Atuagagdliutit - 11.02.1997, Blaðsíða 11

Nr. 11 • 1997
11
7^1£a ag'agsc/é/'a £/£
GRØNLANDSPOSTEN
Puigugarpassuit ilaasa puttallarteqqinniameri
Ukiut ingerlaneranni ileqqutoqqat puigorneqanngikkunik ileqqulersuutigineqartarneri
allanngoriartortarput. Taamatuttaaq tivarsameq allamigoriartimngitsuunngilaq.
llattoq, H. C. Petersen
Qanga isumaliortaraluarpu-
nga pissutsit nunatta nunasia-
alemerata nalaani allaatigine-
qartut »itsarmut« tamarmut
uuttuutissaasut. Nunatta a-
ngallaviginerani eqqaamasa-
mininnguanik katersuinermi
paasinarsivoq taamaanngit-
soq.
Kulturikkut oqaluttuarisaa-
nerput siulitta Inuit ukiuni
800-ni nunatsinniinneranni
pisoq misissulerlugu paasi-
narpoq ukiut ingerlaneranni
allanngoriartornermik piso-
qarsimasoq. Allanngoriartor-
neq tamanna Hans Egedekkut
sioqqullugilli aallartereersi-
mavoq. Taamaattumik Hans
Egedep kinguliisalu allaatigi-
saat tassaapput taamanikkut
killiffimmik eqqartukkat; i-
maannaanngitsoq pissutsinik
taakkuujuarsimasunik takutit-
sisut.
Singajimmik kinguaavinil-
lu oqaluttuaq ilisimasarput
pisimasunik 1600-kkut naa-
lemeranni 1700-kkullu aallar-
tilaameranni pisunik eqqartu-
ivoq. Tassani atuarparput:
»Ullukinneq eqqorlugu iffit-
taramik... Kitsissormiorpas-
suit, Kangerullu kanginngua-
niittut, Illorpaallu eqqaanniit-
tut Illunnguarmiullu umiar-
paat tamarmik Kangermut ka-
tersuutiinnaqaat... Ilisimavu-
tillu ulloq taanna nalleraangat
qaannamik ataatsimilluunniit
aallartoqarneq ajormat«.
Massalugooq ullormi issuma-
ni oqaluttuarineqartumi sila-
gissuaq, Kangerup sioraani
apparpassuit majoralaava-
taannguartut! Inuit assuffat-
torsuupput, »kinami nutaan-
ngilaartunnguanik atortussaq,
inuit nutaaginnarsuamik atisi-
simagamik«.
Ullukinnersiomeq
Ulloq pineqartoq, 22. de-
cember, nalliuttorsiorfissuu-
voq; maanna eqqaamasami-
ninnguatigut tusaamasarput.
Sinerissap ilaani allani eqqaa-
masat tusariartigit.
Kangaamiut eqqaannit oqa-
luttuamit paasinarpoq: Ulloq
taanna nalleraangat ukiiviit
assigiinngitsut Kangerlussu-
atsiap paaniittut meerartatik
katersorlugit nunaqarfiit i-
laannut illorujussuarmut qi-
mattaraat, inersimasumik
paarsisulerlugit. Inersimasut
allat »iffikkiarlutik« umiamik
ukiiviit ilaanni katersuuttar-
put. Eqqaamaneqarpoq »iffit-
tut« katersuunnerat ullut talli-
maasartut, tassa 22. decembe-
rimit 26-iat ilanngullugu.
Ilulissanngooq Sermiliata
paani, ukiiviit kangerluup
saqqaaniittut alannguaniittul-
lu inui ullut taakku nalleraa-
ngata katersuuttarput. Isuma-
qatigiissutitinngooq malillu-
git ukiut tamaasa nunaqarfiit
tulleriiaarlugit nikittarlugit
katersuuffigisarpaat. Tamati-
gunngooq angakkortaqartus-
saagamik angakkortaat ilaaju-
artarpoq.
Tassa eqqaamasat amiak-
kunnguisa ilaat taamaapput.
Angakkortaqartarput
Paasinarpoq nalliuttorsiomeq
kulturimut upperisarsiomer-
mullu atasoq. Aammami o-
qaatigineqarpoq katersomer-
mi angakkoq ilaasartoq. Nal-
liuttorsiomerup imaa puigu-
gaasimavoq, massa ullut talli-
mat nalliuttorsiomermut atu-
gaasaraluartut.
