-
nikikaluartut piginarnig-
ssåt ajornarkusortusauvoK.
kalåtdltit arfangniarnerat
piuinåsåpat Kanga kukune-
rusimassut perKigsårtumik
iluarsiniartariaKarput.
Kalåtdlit-nunåne nangminerssor-
neruvdlune ingerdlanigssaK år-
Kigssflniardlugo nangminerssor-
nerulernigssamik atautsimitita-
liap sulinerata ingerdlanerane så-
kortumik akerdleringneKartar-
poK inuiait kalåtdlit Kalåtdlit-nu-
nåne atortugssiagssat pingorti-
tarssuarme piginenarérsut piv-
dlugit nangmingneK aulajangisi-
nåussuseKarnigssåt piumassa-
mingnigdlo iliorfigingnigsinau-
nigssåt pivdlugo — tåssane åma
pinenardlutik nunap iluata uliå
sågfiugagssatdlo. pisinautitau-
neK tåuna kalåtdlit tungånit, pi-
ngårtumigdlo nålagkersuinikut
suliniaKatigigfingmit Siumumit
aulajangiunenarpoK, tåssanilo i-
nersussutigineKardlune pisinauti-
taunen, (inuiait) tamåne inuto-
Kaussut pisinautitauvfinik emar-
sauterssorneK åma FN-p inuit pi-
sinautitauvfé pivdlugit isumaKa-
tigissutigisså maligdlugo, inuiait
kalåtdlit tamåne inutoKaussut
(sujugdlersauvdlutik nunane tå-
ssane najugaKartutut) pigissag-
ssarissåt. nangminerssorneruler-
nigssamigdlo sulissutigingning-
nerme pineKardluinaraluartOK i-
nuiait åssigingitsut Kavdlunåt
nålagauvfiata iluanltut nang-
mingneK aulajangisinåussuseKar-
nigssånik anginerussumik tunine-
Karnigssåt, tauva Kavdlunåt tu-
ngånit Kavdlunåt nålagauvfiata i-
luane inugtaoKatigingnerup Ka-
noK isumaKarnera kigdlilerniar-
neKarpoK: aulajangiuneKarpoK
nålagauvfeKatigingnerup ajor-
nartungortikå nunap atortug-
ssiagssautainut kalåtdlit ingmi-
kut itumik pisinautitauvfeKarnig-
ssåt, — åmalume autdlarKåumut-
dle pisinautitauvfeKarnermik er-
Karsauterssutit ilisimaneKångit-
dlat. tamatuminga isumaKatigi-
ssutigingningineK ima såkortusi-
tigisimavoK agdlåt ilåtigut nang-
minerssornerulernigssamik a-
tautsimititap åmalo nålagauvfe-
Katigingnerup maungåinarnig-
ssåt ilisimasupilungnarsivdlune,
taimalineKardlune statsministe-
rip ersserKigsumik OKautiging-
mago Kalåtdlit-nunåta Danmar-
kimut Kilerutaussut kigtoraru-
magunigit tåssa kigtorardluarsi-
naugai Kalåtdlit-nunånigdlo pi-
gingnigtigssautitauneK kiser-
mautilerdlugo.
taimåitordle isumaKatigissute-
Karnigssamut sule periarfigssa-
KalårpOK. nangminerssorneruler-
nigssamik atautsimrtitaK isuma-
Katigissutaugatdlartugssamik i-
sumagssarsivoK, tåssa tamåne i-
nutoKaussut inatsisinut tungatit-
dlugo pisinautitauvfisa inatsise-
KarneK pivdlugo erKarsautersor-
nermut nunanut tamanut atortu-
mut avdlatut ilusilerneKarnerati-
gut inuiait kalåtdlit tunineKar-
dlutik atortugssiagssanut pingor-
titarssuarmérérsunut »pisinauti-
tauvfingnik tungavilissunik«. nå-
lagauvfeKatigingneruvdlo soKUti-
gissai isumangnaitdlisaivfigine-
Karput kalåtdlit-Kavdlunåt isu-
maKatigingnigssånik piumassa-
KauteKarnlkut, isumaKatigissuti-
gineKåsavdlune ardlaisalunit
någgalérsinautitaunigssåt, uliap,
ervngup nukingata sagfiugag-
ssatdlo atorneKarnigssånut tu-
nga viussugssatut.
suna pivdlugo inuiait kalåtdlit
Jens Brøsted Eskimologisk Institut-ime
ili'niarnertujuvoK, nunap inuvTsa piginau-
titauvfé pivdlugit ilisimatujuvdlune atua-
gardlo »Et beskåret hjemmestyre«, nu-
navtine nangminerssornerulerneK piv-
dlugo agdlagsimavdlugo.
Jens Brøsted er kandidatstipendiat ved
Institut for Eskimologi med et projekt
omkring oprindelige rettigheder og for-
fatter til bogen »Et beskåret hjemmesty-
re«.
»tungavilissunik pisinautitauvfe-
Kåsåpat«, taimailiornermut måna
pissutåungigpat, kalåtdlit tamå-
ne inutOKaussutut ilumut nang-
mingneK nunamingnut atortug-
ssiagssautainitdlo inatsisinik tu-
ngaveKartumik nåpertuivdluar-
tumigdlo pisinautitaunigssamut
piumassaKartut? nangminerssor-
10