Atuagagdliutit - 13.12.1989, Blaðsíða 6

Mike H. Poulsen, Nuuk Qanisartuut eqqaanni kisimi
juulliararsiorsimanerminik oqaluttuartoq
Oqaluttuaq ilaqutariit
terissakkut kælderimi
taartumi najugallit juul-
lisiornerat atuaruk, im-
maqa eqqaaginnassavat
fjernsynikkut aallakaa-
tittagaat Tom & Jerry,
taakkumi aamma im-
minnut kiimmattuar-
tuupput.
Juulliaraleraangat teris-
sat ningiuata piaraasalu
inertik sapinngisaminnik
pinnersaqqissaartarpaat, it-
tuatalu støvlitoqarsuaq aa-
siaat qassusiaannik pinner-
saaserlugu orpiliarisarpaa.
Teriaaqqat tamarmik qaq-
qortarissamik ataatsimik
tunissutisisarput puuluki-
merngullu qalipakua naa-
maatarlugu. Taamaalioree-
raangamillu støvlersuaq
kaavillugu qitillutillu eri-
narsorsuataalersarput qa-
sunermit sinileriaannann-
gomissamik tungaannut.
Tassa ukiut tamaasa taa-
maaliortarput, ukiorman-
nattaarlu taamaaliorput.
Imminnut pamiumikkut ti-
gooraateriarlutik qittaser-
put. Aanaavalli naatsiiarsu-
armi issiavigisartakkamini
issiavoq ukamarusaarluni-
lu, ilanilu qungujulaarluni
isigalugit. Orpiliakutsooree-
ramik ittuat oqarpoq, tassa
unnoqimmat innartariaqa-
lernerarlutik, teriaaqqalli
pamiutik iperallaataa nillia-
lerput »naamik, naamik«.
- Suniarassi, sooq taamak
oqarpisi, sinittariaqalerpu-
si, ataataata akivai.
- Innarusunngilagut, teri-
aaqqat akipput aanamillu
ukamartorsuata tunuanut
toqqorlutik.
- Sooq-una ingasattajaar-
niarpisi, juulliararunnaare-
ermat innartariaqalerpusi,
arnaat oqarpoq.
- Naamik, naamik, teri-
aaqqat akipput aanamillu
uppataasa qaannut qallorlu-
tik. Åanaata asarpalullugit
pakkuppai aperalugillu »so-
oruna innarumanngitsusi
asasaaqqakka«.
- Pikkununngaana maju-
arluta orpiliavimmik taku-
saasa, teriaaqqat qinuler-
put, an giners aallu oqarpoq:
- Uanga matup ikersisi-
maneratigut orpiliarujussu-
aq pinnersaaterpassuamik
naneruuteeralersugaq taku-
gakku.
- Uaguttaaq orpiliaq na-
neruuteeralik takoruso-
qaarput, qatanngutai naak-
kisaalivipput.
Aanaavalli oqarpoq:
- Ukorsiinnguiinaa, kisi-
annimi nalunngilarsi tappi-
kunngassallune qanoq navi-
anartigisoq.
- Kisiannimi inuit innare-
erput, teriaaqqap angajul-
lersaat oqarpoq.
- Qaa, ilaa, ilakasii qinuju-
alerput.
Angajoqqaavi qanoq oqas-
sanerlutik nalulerput aam-
mami juulliarartorsuum-
mat qitornatik nangartartu-
aannameq sapileramikkik.
Kiisamilu arnaat oqar-
p°q:
- Immaqami tamarmiul-
luta sivikitsunnguamik tap-
pikunnalaarutta.
- Allatummiaasiit ajorna-
qaaq, maleqqissaarlungali
pissaasi, angutaat oqarpoq,
tassalu aallarput. Nipaar-
saaqqissaarlutik ingerlap-
put qillertuusat pingasut
ammassassuarnik imallit
saneqqullugit, qillertuusal-
lu m arluk marmeladenik
imallit punnerusivillu sa-
neqqullugit.
- Maani mianersorluin-
nartariaqarpusi, tassami
puiaasat pingasut saftimik
imallit tunoqqunnialerpa-
vut. Aanaa ilaaviit, ataata
aperivoq.
- Ila ilaaviit, aanaa akivoq.
- Ingerlaannaritsi, ilami
uanga teriaarakas iugallara-
mali inimiissimagama iser-
figeqqinnissaa qilanaare-
qaara.
- Una pullatikasik puup
naatsiianik imallip tunua-
niittoq sianigalugu, teriaaq-
qat mikinersakasiat oqar-
poq.
- Taanna nalimngeqaara,
aanaa akivoq. - tassaana ua-
gut mikigallarattali pooq
taanna saniatigut pullaser-
taraat, taamalu oqarpuni
torrallavillugu pissiallaan-
naq saneqquppaa ilanilu tu-
aviinnaq maliUugit.
