Atuagagdliutit - 29.05.1997, Síða 14

14
Nr. 40 • 1997
7^ta^a^'c/é/'a £/£
GRØNLANDSPOSTEN
TAAMAISIKKOQARLUTIT
LADY MACBETH-IUSAAR-
SINNAANNGILATIT
Taamaakkaluaq kalaaleq isiginnaartitsisartoq Makka Kleist nunarsuaq
tamakkerlugu isiginnaartitsisartunngorpoq
Makka Kleist qiimaqaaq. Ti-
mini tamaat atorlugu oqalup-
poq, najungasunilu avissaar-
terusugunaraluarpai takutik-
kusullugu uummammi tiller-
tup inuuneq inuillu nuanner-
suni nuanniitsunilu naapittak-
kani qanoq misigisaqarfigalu-
git takutikkusullugu. Uum-
mamminit oqalunnera kiinaa-
ni ersippoq, inuunerminilu
misigisartakkani oqaluttuari-
vai, soorlu filmimi sarsuatin-
neqaannartut. Atuakkamilli
najoqqutassaqanngilaq. Eq-
qaamasai najoqqutassaapput,
inuttullu pissusia qanoq it-
tuussusialu ilitsersuisuupput.
Oqaluttuani tamaasa al-
laqqunngilai. Assersuutigalu-
gu inuit ikinngutillu immin-
nut aserorterlutik alianartu-
mik inuuneqalersimasut. Ima-
luunniit aperiganni isigin-
naartitsisartuunermini iluat-
sinnerpaasimasani pillugit a-
kissutai. Nammineq pigin-
naassutsini pineqaraangata
tulluareqalugu peqqusiileqi-
sarpoq, taamaattorli tupinnan-
ngitsumik misigissutsini nu-
annaamermik tulluusimaar-
nermillu takutitsisut isertuus-
sinnaanngilai.
Ajomavianngilarli Makka
Kleist pillugu oqaluttuaq amf-
gaateqalaaraluaruni, oqaluttu-
assaqaqaarmi. Aalajangersi-
masumik toqqagaqarluni i-
nuunikuunngilaq, toqqarsi-
mavaali naapittakkani omigi-
nartitani, qanorluunniit piviu-
sunngortikkuminaatsigigalu-
arpata.
Aallaqqaataali sunniuteqar-
figivallaanngilaa, tamaallaat
25. december 1951 Qullissani
inunngorami kikkut tamarmik
alutorimmanni. Nukarlersaa-
sussaagaluarpoq, nakorsam-
mi amaa Bertiaraq meerar-
taaqqiqqusimanngilaa. Anga-
julliit tassaapput Edvard, atui-
sartunik siunnersorti, tulliup-
put niviarsiaqqat Birthe, Sieg-
rid, Agga, kiisalu niviarsiaraq
marlulissallu, tamarmik pi-
ngasuullutik inunngorsimatsi-
arlutik toqusut.
- Aggap tamanna iluareqaa,
Makka peqqusiileqisutut qu-
ngujulluni oqaluttuarpoq, i-
noorlaammi pingasut toqune-
rat alianaqaaq. - Taamaam-
mallu Agga arfmiliinissami
tungaanut miluppoq, ajorival-
laanngilaalu. Inunngoramalu
Anaana isumalluarluni aperaa
aamma uanga toqussanersu-
nga. Qujanartumik taama a-
jortigisumik pisoqanngilaq, i-
sumaqarpungalu kingusinne-
rusukkut nuannaarutigisaraa.
Kuupik naajaavoq
- Nukarlersanngunngitsoor-
pungalu nukatitassanngorlu-
nga. Ajaga tusilartuullunilu o-
qajuitsuusoq ernersaarpoq,
niviarsiaraateqareerporlu, in-
norluutinilu peqqutigalugu i-
sumaqarami meeqqat amerla-
nerusut saperlugit, ilaqutariit
nuannaarutigeqisaannik anga-
joqqaatta nukappiaraq qaa-
masoq tiguaat. Tassaavoq
Kuupik, pingaarumillu ataata-
ga tulluusimaarpoq. Edvard-
ip kingoma panissaartuarsi-
mavoq, ernertaanilu assor-
suaq tulluusimaarutigaa.
