Atuagagdliutit - 21.04.1994, Blaðsíða 7

NR. 2 • 1994
PEQQINNISSAQ

Meemaddat nerisassaat
All.: Nakorsaq, meeqqat nerisaqartinneqamerannut lektori Kim Fleischer
HELSE - Nerisassat peqqin-
nartut killeqanngiu sartuupput.
Meeraaqqat nerisassaat sorpi-
aassanersut ilisimaneqanngil-
lat, kisiannili maleruagassat
ataasiakkaat malinneqartus-
saapput. Taakkumi malinngik-
kaanni ajutoortoqarsinnaavoq,
ajutuuittoqartillugulu inuune-
rup ingerlanerani kingusinne-
rusukkut kingunerlutsitsiso-
qarsinnaavoq.
Nerisat meeqqap inuunera-
ni ukiumi siullermi marlunni-
luunniit pingaarutilerujus-
suupput. Tamatumalu saniati-
gut uumasunik misissuinernit
ilisimaneqarpoq inunngomer-
miit kukkusumik nerisaqartit-
sineq inuunerup ingerlanerani
peroriartomermi ineriartor-
nermi kingunerlutsitsisoqar-
sinnaasoq. Massakkumullu
misissuisamerit takutittarsi-
mavaat tamannattaaq inunnut
atuuttuusoq. Paasineqartut
malullugit takuneqarsinnaa-
voq kukkusumik nerisaqarti-
taaneq inersimasunngornermi
uummatikkut taqqatigullu
nappaatinik nalaataqarnissa-
mut qaninnerulissutaasartoq,
aammalu ukiumi siullermi alli-
artomeq pissusissamisoorsi-
matinnagu inersimasunngor-
nermi angissusissamut isuma-
qartorujussuusinnaasoq.
Inunngomermiit qaammati-
ni sisamaniit arfinilinni siuller-
ni meeraq anaanap immuanik
milutsittariaqarpoq. Tamatu-
munngalu peqqutaasut arlalis-
suupput. Meeraq anaanaminit
milutsinneqanngikkuni anaa-
naasup immuanut taarsiullugu
immuliamik milutsinneqas-
saaq. Taamaammallu inuussu-
tissanik toqqaaniartarneq pif-
fissami tassani ajornanngitsua-
rarsuusarpoq. Aatsaanuna
meeqqat allanik nerisaqartin-
neqamialeraangata ajomartor-
siutit pinngortartuL Ajomar-
torsiutaanerpaasartullu akuli-
kinnersarisarpaat meeqqap
piffissap siulliup naalernerani
suli alliartupiloortilluni arlaan-
nik peqquteqarluni inuussutis-
samik naammattumik pissar-
sinngitsoortarnerat.
Meeraaqqat oqimaassutsi-
minnut naleqqiullugu annertu-
nerujussuarmik nerisarput.
Meeraq ataasiinnarmik ukiulik
imikkani ilanngullugit ullup
unnuallu ingerlanerani 1 kilo
missani nerisarpoq. Angut 70
kilomik oqimaassuseqartoq
taama annertutigisumik neri-
sassagaluaruni ullormut imik-
kani ilanngullugit 7 kilot neri-
sartussaagaluarpai. Taamaam-
mallu meeraaqqat pisariaqarti-
tatik pissagunikkit arlaleriar-
lutik nerisarnissaat pingaaru-
teqarpoq. Aammattaaq neri-
saasa naammattunik inuussu-
tissartaqarnissaat pingaarute-
qarpoq. Taamaanngippammi
meeqqat annertunerujussuar-
mik nerisariaqassapput, taa-
marsuarlu nerissagunik inis-
saqartilluarsinnaanngilaat.
Taamaammallu pingaartuuvoq
nerisassat allamik akoqarluan-
ngikkunik orsoqarluarnissaat,
orsormi gram-imut kulhy-
drat-inik protein-imillu akui
Inunngomermiit qaammatini sisamaniit arfinilinni siuller-
ni meeraq anaanap immuanik milutsittariaqarpoq. Meeraq
anaanaminit milutsinneqanngikkuni anaanaasup immua-
nut taarsiullugu immuliamik milutsinneqassaaq. Taa-
maammallu inuussutissanik toqqaaniartarneq piflissami
tassani qjornanngitsuararsuusarpoq.
