Atuagagdliutit

Volume
Issue

Atuagagdliutit - 01.07.1987, Page 20

Atuagagdliutit - 01.07.1987, Page 20
20 ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN NR. 27 1987 Nr. 4, 1971:. Qanoq ipermut nakkaatsigaagut? — Illoqarfiusaarsuaq! — Et monstrum af en by! Nr. 10, 1972: Illoqarfiusaarsuaq J.F. Eqqartorniagaq siornatigut maa- na oqaatigineqareersimavoq, nangeq- qinneqassaarlu: Inuup nammineersin- naatitaanera suuva, iluamik atorsin- naanngikkaanni? Nammineersinnaati- taaneq illersorneqarsinnaava, taanna taalutsiullugu nammineq allallu navia- nartorsiortissagaanni? Nunatsinni mikiartoqarpoq, allanimi kinguaassiuutit nappaataat tunillaas- sortumik atorneqanngillat. Ukiorpas- suanngortut gonorrhoe tunillaassuuttu- mik atuussimavoq nunatsinni, maanna- lu syfilis takkuppoq. Nalaataq imaan- naanngeqaaq. Pissutissaqarpoq anni- laanngatigissallugu nunatsinni inuit nappaataat gonorrhoe, aappartaaru- maartoq syfilisimik. Pissutsit atuutilersut pillugit allappoq nakorsaq P. H. Alsbirk, Uummannap aviiseeraani Nasigfik-mi: »Kalaallit Nunaanni nakorsaqarfinni sulinerup ilarujussua ukiorpassuarni a- torneqarsimavoq kinguaassiuutit nap- paataannik nungusaanermut, gonorr- hoeli ilungersortumik katsorsarniarne- qaraluartoq taamaattoq nappaat taan- na takussaaleraluttuinnarpoq, Kalaallit Nunaata ilaani allani suli maanngarnit (Uummannamit) sualunnerulluni. Go- norrhoe Kalaallit Nunaanni Danmarki- minngarnit 50-100-riaammik atugaane- ruvoq. Uimanarpoq syfilis ukiuni aggersuni aamma tamannarsuaq siaruarumaartoq — ajoqusiinerillu annerujussuit nap- paatip taassuma naggasatiumaarpai, a- serorsinnaavaami qarasaq qiterarlu, uummat taqqallu. Nakorsaqarfiit maannakkuminngar- nit annertunerusumik iliuuseqarsin- naanngillat, taamaallaalli nappaatip su- aluppallaamik siaruarnissaa pakkersi- maniarsinnaallugu. Nr. 4, 1971: J.F. Det er sagt før i disse spalter, og det skal siges igen: Hvad skal man med personlig frihed, når man ikke er moden til at forvalte den? Er det forsvarligt med personlig frihed, når man i dens hellige navn bringer sig selv og andre i fare? Der er noget råddent ved Grønland. Ingen andre steder end Grønland optræ- der kønssygdomme som epidemier. Det har gonorrhos gjort i årevis, og nu er sy- filis’en over os. Der er grund til at nære ængstelse for, at folkesygdommen i Grønland, gonorrhoe, får en ledsager: Syfilis. Om den situation skriber distriktslæ- ge P. H. Alsbirk i Uummannaq-bladet Nasigfik: »En stor del af sundhedsvæsnets ind- sats i Grønland har i årevis været rettet mod bekæmpelsen af kønssygdomme. — Til trods for den effektive behandling er gonorrhoe-sygdommen alligevel ble- vet stadig hyppigere, mange steder i Grønland endnu værre end her (Uum- mannaq). Gonorrhoe træffes 50 til 100 gange almindeligere i Grønland end i Danmark. Syfilis vil sandsynligvis kunne brede sig ligeså voldsomt i de kommende år — og langt større skader vil følge denne sygdom, der kan ødelægge hjerne og rygmarv, hjerte og blodkar. Sundhedsvæsnet kan faktisk ikke gøre ret meget mere, end der allerede gø- res for at holde situationen under kon- trol. Tamatumunnga pissutaavoq kingu- nissaanik eqqarsannginnersuaq akisus- saasseqannginnerlu Kalaallit Nunaanni atoqatigiittarnermi ersertartoq. Gonorrhoe tunillaakkaluttuinnas- sanngippat Kalaallit Nunaallu asat- tuunneqassappat ajunaarnersuarmut syfilisip nassatariumaagaanut, aqqu- taasinnaasutuatut itikannersutut siun- nersuutigisinnaasatuara tassa: Kikkulluunniit nikittaattunik ilaqar- tartut tamarmik paasisariaqarpaat pisa- riaqarluinnarmat angutip pooqartarnis- saa aallaqqaataanii naggataanut. Angu- tip pooqarnissaa arnap piumasarisaria- qarpaa, tamanna angutip paasisin- naanngippagu!