- Anaanagali aamma nuan-
naaqaaq. Angajoqqaakkami
meerartaaqqikkusukkaluarput,
nuannaarutigeqaallu Kuupik
angerlarsimaffitsinni inun-
ngormat. Eqqaamavara anaa-
nama iminngisaannartup emi-
sussiortoq skåleeqatigimma-
gu, nillerlunilu - Emertaaqaa-
nga, annemanngilarluunniit!
- Kuupik alliimimmat ataa-
tagalu illoqarfimmi pisuttu-
artaqaat - ataataga taartoq ka-
laalerpasittoq, emeerarsualu
qaamasoq. Ateruserpaat Tu-
lugaq Naajarlu.
Allanngoriartorfik
Qullissat
- Qullissaniilluta aalajangi-
vippunga isiginnaartitsisar-
tunngomiarlunga. Illoqarfim-
mi tassani kulturikkut sammi-
saqartoqaqaaq, isumaqarpu-
ngalu tamatumunnga peqqu-
taasoq inuit sumi tamaan-
ngaannit nuuttuummata. Kul-
turi akulerussortuuvoq, assi-
giinngitsullu arlallit aliikku-
sersuisarput isiginnaartitsisar-
lutillu. Ilinniartitsisut, spejde-
rit, illoqarfimmiut. Saniati-
gullu Vaigat-imi nipilersori-
aaseq. Eqqaamasarpara allan-
ngoriarfiusoq, Nunatta Kitaa-
ni ileqqut assigiinngitsut ta-
marmik imminnut sunnerta-
qattaarlutik isumassarsiseqat-
taartut akuliullutik, kulturik-
kut ineriartomeq tamatsinnut
pingaaruteqarluinnartoq.
- Anaanaga isiginnaartitsi-
soq takoqqaarakku angutaa-
saarpoq pinniitsoq pujortaa-
serluni. Kanngusoruttorama
nunguissaarullunga, isigin-
naartitsissutilli ingerlanerani
tiguartippunga, qularutigiun-
naarparalu aamma uanga taa-
maaliortariaqarlunga.
Saamerlermit nivissat qatanngutigiit Siegrid, Agga, Birthe angutaatalu Nikkulaap Makka
kissumiaraa. Saavanni niviarsiaraq illortaavat Susanne.
Fra venstre er det søstrene Siegrid, Agga, Birthe og far Nikolaj med Makka på armen. Den
lille i forgrunden er kusinen Susanne.
- Isumaqarpunga Nunatsin-
ni siullersaalluta filmertarfit-
taarluta, aammalumi Qullis-
sani sulisartut peqatigiit aal-
lamemeqarput. Inuit aavi a-
kuleruttameri peqqinnarpoq,
inuillu assigiinngitsut naapit-
tameri. Aliatsattarpunga ka-
laalli inuusuttut inuiaqatigiin-
nik allanik allaluartut naam-
mattooraangakkit, uungan-
nannguaq isigalutik immin-
nuinnaq eqqarsaatigalutik ta-
kusinnaanngimmassuk sor-
passuamik arajutsisaqarlutik.
- Qullissarmiut akusaanerat
pitsaavoq. Kikkut tamarmik
suliffeqarput, aammali piniar-
tortaqarput. Tamarmik piniar-
tuunerugunarput, neqinillu a-
torfissaqartitatsinnik immit-
sinnut pilersorpugut. Amigaa-
teqanngilagut. Meeraaneq
pissarsinartoq toqqissisima-
nartorlu.
