Atuagagdliutit - 13.08.1998, Blaðsíða 14

14 • TORSDAG 13. AUGUST 1998
ATUAGAGDLIUTIT
SISORAATINIK PUJASSAASARTOQ
AAUSARNERUP SIUTTORILERPAA
Paaviaaraq Heilmann sukasimaarluni - sisorarfimmi inatsisartullu ataatsimiittarfiani - fooqqiissaaq
j rsj j j r r
NUUK(KK) - Marlunngor-
nermi 18. august aalisamer-
mut, piniamermut, inuussu-
tissarsiomermut nunaleriner-
mullu naalakkersuisoq Paavi-
aaraq Heilmann 40-nik ukio-
qalissaaq.
Imaatigut nunakkullu i-
nuussutissarsiomermi Nunat-
sinni siuttoq Tronheim-imi
nalliutissaaq, norskit aalisar-
nermut ministerianut tikeraar-
nermi nalaani.
Paaviaaraq Heilmann nalli-
unnermini aallarsimanerani
politikerimut ulapittumut ili-
samaataavoq. Paaviaaraq
Heilmann pilertortumik siua-
riarsimavoq, sangusaarluni
sisoramermi unammisartutut
kiisalu nunatsinni aalisamer-
mi sinniisutut.
Paaviaaraq Heilmann sa-
ngusaarnermi utoqqasaani
pissartaavoq, politikkikkulli
ingerlatsinera inuusuttuaraa-
neranit aallartippoq.
Amerlasuunut uissuummis-
sutaasumik, inuttaanut taa-
maakkunamani, 1995-ip u-
pernaavani naalakkersuisut
siulittaasuata Lars Emil Jo-
hansenip aalisartut piniartullu
kattuffianni, KNAPK, allaf-
fiani pisortaq 36-nik ukiulik
naalakkersuisut pissaanillit
akomannut pisippaa, pisorta-
qarfilli taanna nunatsinni i-
nuussutissarsiomermi politik-
kikkut mianersornartuuffiu-
voq.
Ukiut 3 1/2 ingerlanerin-
naani naalakkersuisuni inatsi-
sartullu ataatsimiittarfiani
Paaviaaraq Heilmann naalak-
kersuisuni ingerlalluamerpaat
ilagilersimavaat. 1995-imit
Lars Emil Johansenip naalak-
kersuisui imaannaanngitsunik
misigisaqartarput, Paaviaaraq
Heilmannili navianartorsior-
fiit avaqqutaarluartarsimavai,
naalakkersuisooqataasa arlal-
lit ajortiffigisaat.
Paaviaaraq Heilmannip is-
ertuutinngilaa sisorartartutut
angusaqarusunnermini aam-
ma politikkikkut taamaalluni.
Aalisamermut, piniamermut,
inuussutissarsiornermut nu-
nalerinermullu naalakkersui-
sutut inatsisartunilu paarlatsi-
tut inissisimanera angummilt
tassunga aallarniutaaginnar-
put.
Imminullumi tatiginissa-
mut peqqutissaqarpoq.
Paaviaaraq Heilmann 1995-
imili politikkikkut aallartin-
nerminit taama ingerlalluar-
tigalunilu pikkorittuassaguni,
politikkikkut ingerlatsinikkut
suli angusassaqarluarpoq.
AG: - Ilaanni inatsisartut
ataatsimiittarfianut iseraa-
ngavit isumakuluppasittoru-
jussuartut isikkoqartarputit?
Paaviaaraq Heilmann: -
Qinngorlersimaneq ilaqutariit
Heilmannikkut ilisarnaati-
gaat. Ilaqutariillu assinganni
aamma takusinnaavat, isuma-
qanngilangali ilaquttatsinni
isumakuluttuusugut.
Meeraanera pitsaasoq
AG: - Heilinann-iugavit Ma-
niitsumeersuuvutit. Maniitsu-
mi meeraanerit qanoq misi-
gaajuk?
