Atuagagdliutit - 21.04.1994, Blaðsíða 5

PEQQINNISSAQ
NR. 2 • 1994
Anaanap immun pe^mnamerw/ocl
Anaananngortut tamangajammik milutsitsisinnaapput - siunnersomeqarluaraangamillu pitsaanerusarpoq
Anaananngortut ilaasa ernereernermi kingoma qaammatit arlaqanngitsut qaangiunneran-
ni milutitsiunnaartarneranut pissutaakkajuppoq immukippallaarneq. Naalungiarsuk eq-
qortumik naammatsitsillugulu milutsinneqartarneratigut iviangit naammattumik immu-
liortarput.
»For lidt mælk« er den mest almindelige årsag til, at nogle holder op med at amme allerede
i løbet af de første måneder. Men hvis barnet er lagt rigtigt til brystet, spiser, når det er
sultent, og får lov til at spise færdigt, bliver der produceret nok mælk. (Ass./Foto: Knud
Josefsen)
HELSE - Naluneqanngereer-
sutut anaanaasup immua naa-
lungiarsummut peqqinnarner-
saavoq. Naalungiarsuk inun-
ngomiariartoq milutsileraanni
immuliomeq aallartilluameru-
sinnaasarpoq. Inunnguinnarlu-
nimi milussinnaanera sakkor-
tunerusarpoq.
Anaanap immua naalungiar-
suup pisariaqartitaanut naleq-
qussagaavoq, akuilu pitsaaner-
saasartulik. Immummi inuus-
sutissatannertoorujussuupput
aammalu naalungiarsuup
qaammatini arfinilinni siullerni
inuunermini peqqilluni anaa-
nap immua inuussutigisinnaa-
vaa.
Aamma milutsitsineq naalu-
ngiarsuup anaanaasullu ataqa-
tigiinnerannut nuanniinnarani
pingaarutilerujussuuvoq, kii-
salu: Milutsitsineq aallartillu-
arsimappat taava kingoma
ajomanngitsumik ingerlanne-
qarsinnaavoq.
Milutsitsineq nappaatillu
tunillaassinnaasut
Anaanap immua nappaatinut
tunilaasinnaasunut akiuussu-
tissamik akoqarpoq. Anaanaa-
soq meerarlu nappaammik tu-
nillanneqarpata anaanaq aki-
uussutissanik pilersitsisarpoq
immuatigut sunniuttartumik,
taamaalilluni naalungiarsuup
anaanami immuanik milunner-
migut nappaatit akiorsinnaan-
ngortarpai.
Milutitsineq
sapiqaqarnertu
Naalungiarsuup inuunerani
qaammatini siullerni anaanaa-
sup immuanik inuussutissa-
qartinnerinnaagut nersussuup
immuanik sapigaqalernissara-
luanut illersuutissinneqartar-
poq. Taamaattorli kingoma
meeqqap sapisagaleratarsin-
naanera milutsitsinerinnaap
isumannaarsinnaanngilaa, ila-
qutariinnili sapigalittut nap-
paateqartoqartillugu pingaaru-
teqarluinnarpoq sivisunerpaa-
mik meeqqamik milutsitsinis-
saq. Taamaammat aamma pi-
ngaamteqarluinnarpoq anaa-
nap napparsimavimmiinnerata
nalaani naalungiarsuup im-
mummik - anaanaasup immua-
nut taartaasumik - immuttor-
tinnginnissaa.
Anaanap immua
minqutitsinerlu
Akuutissat toqunartullit, soor-
lu DDT, PCB aamma dioxiner,
anaanaasup orsuata ipiutaasar-
taanut katersuussimasut anaa-
naasup immuanut pisinnaane-
rat ilisimaneqareerpoq. Imali
annertutigineq ajorput milut-
sitseqqusinnginnissamut tun-
ngavigineqarsinnaanatik.
Taakkua naalungiarsunnut
ajoquteqalersitsisimaneranni
uppernarsaatissaqartoqanngi-
laq.
Anaanaasup immuata
sananeqaataa
Meeraq ingoreersoq ullualuit
ingerlaneranni immuk anaa-
naasumi pilersinneqartartoq
taaneqartarpoq kolostrum
imaluunniit råmælk (immuk
akuitsoq). Taanna annertu-
ngaatsiartumik akiuussutis-
sartaqartarpoq naalungiar-
summut illersuutissartaqarlu-
ni.
Ullualuit ingerlaneranni
anaanap immua annertusiar-
tortarpoq.
Immuup sananeqaataa assi-
giinngittanngilaq, naalungiar-
summulli peqqinnarluinnar-
tuunera qularutissaanngilaq.