- Ii, takusiuk orpiliap ku-
sanamera, teriaaraq putuli-
akkut kissarsuup killinga-
niittukkut anillaqqaartoq
oqarpoq, kisianni naak na-
neruutai oqarsorigaluarak-
kit naneruuterpassuaqar-
toq.
- Ilumoorpunga, unnum-
mut naneruuteqaraluarpoq,
teriaaqqat angajullersaat
akivoq - kisianni maannak-
kut taartuinnaavoq.
Tassani qeqqeraannarput
orpiliaq kisiat nakkullugu,
tassanngaannarli naneruu-
tai ikeriasaarput, nalunngi-
liuk qanoq iLUlutik ikinner-
sut? Tassaana aannaap na-
neruutit elektricitititortut
ikittaataat sakattoorsima-
gaa.
- Hii, takusiuk kusanassu-
sia, teriaaqat nillerput,
aammami ataatap anaanal-
lu kusagilluinnarpaat. Orpi-
liaq kaavillugu suluunnat,
qaajasut erfalasuaqqallu isi-
ginnaarpaat. Ilaatali suli
nuannemeq nassaaareria-
saarpaa, tassalu biileeraq
amoortagaq. Soorunalumi
teriaaqqat taanna amoor-
sinnaanngilaat, nukappiaq-
qalli taassuminnga tunisis-
simasup amooreersimavaa
iteruni aallartiinnarian-
ngorlugu, taamaattumillu
teriaaqqat tassunga qaqini-
ariarmata biileeraq aallar-
poq.
- Naagga, aso, tassa nipi-
lioqinasi, arnaat nipanger-
saavoq.
- taama nuannartigisoq,
teriaaqqat akipput ingerla-
saqattaarlutillu.
- Qitsummi aggeraluar-
pat, ataataat oqarpoq.
Oqaatsini naalluanngik-
kaaluunniit qitsuk nipaar-
saavilluni matukkut iser-
poq. Ataata, anaana, aanaa-
lu putuliamut pulapallap-
put teriaaqqalli biileeqqa-
mit niunngitsoorput. Inger-
lasaqattaartuarput aatsaal-
lu inuulillaramilli taamak
ersitigalutik. Qitsuk orpili-
ap killingani qamajuarpoq,
saneqqutileraangatalu tigu-
seriaraluartamiarluni. Qit-
sulli kigaappallaartarpoq.
Tassami biileeraq sukkaqa-
luni saneqquttarmat. Teri-
aaqqat tamaasa ilaasoralu-
git.
- Immaqa orpiliamut pis-
seriartuugutta, teriaaqqat
angajullersaat siunnersui-
voq biili kigaalliartuleriar-
mat, tassalu biili uninniari-
artorli teriaaqqat tarsialuin-
naq pissigarput. Ataaseq
uummataasap iluanut iki-
voq, ataaseq naneruutip tu-
nuanut toqqorpoq, ataaseq
qaajasup qaavanut sisa-
maallu siaartartunut im-
mulluni. Naalli angajuller-
saat. Aa, aapanna nooqutaa-
ta qaavani issiavoq erinar-
sorlunilu:
Qitsupalaakasik qitsupalaa-
kasik
tigunavianngilatsigut
qitsupalaakasik qitsupalaa-
kasik
ilami sianiik
Qitsuulli tusaanngitsuu-
saaginnarpaa, biileeqqallu
kisiisa paaqqutaralugit so-
orlumi teriaaraqarsimane-
raluunniit sianiginngikkaa.
- Ilissikasiit soqutiginngi-
vippassi, biileeraruna pin-
nguariniariga, oqarpoq.
- æ, æ, allatut sapilerialla-
rami, nalunngivipparput
aqqaraluarutta malersussa-
galuaritsigut, teriaaqqat an-
gajullersaat oqarpoq.
- qanoq aamma juullertor-
suarmi, qitsuk akivoq.
Taavalu teriaaqqat ta-
marmik aqqarput, Uumullu-
mi qitsuup sunngilaaluuun-
niit oqaannarlunili:
- tuaviorlusi inissinnuka-
pallanniaritsi, juullerun-
naarniariarpammi taama
ajunngitsiunnaassagama pi-
nialissallusilu.
Taavalu teriaaqqat pisin-
naasanngu artik tam aat qi-
maarsuataarput. Sunaafla-
lo kælderimi in im in ni anaa-
namik ataatamik aanamillu
utaqqigaatik annilaangarii-
lilerlutik.
- Isumaaloriilingajappu-
gut, neriorsorniartigullu
kingoma inimut majuaru-
manasi, amaata oqarfigai.
- Aap, taamaalioqqissan-
ngilagut, teriaaqqat akipput
juullisiummillu erinarsorlu-
tik anigu inertik nuannaaru-
tiginermit.