De første 4-6 måneder efter fødslen skal barnet helst have
modermælk. Bliver barnet ikke ammet, får det i stedet mo-
dermælkserstatning. Så valget af levnedsmidler er ikke
svært i denne periode. (Ass./Foto: Knud Josefsen)
sassat taamaattut annikitsun-
joule-mut marloriaammik ako-
qartarmat Levnedsmiddelsty-
relsep paasititsiniaanera, ima-
tut oqaasertalerlugu: »Puala-
nera naammappa?« inunnut
anngussimavoq, tassanimi
meeraaqqat allanut naleqqiul-
Meeraaqqat oqimaassutsiminnut naleqqiullugu annertunerujussuarmik nerisarput. Mee-
raq ataasiinnarmik ukiulik imikkani ilanngullugit ullup unnuallu ingerlanerani 1 kilo
missani nerisarpoq. Oqimaassutsiminnut naleqqiullugu 10 procentimik nerisaqartarput.
Små børn spiser store mængder mad i forhold til, hvor meget de vejer. Et et-årigt barn spiser
cirka 1 kilo mad i døgnet inklusive drikke. Det svarer til cirka 10 procent af deres kropsvægt.
(Ass./Foto: Knud Josefsen)
lutik orsumik pisariaqartitsi-
nerunerat paasititsiniutigine-
qarpoq. Paasititsiniaanermi si-
unnersuutaasut marluk paasi-
umartorujussuupput:
1. Nerisassat aserortikkat
kinertulialluunniit meeq-
qannut nerisitatit tamati-
gut margarinamik, punner-
mik uuliamilluunniit alus-
saateqqamut akusakkit.
Meeqqap ataatsip missaani
ukioqaleruni ilaqutariinni
nerisaasut assiginik nerisa-
qalernissaata tungaanut
taamaaliortarit.
2. Meeqqat pingasut mis-
saanni ukioqalernissaata
tungaanut immunnik orso-
qarpianngitsunik, soorlu
skummet- aamma kærne-
mælk-inik imertittassan-
ngilat.
Imaanngikkaluarpoq
naalungiarsuit tamarmik
sapinngisamik pualasuuju-
tinneqassasut aammalu
meeraq saluttuuguni arlaa-
tigut ajoquteqarsimassasoq.
Inersimasut assigiinngit-
suupput, aammalu mee-
raaqqat taamaallutik - ilaat
pualasuujupput ilaallu sa-
luttuullutik. Kisiannili naa-
lungiarsuit nerisatik pissu-
tigalugit saluttuussanngil-
lat. Qularuteqassagaanni
piflissami aalajangersima-
sumi meeraq puallarsarlugu
misilinneqaraluaruni ajoqu-
taanavianngilaq. Aamma
meeqqap pissusissamisut al-
liartunnginnera nerisaqar-
titaanermit allaanerusumik
arlalissuarnik peqquteqar-
sinnaavoq. Napparsimasin-
naapput, taamaammallu
meeqqat pissusissamisut al-
liartunngitsut nakorsamit
misissorneqartariaqarput.
Peqqutaasartut affat
Meeqqat pissusissamisut alli-
artunnginnerannut peqqutaa-
sartut ilagaat angajoqqaat qi-
tornamik naammattumik neri-
saqartitsinnginnerminnut er-
numasut nerisitsiniarlutik pin-
ngitsaaliisamerat.
Meeqqat arlaannik sapinga-
qarlutik immikkut nerisaqar-
tinneqartut nerisassaat piler-
saarusiorluarsimanngikkaanni
inuussutissamik annikippal-
laamik pissarseratarsinnaap-
put. Angajoqqaat peqqissaasu-
mit, nakorsamit imaluunniit
nerisassanik mianerinninnis-
samut immikkut ilisimasalim-
mit iluamik ilitsersuulluarne-
qarsimanatik namminersorlu-
tik misilittaanerini meeqqap
inuussutissamik amigartumik
pissarsinissaa ilimanarneru-
lersinnaavoq.