« Tassa nakorsap oqaasii paatsuugas- saanngitsut. Tamatumali kingorna na- korsap oqaassinerata tamatuma i- maanngissussia paaserusunneqassan- ngikkaluarpat — qularnanngilarlumi suli arlalipppassuit taamaaliussasut — taava allatut iliorneq ajornaqaaq: peri- arfissaqartoqartariaqarpoq nammine- ersinnaaneq killiliiffigissallugu, nam- mineersinnaaneq atorneqarsinnaan- ngippat, inuttut inersimasutut silatuu- millu eqqarsarsinnaasutut. Landsrådip nutaapo aalajangigassaa siullerpaaq taamaammat tassaasaria- qarpoq, kinguaassiuutimikkut nappaa- teqartut tamarmik annertungaatsiartor- suarmik akiliisinneqartarnissaat tunil- laassuivallaallu isertinneqartalernis- saat. Ajornarsivormi soqutigittaanner- suaq isiginngitsuusaaginnassallugu. Al- laanngilarmi sianigigaluarlugu akornu- sersuineq nakorsat nunatsinni suliaan- nik sulilu ilaartuiniarneq nunatta tusaa- manerlugaaneranik. Qanoq ipermut nakkartigigutta aatsaat, akisussaasut aalassakkumaar- pat? Den ubekymrede letsindighed og an- svarsløshed, som ofte præger de sek- suelle forbindelser i Grønland, er ho- vedårsagen hertil. For mig at se er der stadig kun en reali- stisk og effektiv vej frem, hvis man i Grønland skal undgå syfiliskatastrofen og den tiltagende gonorrhoesmitte: Ved seksuel samkvem mellem alle, der afog til skifter partner, er det byden- de nødvendigt, at manden bruger kon- dom helt fra starten til slutningen af den kønslige kontakt. Kvinden må selv for- lange dette af manden, hvis han ikke forstår det!« Det var de rene lægeord, som alle uden tvivl kan forstå. Men hvis der her- efter skulle være nogen — som ikke øn- sker at forstå alvoren af den lægelige formaning, så er der ikke andet at gøre: Der må være mulighed for at indskræn- ke den personlige frihed, når man ikke er i stand til at forvalte den som et vok- sent og fornuftigt tænkende menneske. Den første afgørelse, som det nye landsråd vedtager, må derfor være, at hver enkelt patient, der lider af en køns- sygdom, får et klækkeligt bødeforlæg, og de værste smittebærere for en tid bliver berøvet personlig frihed. Dette går nemlig ganske simpelt ikke. Det er en bevidst sabotage af den lægelige tje- neste i Grønland og en underminering af Grønlands i forvejen ikke alt for gode renommé. Hvor langt skal vi ned i skidstet, før de ansvarlige reagerer? J.F. Nunatsinni sanaartorfiit anner- saat Nuuk inissaqartitsinngilaq 1977-ip tungaanut. llloqarfittaaq suliffissaqar- titsiniarnerup tungaatigut isumalluar- nartoqanngeqaaq. A/G-ip normuani uani Nuup borgmesteria Peter Thaarup Høegh oqarpoq: Inissaqartitsinngilagut ukiut siulliit tallimat, suliffissaqar- tinngilavuttaaq inuussuttorpassuit u- kiuni aggersuni atuarfinniit anisaru- maartut. Taamaammat Nuummi kommunal- bestyrelsip sulissutiginialerpaa illoqar- fimmut nutsernerup kigaallartsinneqar- nissaa. Maannakkutut nutsertoqaan- nassappat tamanna inissaqarniarnerup suliffissaqarniarnerullu tungaasigut a- jornartorsiutinik qaangerneqarsin- naanngitsunik pilersitsisussaavoq. Nalunaarut tamanna isumakuluutis- siinngitsuunngilaq, suli aammalu taku- titsilluni inunnik eqiterisitsiniarnerup i- luatsinngitsoorsimaneranik. Silaan- naap pissusia inuutissarsiornermullu tunngasut eqqarsaatigalugit naleqqu- tinngilaq issittuni illoqarfiliornissaq 10.000 sinnerlugit inulinnik, pingaartu- millu taamaappoq nunatsinni illoqarfiit akornanni nunakkut atassuteqarneq a- jornartumi. Ajuusaarutissaavoq pilersaarusior- Nr. 12, 1973: Ajorlunilu J.F. lppassaani nalliuttorsiorneqar- poq nunasiaajunnaarnitsinniit ukiut 20- inngornerat. Ukiuni taakkunani nunar- put Danmarkip ilagisimavaa, pissusis- samisuussaarlu aperissalluni, inatsisit tunngaviusut 1953-imeersut taamani i- sumalluarsimanermut naapertuuttumik kinguneqarsimanersut. »Aap naaggalu« akissutigissallugit tamatumani ilumoornerpaassaaq. Pisi- masut pitsaasuinnarsuusimanngillat aammali ajuvissorsimanatik. Ineriar- torneq ajorlunilu ajorsimanngilaq. Timikkut pissaqarnikkut, ilinniarti- taanikkut peqqinnissakkullu