Paaviaaraq Heilmann: -
Meeraanera kingumut eqqar-
saatigigaangakku nuannersu-
tut pitsaasutullu eqqarsaatigi-
sarpara. Ilaqutaqaqaanga: Qa-
tanngutit arfinillit, akkaat
angaallu arfineq marluk kiisa-
lu ajat atsaallu marluk. Qatan-
ngutinik illortaanillu pinngua-
qatissaqartuarpugut, ilaqutari-
ittullu ataqatigiittorujussuuvu-
gut, inersimasunngoreernit-
sinni attattuagarput.
- Ilaqutariit 1940-kkunnili
umiatsiaararsorlutik aalisar-
nermik aallartitsipput, 1950-
ikkunni pujortuleeqqanut
nuullutik, 1960-ikkunnilu aa-
lisariutinik anginemut nuullu-
tik. Ilaqutariinni Nunatsinni
aalisamemp ineriartomera ta-
maat ilaaffigaarput.
- Amigaateqanngisaannar-
pugut. Aasaanerani Heil-
mannikkut angallataasa ar-
laanni umiatsiamik atorsin-
naajuartarpugut. Nukappia-
raanitsinni ataatanni akkaat-
taluunniit arlaanni aalisaqa-
taasinnaasarpugut. Bundgar-
nersoqataasarpugut, aammali
raajameqataallutalu kapisilin-
niaqataasinnaavugut.
- Nukappiararsuanngoreer-
luta bundgamersoqataasarpu-
gut. Minnerit immikkoortit-
tarpagut, saarullinniareeraa-
ngattalu ningittakkanut qee-
rarniutinut neqitarisarpagut,
nammineq immikkut ani-
ngaasarsiutigisartakkatsinnik.
- Ataataga akkakkalu usor-
nartippakka aalisagaqarluar-
nerata nalaani aalisarsinnaasi-
mammata. Ullumikkut inuu-
suttorpassuit aalisarusukkalu-
arput periarfissaqamatilli aa-
lisakkat ikinninngorsimam-
mata.
- Isumalluarluni meeraaneq
misigaara. Klasselærer-ima
Henrik Friis-ip ilaqutariit
Heilmannikkut pillugit 16
mm-imik filmiliarai. Kiinaat
takuinnarlugit malunnarpor-
luunniit inuusut ulapittut nu-
annaartullu. Amigaateqan-
ngillat. Tamanna inuusuttunut
ullumikkut usomarpoq, aali-
sameq ajomakusoorfiummat.
AG: - Ukiukkut sisoraatis-
sassinnul nammineq aningaa-
sarsiomissarsi piumasaqaa-
taava?
Paaviaaraq Heilmann: -
Aap, ilinniartinneqajaarpugut
kissaatigisagut angusinnaa-
gigut, namminerli ilungersuu-
tigisariaqarigut. Kissaatigisat
ulloq taannarpiaq pissarsiari-
sinnaanngikkaanni isumaq ta-
manna pitsaasuuvoq akomu-
tigisimanngisarput.
Aatakkut
aasarsioqatigalugit
Paaviaaraq Heilmann: - 1995-
imi naalakkersuisunut ilaa-
sortanngorama illortaannit
Anso Grødem-imit, Marie
aamma Niels Carlo Heil-
mannikkut paniat, aatama
aanamalu assinganik tunitip-
punga, piniartoq aalisartorlu
Hans Heilmann nulialu Hele-
ne Heilmann.
- Asseq 1960-ikkut qeqqa-
neersuusoq eqqaamasassarfi-
ulluartoq ullumikkut allaffin-
niitippara. Pissutsit nuanniil-
liortitsilaaleraangata piffis-
samut tamatumunnga nuan-
nersumut eqqarsaatit uterti-
laarlugit nuannersisarpoq.
- Aatakkut aasaanerani tu-
periarlutik Isortumut eqalun-
niaraangata ilagisarpakka.
Hans Heilmann eqquilluami-
artuuvoq. Qassutit tungaannut
ipunneq mianersuunneqarlu-
artussaavoq aalisakkat qimaa-
tinniamagit. Kukkusumik i-
pukkaangatta qalluni kivittar-
pai. Angutaavoq mianersor-
luinnartuusoq.
AG: - Aatavit ileqquisa
sunnerpaatsit?