Milutsinemp aallaqqaataani
immuk kimikitsuararsuusar-
poq, milutitsijunnaariartorne-
mlli nalaani sødmælkimut eq-
qaanamemsarpoq, tassa orsu-
mik akoqarnerusarami.
Anaanaasup inuunera
Milutsitsinemp nalaani pi-
ngaamteqarpoq eqqarsaatigis-
sallugu nerisat, imikkat pujor-
tarnerlu annerusumik minne-
rusumilluunniit milutsitsinik-
kut naalungiarsummut aamma
ingerlaqqittarmata. Aamma
nakorsaatit taamatut sunniut-
tarput. Nerisassat assigiinngii-
aartut peqqinnartullu nerisari-
sariaqarput pingaartumik naa-
titat, soorlu naatsiiat qarrinillu
nerisassiat. Imermik allanil-
luunniit imemerunikkut anaa-
nap immoqalernerulemeranik
kinguneqameq ajorpoq, taa-
maattorli imerusunneq pina-
veersaartariaqarluni. Iviangit
immuliornerat naalungiarsuup
milunnerata sunnertarpaa -
imermik allanilluunniit imer-
palasunit pinnani.
Pujortarunnaarnissaq pisa-
riaqarpoq imaluunniit milutsit-
sinerup nalaani pujortarneq
sapinngisaq tamaat killilersi-
maartariaqarluni.
Imigassaq aalakoornartulik
nakorsaatillu anaanaasup im-
muanut akuliuttaiput, taa-
maattumik sapinngisamik imi-
gassartortoqarnaveersaarnis-
saq pisariaqarpoq. Nakorsaati-
nut tunngatillugu nakorsaq
apersomeqarsinnaavoq.
Nerisassat ilaat naalungiar-
summut peqqigunnaarutaasin-
naasutut isigineqartarput. Ta-
matumani eqqarsaatigineqar-
lutik sakkortuunik tipillit,
soorlu uanitsut, kålit, radiset,
vindruat, citronit aamma suk-
kulaatit. Naalungiarsuilli ta-
marmik sapingaqarneq ajor-
put, nerisassat suut naalungi-
arsuup sapernerai paasineqar-
sinnaajumarpoq. Nerisat imik-
kallu pissutaatinnginneranni
pissutsit allat annilaangalersit-
sisinnaasut ingalassimatinne-
qartariaqarput. Tassami pi-
ngaarutilerujussuuvoq peqqin-
nartunik nerisaqamissaq. Tii-
tomaveersaarlutillu kaffisor-
naveersaartarit. Tii anarsin-
naajunnaarsitsisinnaavoq, kof-
feinilu - kaffip akua - naalungi-
arsummik eqqisisitsijunnaar-
sitsisinnaavoq.
Vitaminisortitsinissaq peq-
qussutigineqartarpoq. Milutit-
sinerup nalaani ullut tamaasa
soorlu vitamiininik akoqarlu-
artunik (multivitaminer) mi-
neralilinnik iisisarnissaq in-
nersuussutigineqarpoq.
Qanoq akulikitsiqisumik
milutsinneqartassaøa?
Naalungiarsuk miluttamerisa
akuttussusaa assigiinneq ajor-
put, aallaqqaammulli ullup un-
nuallu ingerlanerani arfinileri-
arluni arfineq pingasoriarluni-
luunniit milutsinneqarneru-
sarput. Nalungiarsuilli ilaat
annertunerusumik milutsin-
neqartariaqartarput. Piffissap
ingerlanerani milutsitsisar-
nerpit akuttussusissai sungi-
ukkiartussavatit.
Naalungiarsuup
aalajanqissaøaa
Sapinngisamik naalungiarsuup
qaqugukkut qanorlu sivisutigi-
sumik milunnissani aalaja-
ngertassavaa. Naalungiarsuk
milullusinnarluni iviangik ipe-
raruniuk naammatisimaarsi-
massaaq. Taamatullu milutsit-
sisamikkut ivianngit immuli-
omerat naalungiarsuup pisari-
aqartitaanut naapertuutilertar-
put.
Naalungarsuup
miluttaasaa
Milutsitsineq ajomartorsiuti-
taqarsinnaasarpoq, soorlu naa-
lungiarsuup muliit kisiisa mi-
luppagit. Tamaalinikkut muliit
ippigineqalersarput iviangiillu
immoqarpallaalerlutik anner-
narsillutillu. Iviangitit naalu-
ngiarsummut oqummiutitsil-
luartassavatit. Aatsaat taamaa-
liornikkut naalungiarsuk eq-
qortumik milussinnaalissaaq,
taamalu iviangit imaarussin-
naalissallutik, mulitit ippinna-
runnaassapput, iviangippillu
immuliomera sunnemeqarlu-
alissalluni.