Alaskami kuisimanngitsuu-
nerup nalaani pisut allaatigeq-
qissaarsimasut alakkarterutsi-
git ukiup ingerlanerani nalli-
uttorsiortamerit arlallit eqqar-
tomeqarput. Ilaat ullut talli-
mat missaanni sivisutigisut.
Tamakku ileqqutoqqat malil-
lugit ullut tulleriiaarnerini
imaat aalajangersimapput,
ukiut tamaasa pisamerit ma-
lillugit ingerlasartut. Nunat-
sinni Aassuutisiomerup ullui-
sa tallimat imaat aamma taa-
maassimassapput. Pingaartu-
mik angakkumit ilaqartameri-
sa asuli katersuunnerunngit-
sut paasinarsisippaat. Nalliut-
torsiomerit kinguaariinni ki-
ngomutanik kulturimik uppe-
risarsiornermullu atasunik
tunngaveq arput.
Oqaluttuarineqarpoq taa-
mani Nuup eqqaani Kanger-
miut kuisissallutik aalajange-
ramik ileqqutoqqallu iperar-
tussanngorlugit isumaqati-
giissimasut inuiattut ileqqutik
tamakku taamaaliinnarlugit
iperarumanagit. Taavagooq
naggataarutaasumik arsaate-
rujussuarput. Taama aalaja-
ngernerat arsamerup taassu-
ma immikkut isigisariaqame-
ranik takutitsivoq.
Kalattut arsaanneq
Isumaqamarpoq arsameq ta-
manna ullukinnersiorluni ul-
luni tallimani nalliuttorsior-
nerup imaasa ilagisimassa-
gaat. Imaasa ilaat allat, ajo-
qersuisut ajorisaat, inngeme-
rit upperisarsiorluni tivanerit/-
qitinnerit angakkuussutsimut
atasut pisimanngilaat, ajoqer-
suisut imminnik kuisisussat
pillugit, unali arsameq ajortu-
tut isigineqannginnerusoq qi-
nersimallugu. Nuummiut uki-
utoqqami ilumoomllugu »ka-
lattoortarnerat«, avannamu-
kaat kujammukaallu arsartar-
nerujussuat 1900-kkut qeqqat
tikillugu atugaasoq, nalliut-
torsiomerup tamatuma imaa-
sa amiakkorissavaat nalitsinni
nunguttoq. Taamatut kunngit
pingasut ulluanni kiinarpa-
lersorluni mitaameq tamatu-
munnga atanasorinarpoq.
Ajoqersuisut allaatigisaasa
nassuiaatissaqanngitsut ilaat
eqqaassavavut. Umiamik ar-
fanniarlutik arfermik upan-
nikkaangamik assuutinik a-
tukkersorlutik piniartarput.
Isuma assuamermut pissutaa-
soq puigugaasimavoq. Uper-
niviup eqqaamiuni eqqaama-
saq assut soqutiginarpoq: It-
sarooq aasami arfanniamerup
kingornagut nalliuttorsioraa-
ngamik inuk puisip angisuup
amianut ilillugu qummut na-
loqattaartarpaat. Tassa eqqaa-
masaq, allamillu ilaqarani!
Kisianni kulturikkut oqaluttu-
arisaanermut atatillugu eqqa-
masaq taanna naammappoq!
Ilisimavarput Alaskap avan-
naani upemaakkut arfanniar-
nemp qaangiunneratigut nal-
liuttorsiomermi aalajangersu-
nik imaqartitaasartumi imaa-
sa ilagigaat »nalukattuk«,
inuk aarfip amianut pisillugu
qummut naloqattartarlugu.