annertoqi- sunik pisoqarsimavoq. Tamatumuunna inatsisit tunngaviusut 1953-imeersut nu- natsinnut tassaasimappullusooq »matu mapperit«. Illupalaannguit taarserne- qarsimapput illunik inissianillu nutaali- aasunik. Imeq, innaallagiaq biilillu taa- maattussaaginnartutut illoqarfinni isi- Jørgen Fleischer 1984-imi 60-inik ukioqalerami saqqarmiulerneqar- poq. Belønningen i form af en orden kom til Jørgen Fleischer s 60-års fødselsdag i 1984. (Foto: Lil) ajunngilaq gineqalerput. Ailaammi illoqarfiit arla- qartut qalipaatilinnik fjernsyneqaler- put. Qangaanerusoq nunatta ajoqussua tuberkulose ajugaaffigineqartutut o- qaatigisariaqalerpoq. Inuit kingulliit portunerupput, peqqinnerullutik taqi- maannerullutillu ukiut 20-it matuma si- ornatigut inuusuttuninngarnit. Kalaal- lit inuusuttut ullumikkut danskit naligi- samittungajak isigaat danskisullu oqa- loqatigisinnaallugit assigiinngitsorpas- suarnik. Tamakku tamarmik ukiut 20 matuma siornatigut takorloorneqarsinnaanngil- lalluunniit. Kisiannili tamarmik taamaanngillat. Timikkut ineriartupiloornersuaq ka- laallimik asattuussisimanngeqaaq. Uki- ut kingulliit 20annertuumik inuttut mi- siligaaffiusimapput. Kalaallip ajorna- kusoortissimaqaaq nutaat sungiusima- nanngitsullu ilorlikkut malinnaaffigi- niassallugit. Tamatuma kingunerisima- vaa inuttut nikanarsagaaneq. Nakkaattuuvissimanngilagulli! Kukkuneqartarsimavoq. Tamanna i- limagingitsoorneqarsinnaanngilaq. A- jornakusoorsimaqaarmi inuiaat kingu- arsimasut atugartuutut siuarsimasun- nermi kalaallit sunniuteqanngippallaar- nerat. Suliassat nammagassallu aggua- taarneqarnissaannik udvalgi imaluun- niit udvalgi KGH-ip siunissaanik sam- misaqartoq kalaallimik ilaasortaqan- ngillat. Taamaassimavorlu ukiut 20 qaangiuttullu ineriartornerup aallarner- nerata kingornagut. Pilersaarutit ine- riikkat kalaallinut takutinneqartarput akuerisassanngorlugit, kalaallilli sunni- uteqanngillat pilersaarutit ilusilersorne- qarneranni. Danmarkimi nunatsinnilu nipputaa- juaannarppoq ineriartornerup kalaaler- palaarnerusumik aaqqissuunneqarnis- saa. Nunatsinni ineriartorneq Danmar- kimi pissutsinik issuaanerinnaassanngi- laq, ingerlanneqassallunili nunatsinni periarfiusinnaasut pisariaqartitsinerlu tunngavigalugit. Taamaattumik piffissanngorpoq illo- qarfiit pillugit pilersaarusiorneq nunat- sinni kommunalbestyrelsinut tunniun- neqassalluni. Taakkuniaraluarpummi pissutsinik paasisimasaqarnerpaasut. 1- sumagineqarsinnaanngilaq illoqarfiu- saarsuarmik Nuup alliartornissaatut pi- lersaarutaasumik issittuni pilersitsinis- saq, illoqarfimmi taamaattoq ungataa eqqarsaatigalugu atanissamut periarfis- saqanngilaq. ngortinniassallugit ukiut 20-iinnaat i- ngerlaneranni. Kukkunerilli ilinniarfigisimavavut. Ullumikkut paasinarsikannereerpoq si- umut aqqutissaq eqqortoq, tamatuma- nilu sammivissat inissitsiterneqalereer- lutik. Inatsisit tunngaviusut 1953-imin- ngaanneersut pilersimanngitsuuppata nunarput ullumikkuttut inngeqqaja- qaaq. Ineriartorneq ilorlikkut atugarli- uutinik naammattunik akilersimavar- put, sapiissuseerutitaanngilagulli. Ka- laallit ullumikkut imminnut tatigine- rupput, politikkikkullu inersimanerul- lutik ukiut 20 matuma siornagornit. 1- nuusuttut piumassuseqarput qallunaat isumalluutigiinnarnagit nammineeru- mallutik. Tamanna nuannaarutissaavoq. Nunatta oqaluttuarisaanerani ukiut 20 pisimasoqarnerpaat aalaterisimaner- paallu maanna kingoqqiuppavut. Ukiut tullissat 20 taama ajornakusoortigina- vianngillat. Naak kukkuneqarsimagaluartoq pis- sutissaqarpoq 1953-imi inatsisit tunnga- viusut atulermata kingorna nunatsinni sulisimaneq naammagisimaassallugu. Annoncér i GRØNLANDSPOSTEN Hvor langt skal vi ned i skidtet?

x

Atuagagdliutit

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Atuagagdliutit
https://timarit.is/publication/314

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.