Nutserisoq Maannguaq
Berthelsen
-1953-imi Nuummi Ilinni-
arfissuatoqaq nagga-
taarlugu inerpunga ilin-
niartitsisutut qjoqitullu
19-niinnarnik ukioqar-
lunga. Atorfinitsinne-
qarpungalu vandlærelæ-
reritut vandrekatekiti-
tullu Igalikup kangerlu-
ani savaateqarflnni pin-
gasuni.
Eqalunni Abel Kristiansen-
ikkunni (Aabillikkunni),
Qanisartuuni Henning
Lund-ikkunni (Aqqaluak-
kunni) Atikerlimilu Abel
Egede-kkunni (Aabillikkun-
ni) ilinniartitsisunngorpun-
ga, taakkulu suliffigisarpak-
ka ullut 14-kkaarlugit. Eqa-
lunniit Qanisartuunut 20
kilometerinik isorartuti-
gaaq, Qanisartuuniillu Ati-
kerlimut kilometerit 15-t.
Imalu aallartippunga:
Juulliaraavoq ullaannguaq
suli taarluni. Eqalunniip-
punga ukioq 1955. Meerar-
paalussuit makereersimap-
put assuarlutik oqarfigigak-
kimmi ullaakkut arfineq-si-
samanut naalagiassasut pi-
vorleerlutillu ullormut nu-
naqarfiit suliffissakka pin-
gasuummata.
Ullaakkorsiorpugut juul-
lerpalaartumik. Ataata, an-
aana, meeqqallu ilaat aper-
sortereersimasut, ningiuat
uangalu inimiippugut orpi-
liaq kakillarnanik sanaaq
tipigeqisoq pinnersaatigalu-
gu. Arfineq-sisamanut naa-
lagiarpugut. Naalagiaree-
ratta orpiliarpugut. Juullip
siornatigut Qaqortumiikka-
ma mamakujussisimagama
meeqqat tulluussutigeqi-
saannik agguarpakka.
Naammassigatta Qani-
sartuunut ingerlasariaqa-
lerpunga pisuinnaq. Nam-
mattagarsuara immeriarlu-
gu aallaannarpunga, nerior-
sorlugillu aqagu ualikkut
juuUip ulluani takoqqissal-
lugit. Sila alianaappoq ner-
raannguarluni, aqqutigis-
sallugit qaqqat, qooqqut,
narsartat tatsillu sikusima-
sut nunalu sermimit quat-
sersimasoq.
Kisiivippunga
Ingerlagama ullo-qeqqar-
torlu Qanisartuut nalaan-
nut sissamut pivunga. Qani-
sartuut nunap timaaniikka-
mik taserujussuup Eqaluit
tasersuata ilaa ta sinaanut
unippunga.
Kiserramma eqqarsaatik-
ka amerlasuut sarsuatiler-
pakka. Kingullermik juulli-
ararmat Nuummi Semineui-
atoqqap nerisarfiani (øko-
nomi) qiimaqaluta ilinniar-
torpassuuulluta nerivugut.
Maannali inoqateqarnanga
kisimiippunga. Nammat-
takkamiittunik qaqqortaris-
sanik sisam aa gunartunik ti-
gusivunga, ifilanillu kilita-
nik margarinalikkanik aam-
ma qaqitsillunga. Qaqqorta-
rissat ujaqqamik kaariarlu-
git ilulequtai iffialerlugit
qaqquluppakka (kigutigik-
kallarama). Eqqaraluunniit
imeqannginnami iggisema-
git nerivakka.
Taava ingerlaqqippunga.
Nalunaaquttap marlup eq-
qaa nalleraalu Atikerlimut
apuuppunga, kujataatun-
gaa tarrajussereersimasoq.
Illunnguat nuanneqaaq.
Meeqqat nuannaarput ajoqi
takkummat, kisiannili un-
nukkut arfineq-marlunn-
gortinnagu Qanisartuunut
apuuttariaqarpunga.
Atikerlimi taarsilersoq
aallalerami (itivilerama) ila-
qutariinnguit sakimminara-
luassusii, juulliaraammam-
mi.
Sila kissartumik niggiler-
simavoq. Qaqqap qaavani
taseq kingulleq aqqutissara
nalunngilara, avannaatun-
gaa issangiarluni imaasar-
toq.
Taarmut assorlunga ava-
laannaqaanga. Siko pujan-
nermik tingitaavunga, quja-
nartumik sanerarmiumik
nassataqartuaannarama
taama nakkannginninni
kapputeqattaarlugu annap-
punga.
Unnukkut arfineq-mar-
lunngulersoq Qanisartuu-
nut apuuppunga. Savaatilis-
suarni unnukkut naamik
savatorpugut. Kangeq-up
appai mamarsaatigikutsoor-
pavut hvidkål-ilerlugit. Aqa-
gukni juullerujussuarmi de-
cemberip 25-ani 1955 iter-
punga Aqqaluap nannuttar-
sua madraseralugu.