Meeqqat ataatsip missaanik
ukioqalersut suli amamik im-
muanik miluttut saniatigut im-
mulinnik allanik nerisaqartin-
neqanngikkunik inuussutissa-
mik annikippallaamikk peria-
taarsinnaapput. Meeqqat quli-
ngiluat missaanni qaammatillit
arnamik immuanik miluttut
ullormut nalinginnaasumik
200-300 ml-erinik miluttarput.
Tamatuma saniatigut meeq-
qap aalisakkanik neqinilluun-
niit nerisaqartinneqannginnis-
saa aalajangemeqarsimappat
meeqqat taamatut pineqartut
ikinnerpaartaannaat pissusis-
samisut alliartorsinnaapput.
Iviannginit milutsitsiunnaar-
nissap aalajangiutiinnarnissaa
naammanneq ajorpoq, kisian-
nili nerisat milutsitsinerup sa-
niatigut naammattuunissaat
isumagisariaqarluni.
Inuussutissaqartitsiniame-
rup saniatigut meeqqat sukka-
suumik alliartomerisa nalaan-
ni mineralinik naammattunik
pissarsisamissaat pingaarute-
qarpoq. Naatitanit kinertulia-
nillu mineralit pissarsiarine-
qarsinnaasut annertunngillat,
mineralillu taakkunannga pis-
sarsiarineqarsinnaasut timip
iluamik suliarisinnaaneq ajor-
pai. Taamaammallu pingaar-
tuuvoq nerisassat neqinik aali-
sakkanillu akuUit nerlersuuti-
gineqarnissaasa kinguarsame-
qannginnissaat. Meeqqap af-
farmik ukioqalernerani neri-
nguakkaarlugit aallartinneqar-
sinnaapput, taamaattunillu
nerlersuilemissamut qulingi-
luanik qaammateqalernissaa
tikiinnarlugu utaqqisinneqar-
sinnaavoq.
Akoorutissat
Piflissami kingullermi akooru-
tissat pillugit allaaserisat arla-
lissuupput, tassami Europæi-
ske Union-imiit siunnersuum-
mik takkuttoqarpoq nerisassat
sunik qanorlu annertutigisu-
nik akoorutissalersorneqar-
sinnaanerat pillugu. Siunner-
suutaasoq malillugu akoorutis-
sanik siornatigomit amerlane-
rusunik annertunerusunillu
akooruisoqarsinnaalissaaq. Si-
unnersuullu akuerineqassap-
pat meeraaqqanut minnernut
kingunerlutsitsisinnaavoq.
Meeqqat inersimasuniit ma-
lussarinnerupput. Tassami
inersimasunut naleqqiullutik
nerrersunerupput aammalu
sukkasuumik alliartorlutillu
ineriartortuullutik, taamaam-
mallu malussajanerusortaat
ajomerusunik nalaataqartar-
tussaapput.
Taamaakkaluartorli erseq-
qissassallugu pingaaruteqar-
poq meeqqanut minnernut ne-
risassiat akoorutissanik ako-
qanngilluinnartarmata ima-
luunniit annikitsuinnanngua-
mik akoqartarlutik. Paarnat,
naatitat, neqit nioqqutissallu
immunnik akullit aammalu
meeraaqqanut nerisassiat qal-
lunaat tuniniaaffiini nassaas-
saasut taamaapput. Taamaam-
mallu ilaqutariit ulapaartuartut
meeraarartaminnut nerisassi-
omiartillutik ineriikkanik pisi-
nissartik ajorusuutigisariaqan-
ngilaat.
Ilaqutariit ineriikkanik neri-
sassarsisartut amerliartuin-
narput. Meeraaqqallu ilaquta-
riinni nerisaasut assiginik ne-
risartut amerlasoorsuupput
Taamaammalllu siunissami
nerisassagut amerlanerusunik
akoorutissartaqalerpata mee-
raarartagut annertunerusumik
eqqomeqartarsinnaapput.