- Anaanama eqqumiiginar-
tinngilaa isiginnaartitsisartun-
ngorusukkama. Isiginnaartit-
sisartutut pinnguartuarpunga,
igalaat saaguinik atisalersor-
tarpunga, anaanama atisai as-
sorlugit sorpassuamik isigin-
naartitsisarlunga, meerarpa-
lullunga takorluukkanni isu-
maqarfigisanni qanoq isigin-
naartitsissallunga takorloor-
tarlugit.
Toqqissisimaneq tassa
- Inuunerli toqqissisimanar-
toq kipitinneqarpoq. Aqqaneq
marlunnik ukioqarlunga 6.u-
mi atuarlunga Danmarkiliar-
titaavunga ukioq ataaseq atu-
ariartorlunga. Taamani taa-
maattarput. Qallunaatut inuu-
niassaagut, qallunaatullu ilin-
niamissaq pingaamersaavoq.
- Odsherred-imi naasoris-
saasuni najugaqalerpunga, pu-
igunngisaannarparalu nersutit
puulukillu inaannut takomari-
artitaagama. Amoniak-ip ti-
persuata anersaartorfikka mi-
lippai anersaarsinnaajunnaa-
ngajallunga.
- Aallannginninni isum-
memikuuvunga qallunaat ta-
marmik qaammaasalerujus-
suit, taamaattumillu tupaal-
lappunga, ilaqutasiakka ajun-
ngeqisut nuannerlutillu, al-
laalluinnarmata. Inuunermin-
nut tunngasut ilisimavaat. Eq-
qaamiuminni susoqamera qa-
noq ittuuneralu pillugit ilisi-
masalissuupput. Silarsuarli
taassuma avataaniittoq ilisi-
manngilaat. Ungasippallaar-
soraat susassarinagulu.
- Qullissani pinnguartarpu-
gut nunat allat ilisimasaqarfi-
giniarlugit. Paarlakaajaalluta
sequnngertarpugut nunarsuul-
lu assingani tikkuagaqartarlu-
ta, nuna arlaalluunniit ima-
luunniit silarsuup immikkoor-
tua sunaluunniit toqqarutsigu,
taanna paasiniaaffigisarpar-
put. Assersuutigalugu demo-
krateeqarpa imaluunniit ki-
sermaassilluni naalakkersui-
soqarpa? Kulturiat qanoq it-
tuua, suullu inuussutigaat?
Qanoq inuttutigaa, naalagaaf-
fillu qanoq pisoqaatigaa?
- Odsherred-imi ilaqutarsi-
anni taamaattoqanngialq.
Lady Macbeth kalaaleq
- Ajunngeqaalli, ajornian-
ngikkaluarlutillu ullut arlaan-
ni ajuallatsippaannga ukior-
passuit qaangerniarsarisan-
nik.
- Unnuit ilaanni aperaannga
alliguma sunngorusunnersu-
nga, ingerlaannarlu akivakka
isiginnaartitsisartunngorniar-
lunga. Ukiorpassuamimi ilisi-
mareerakku isertuussaanani-
lu.
- Nipaarutivippulli, arlaan-
nillu kukkusumik oqarsima-
sutut tupigusullutik isigaan-
nga. Sivitsulaartoq angutaat
oqarpoq: - Arraa Makka, taa-
ma isikkoqarlutit qanoq ilillu-
tik Shakespeare-p isiginnaa-
gassiaanik isiginnaartitsisin-
naavit?
- Eqqarsaatiginngisaannar-
para Shakespeare-p isiginnaa-
gassiaanik isiginnaartitsissa-
guma isikkora tulluutinngit-
soq, eqqarsaatissinneqarpu-
ngalu. Ulloq taanna killigalu-
gu arlaannulluunniit oqaluttu-
anngilanga isiginnaartitsisar-
tunngomiarlunga. Eqqarsaati-
galu puigomiarpara. Taamaa-
liorsoraanga.