Pisat imminneqartamerat
Ilimanarluinnarpoq naliuttor-
siomerup ilai allat Alaskami
atugaasartut aamma itsaq nu-
natsinni atugaasarsimassaga-
luartut maanna eqqaamanee-
mssimasut. Tamakku ilagaat
emguseq qisuk nutaaq uper-
naaq tamanna arfeq pisaq si-
ulleq pilalersinnagu arfemp
qamanut imermik kuisissu-
taasartoq, immitsissutaasar-
toq. Tamanna arfanniamerup
inemerani nalliuttorsiomermi
ikuallanneqartarpoq, tassa-
gooq ukiut tamaasa emguseq
nutaaq atomeqassammat. Ili-
simavarput nalliuttorsiomerit
ilaanni kiinarpaat qisuit qitin-
nermi/tivanermi atorneqar-
tartut nalliuttorsiomemp nag-
gataamerani aamma ikuallan-
neqartartut, nalliuttorsiomer-
mi atugassat nutaajusussaam-
mata. - Nalunngilarputtaaq
maani Kalaallit Nunaanni it-
saq miluumasut imarmiut pi-
satik pilalersinnagit imermik
immittaraat, tassa tarnimut
uppernermut atatitaasumik
retuaalip piumasaa taamaam-
mat.
Toomat kiinaat
T aagugassaqaalukkaluarpu-
gut. Marlussunnguilli ilan-
ngullagut: 1905/06-mi ilisi-
matooq William Thalbitzer
Tunumiut ileqqutoqaannik
katersuilluni Ammassalim-
miittoq amap utoqqaap Ak-
kemilimmik atillip kiinarpaat
pillugit ima nassuiaassimam-
magu: Itsarooq uaajeememp
ilaani kiinarpaat qisunnik sa-
naat toornanut kiinarititaasut
aamma atortaraat eqqaama-
neqarput. Tassa taamani Tu-
numiut ajoqersomeqalemerat
sioqqulluguli tamakku ato-
runnaareersimapput inuit i-
laannit ataasiakkaanit ilaanni
oqaaseqatigiinni ataasiinnan-
nguani eqqamaneqartut.
Alaskami siulit toqoreersi-
masut nalliuttorsiutiginerini
angakkut siulersortagaanni
qassimi pisartuni, kiinarpa-
lersorluni tivanerni kiinar-
paat, toomanngooq kiinaat, a-
tomeqartarput... Kingumut
kulturikkut ileqqorsiat itsaq
nunatsinni atugaalluartut a-
tomnnaarsimasut ilaat. Kitaa-
ta ilaani utoqqaat ilaata oqaa-
serisarsimasaa kinguaavisa
eqqaamavaat: »Immaqamiin-
nagooq inuit aquutinik in-
ngertorsuit tusaagaanni, tu-
sarnertaqimmatagooq«! Ki-
pitsataa ullumikkut taamak
paasigaluanngilarput, pisaa
puigugarpassuit ilagimmas-
suk.
Inngemtit aquutinik pisar-
tagaat inngerutaapput upperi-
sarsiomermi atorneqartartut.
Angakkoq toornilluni ilim-
marsimatillugu samunnarsi-
matilluguluunniit timaa ilisi-
rnanani natermi nalavoq. Taa-
maannerani »tusariat« (ila-
giit/naalagiat) inngerutinik
aquutinik taaneqartartunik
atuisarput, angakkup tarni-
ngata timiminut utemissaa a-
qunniarlugu. Tamanna pissu-
tigisimallugu inngerutit im-
mikkoortui taakku taasarpaat:
aquutit.
Tamakku tamarmik taku-
tippaat kulturikkut oqaluttua-
risaanermi nunatsinni allan-
ngoriartornermik pisoqarsi-
masoq Hans Egedekkut sior-
nagulli aallartereersimasumik.
Tamakku ilaasa eqqaama-
neqarnerisa amiakkunngui
katersorlugit katiteraanni, i-
laasa paasinissaat ajornaku-
sooqaat. Alaskamili pisartu-
nut naleqqiuteriaraanni, kul-
turip iluani inissittarput allaat
ilai paasinarsisarlutik.
Umiartortut qittasaat
Tamakku ilagaat siulitta qitii,
taamanikkut tivanermik taa-
gugaat, nalitsinni aamma pui-
gorlugit nalulersimasavut,
allaat ima nalulersimatigalu-
git Europap Kitaamiuisa umi-
artortut qitii arfannianit ilik-
kakkat uagut inuiattut qititsi-
tut isigilersimallugit, taasaler-
simallugit »kalattuut«; nunani
allamiunik tikeraartoqaraa-
ngatta kulturikkut pigisatsin-
nik takutinniarlugit kalattoor-
figisarlugit. Siulitta qitii/tiva-
samerat misissorlugu aamma
uissuumminartunik arlalissu-
amik siumugassaqarput. Ti-
vanerit ilaat aliikkusersuu-
taapput ilaallu upperisarsior-
nermut atallutik.