Immoqarpallaalemeq
Ivianngit anniarilersimassa-
gukkit pingaaruteqarpoq pi-
aartumik qanoq iliuuseqarfigi-
nissaaq.
Naalungiarsuup iviangit
imaarussinnaanngippagit, ima-
qarpallaalersimanerat pissuti-
galugu, taava arlaatigut immu-
iaasoqartariqassaaq. Tagiar-
tomeqarsinnaapput taamalu
immuk aniatillugu - ajoman-
ngippat qullortumik uffarne-
rup imaluunniit baaliaasarsua-
mi uffamerup nalaani. Aamma
pumpe qallerup inneranik
ingerlatilik attartomeqarsin-
naavoq atomeqarsinnaavoq.
Nalorngiguit peqqissaasoq
imaluunniit milutsitsinermik
ilisimasalik aperigiuk.
Muliit
Muliit annernarsisarput naalu-
ngiarsuk kukkusumik milut-
tarneratigut, tassa iviangeq
oqummiutitsilluameqartarsi-
manngikkaangat. Muliit kimil-
lanneqalersinnaasarput.
Naalungiarsuk milutsikkun-
naarusukkaanni inuak oqum-
miutitinneqarsinnaavoq millu-
arneqarunnaanissaata tunga-
nut.
Immukippallaarneq
Anaananngortut ilaasa erne-
reernermi kingoma qaamma-
tit arlaqanngitsut qaangiunne-
ranni milutitsiunnaartarnera-
nut pissutaakkajuppoq immu-
kippallaameq. Iviangit immuli-
ortarnerannut naalungiarsuup
miluttarnerata sunniuteqar-
tarnera eqqaatsiareerparput.
Naalungiarsuk eqqortumik
naammatsitsillugulu milutsin-
neqartameratigut iviangit
naammattumik immuliortar-
put.
Qasuneq ulapippallaamerlu
iviangit immuliorpallaarunnaa-
neranut pissutaalluarsinnaap-
put, taamaammat meeqqavit
miluttarnera pissusissami-
soorsorigukku tamannalu al-
lanngortikkumanagu taava im-
minut eqqarsaatigisariaqarpu-
tit. Milutsitsinerpit nalaani is-
sialluarnerlutit? Milutsitsine-
rup nuannersua eqqarsaatigi-
sarnerpat imaluunniit sulias-
satit naammassineqanngitsut
eqqarsaatiginerusarnerpatit?
Milutsitsinerpit nalaani ni-
pilersuutinik ilorrisimaarnar-
tunik appisimaarsinnaanngila-
tit?
Ullut ilaanni misiginarsin-
naasarpoq naalungiarsuk ner-
rersunerulersoq/milukkuma-
nerulersoq, taamalu milutsit-
sinerulemikkut iviangit im-
muliornerat piffissami sivisun-
ngikkaluami annertuneruler-
sinnaalluni.
Naalungiarsuk peqqippasip-
pat miluttarnerisalu akornanni
sinittarpat taava naammatsil-
luni miluttarsimassaaq. Peq-
qissaasoq pulaaraangami naa-
lungiarsuk oqimaalutakkajut-
tarpaa, taamaattumik taamaali-
omissaq pisariaqameq ajor-
poq. Milutsitsinerup saniatigut
anaanaasap immuanut taartaa-
sumilf immulianik immuttor-
titsisoqassappat anaanaasup
immuliomera annikillisinne-
qassaaq. Annertuseqqinneqar-
sinnaavoq aatsaat milutsine-
mp akulikillineratigut.
Milutsitsineq imaluunniit
mituffik)
Naak anaanaasup immua peq-
qinnarluinnaraluartoq taava
meeqqat milutsinneqarlutik
ineriartortinneqarsimasut
anaanaasup immuanut taarsi-
ullugu immuliamik immuttor-
tineqartarsimasunut sanilliul-
lugit ineriartomerat assigiin-
ngissuteqanngillat.
Arlaatigut peqquteqarluni
milutsitsisinnaanngikkaanni
meeraq immuliamik immut-
tortinneqartariaqarpoq.
Anaanaasup immuanut taar-
siullugu immuliaq nersussuup
imuanik sanaajuvoq - sanane-
qamermini anaanap immuata
akuatut ittumik sapinngisaq
tamaat akoqartinneqartoq.