- Ukiorpaaluit tamatuma
kingoma Toronto-mi isigin-
naartitsisoqareersoq angutee-
rannguup unitsippaanga, su-
naaffa Londonimi Royal
Shakespeare Theatre-imi isi-
ginnaartitsisussarsiortartuu-
soq, kaammattorpaangalu tas-
sani Lady Macbeth-iusaassa-
sunga, taamaalimmallu Ods-
herred-imi ilaqutasiakka
qiimmaallallunga eqqaavak-
ka. Ila ilisimagaluarunikku...
- Allamullu saariameruvoq.
-Taamani ileqquuvoq ka-
laallit atuartut Danmarkimiin-
nerminni ukioq ataaseq uteq-
qittamerat. Qullissani 6. klas-
siuvunga, atuariikkakkalu
Danmarkimi peqqittussaallu-
git. Ila nuanneemttormat siu-
nertaa paasisinnaanngilara.
Kiisa tamip nakorsaaliartin-
neqarpunga, ilinniartitsisum-
mi isumaqarluinnarput ar-
laannik ajoquteqassasunga.
Tamilli nakorsaata paasiler-
torpaa suliassaaleqiinnartu-
nga, taamaattumillu klassimik
ataatsimik qaffatsinneqarpu-
nga, pitsaanermillu ingerlaq-
qilerlunga.
USA-mi orpiliaq
aappaluartoq
- Odsherred-imeereerama Aa-
sianni efterskolerpunga, ki-
ngornalu ukiut pingasut
Nuummi realskolerlunga. Ki-
ngoma American Field Ser-
vice aqqutigalugu USA-liar-
nissannik periarfissinneqar-
punga, soorlu ullumikkut
aamma inuusuttut periarfissa-
qartut. Aallarluni peqqinnar-
poq inuuneq paasisimasallu
pissarsiffiginemniaraanni. I-
laqutariit najugaqarfigisakka
siulliit ingasattorsuarmik qar-
supiinnartuupput. Califomia-
mi Orange County-mi naju-
gaqarput, akunnatuni ani-
ngaasarsiortuupput, kissaati-
gigaluaqaalli akimasutut isi-
gineqamissartik’ pisuussuti-
millu affaat nittarsaallugit -
biilit pingasut, inini tamanga-
janni fjemsynit, suullu tamar-
mik qarsuppiinnartumik ilu-
artuusaartippaat. Juullimut
orpilissat pingasut pisiaraat -
qaqortoq, tungujortoq qaama-
soq ataaserlu aappaluartoq.
Kiattorujussuuvoq, inuule-
ramalu aatsaat taama juuller-
palunngitsigisumik juullisi-
ominni kiagunnera qullikkalu
ulussakkut kuunneqqisaap-
put. Qanoq iliallallutillu oqal-
laaraat: »I love you, I love
you« soorlu nipi naassaan-
ngitsutut aniatitaat uummam-
mit pisuunngitsoq isumaqar-
tinneqanngitsorlu. Eqqarsaa-
tigaara ilumoomtivikkaanga-
mikku qanoq oqartamersut.
- Qujanartumik ilaqutariin-
nut allanut nuuppunga. Inuit
taakku paaseqatigiiffigaakka.
Soorunami imaanngilaq taak-
ku pisoorsuummata, inuttulli
ajunngeqimmata. Pisoorsuu-
nermik nittarsaannissaa pisa-
riaqartinngilaat, fjemsynitu-
aallu sikaavimmi pamaaru-
teqqavoq, aatsaallu nutaarsi-
assat aallakaatinneqaleraa-
ngata ikinneqartarluni. Unan-
nut tamanna ajunngeqaat, i-
maallaat allanut piffissaqarlu-
artarpunga angerlarnissama
tungaanut.
- Aallarluni nunanut allanut
angalasamemp iluaqutit ila-
gaat imminut ilikkartameq.
Inunnut allanut assersuussin-
naavugut, paasisarparpullu