Allanngoriartomermut pis-
sutaasut maani eqqartussan-
ngilakka ilumut allanngomer-
mik pisoqarsimanera oqaati-
giniaannarakku.
Ukioq manna Nuummi kul-
turikkut illorsuassap Katuap
atoqqaartinnerani isiginnaar-
titsisartut »Silamiut« takutin-
niagaat qitinneq/tivaneq kul-
turikkut ileqqorsiatoqqanit
nunatsinni puigugaasimasunit
taallugu nutaamik ilusilerlugu
takutinneqassaaq, siuaasanit
kulturikkut oqaluttuarisaane-
rup imaasa ilaat nutaamik aal-
lariarfissinneqarluni inuusut-
tunut inspirationimik tunnius-
sisussatut neqeroorutigine-
qarpoq.
Inuit ilaata aperaanga sooq
aamma Alaskamiut issuaan-
nassagivut? Aperineranut pis-
sutaasoq paasinaqaaq, nunat-
sinni kulturikkut pigisat pui-
gorsimasavut amerlammata
isuma allaat uagutsinnut ta-
komartanngorsimammat. Ta-
kutitsinissamut periarfissaq
maanna pitsaalluinnarpoq.
Lokaler til de unge
AASIAAT(arl-.) - Ung-
domsklubben i Aasiaat
ønsker sig mere albuerum.
For tiden deler klubben
pladsen i »Igdlo« med mere
end 100 bøm i alderen fra
seks til 10 år, der er med-
lemmer af fritidsklubben;
men nu lysner det måske.
Måske kan der blive tale
om at ungdomsklubben kan
flytte ind i den tidligere
KGH manufakturfabrik,
som kommunen har overta-
get. Skolevæsenet skal ikke
anvende bygningen i år,
men behovet opstår igen i
1998.
Men det er først om et år.
Derfor indstilles det til
kommunalbestyrelsesmø-
det af kultur og undervis-
ningsudvalget, at bygnin-
gen indtil videre kan an-
vendes som ungdomsklub.
Hertil siger økonomiudval-
get, at det er en god ide, og
tilføjer, at sagen senest 1.
januar 1999 tages op til for-
nyet behandling, så måske
har man her noget i posen
vedrørende lokaler, hvis
der kan ventes så længe.
Ja til Grækenland
lVlTTUUT(arl-.) - Kom-
munalbestyrelsen i Ivittuut
kommune har været i gave-
humør. I hvert fald har man
besluttet at sige ja til et til-
skud på 4.000 kroner til
Gymnasiet i Qaqortoq i
form af støtte til en studier-
ejse til Grækenland for ele-
verne fra skolens 3. g.
Den positive indstilling
kan skyldes, at der i den
klasse, som vil ud at rejse,
går en elev fra Ivittuut.
Bodil Gøpel
Qaqortumi
tusarnaartitsissaq
QAQORTOQ(arl-.) - Kun-
ngikkormiunut isiginnaar-
titsinermi erinarsortartoq
Bodil Gøbel Det kongelige
Kapel-imeersoq Verner Ni-
colet ilagalugu Qaqortup
junip 13-iani kulturi nalli-
uttorsiutigilerpagu tusar-
naartitseqataassaaq.
Tusamaartitsisussat nu-
naqavissut qallunaallu sa-
niatigut lsland-imit tusar-
naartitsiartortoqassaaq.
Nalliuttorsiornermissaaq
saqqummersitsisoqassaaq
timersornermillu aaqqis-
suussinertaqassalluni, ti-
mersortartunillu ilisimane-
qatunik qaaqqusisoqarsi-
mavoq. Nalliuttorsiomeq
junip 21-iani naassaaq.
Bodil Gøpel vil
give koncert i
Qaqortoq
QAQORTOQCarl-.) - Kon-
gelig operasanger Bodil
Gøpel vil sammen med
Verner Nicolet fra Det
Kongelige Kapel være
blandt de optrædende, når
Qaqortoq 13. juni slår por-
ten op for dette års kultur-
festival.
Der kommer foruden lo-
kale og danske optrædende
også underholdning fra Is-
land.
Festivalen vil også om-
fatte udstillinger og sports-
arrangementer, hvortil
kendte sportsstjerner er
inviteret. Punktum sættes
21. juni.