Paaviaaraq Heilmann: -
Aap, ilumorluinnaq. Qanit-
tukkut tamanna malugaara
illukka Frants Heilmann aam-
ma Tønnes Berthelsen ilagi-
gakkit, Isortup qinnguanut
Ilulialimmut ullut arfinillit
angalanitsinni. Umiariaq tat-
sinni atorparput, aatamalu
ilinniartitsissutai eqqaama-
vakka. Umiariamitsinni anga-
jullersaavunga, illumalu nu-
karliit marluk oqaassisamik-
ka mianersomikkalu qinnga-
rilaarpaat.
- Mianersorneq sakasaar-
nermit pitsaanemvoq. Aata-
ma taama ilinniartippaanga.
Piviusut
AG: - Meeraanerpit nalaani
politikki oqallisaasarpa?
Paaviaaraq Heilmann: -
Naagga, kisiannili soorunami
politikki soqutigaarput. Taa-
mani 1970-ikkut aallartinne-
rani Jonathan Motzfeldt, Mo-
ses Olsen aamma Lars Emil
Johansenikkut aallarteruttor-
mata. Qinersisoqaraanga ra-
diomik tusamaartarpugut, qi-
nersinermilu angusanik allat-
tueqataasarpunga oqallisigi-
niassagatsigit. Piffissaq ta-
manna Nunatsinnut pissanga-
nartuuvoq.
AG: - Heilmannit ilaat
partiini allani ilaasortaapput.
Illit Siumut-mut ilaasortaa-
lememit nalaatsornerinnaa-
va siunertarisimaviulluunniit.
Paaviaaraq Heilmann: -
Akkaga Niels Carlo Heil-
mann Atassummi politikeriu-
voq malunnaateqarluartoq,
akkagali alla, maanna toqo-
reersoq Ottooraq Heilmann, i-
natsisartunut ilaasortap Ma-
niitsumilu borgmesterip Ruth
Heilmannip uigigalua, Siu-
mukkormiunngorpoq. llaqu-
Angajua Hans Frederik tullinilu Paaviaaraq 1960-ikkut
qeqqanni Maniitsumi meeraallutik: - Piffissaq nuannersoq,
Paaviaaraq Heilmann oqarpoq.
Storebror Hans Frederik og den næste i rækken, Paaviaa-
raq, som børn i begyndelsen af 1960’erne i Maniitsoq:
- Det var en god tid, siger Paaviaaraq Heilmann.
tariit Heilmannikkut tamati-
goortuupput, kiisalu Atassut
aamma Siumut partiiupput
tamatigoortut, saamerleqarlu-
tillu talerpilleqartut. Imaas-
sinnaavoq assigiinngissute-
qarpallaanngitsut.
- Isumaqarpunga politikerit
pingasuullutik piviusunngor-
sinnaasunik politikkimik
ingerlatsisut. Isumaqarpunga
anguniakkanik siunniussiso-
qartoqartariaqartoq, aamma
piviusunngortinneqarsinnaa-
sunik. Tamatuma kingorna
anguniakkanik nutaanik siun-
niussisoqassaaq, taamaalillu-
ni imminut siunissamullu
piukkussarluni, aallaqqaam-
mut ingasappallaanik angu-
niagaqareernani, taamaali-
gaannimi ajutoortoqarsinnaa-
voq.
Timersortartoq
AG: - Timersortartuuneq qa-
noq aallartippa?
Paaviaaraq Heilmann: -
Qulit missaannik ukioqarlu-
nga ilaqutariit inissiarsuamut
nuukkatta ataatama sisoraati-
nik ujakkaarluni akissarsiai
naammattoorpakka. Ataatar-
put ujakkaallammattut takor-
loorsimanngisaannarparput.
- Taamani timersomeq so-
qutigilereerpara, ataatamali a-
kissarsiaasa nassaarineri so-
qutiginninnermut sakkortu-
saapput. Ilaqutariinni amerla-
suunik timersortartoqarpoq.
Tobias Heilmanna sisorartar-
tuuvoq nunat tamat akomanni
unammisartoq, taannalu nu-
annaartoralugu maligassior-
tigaarput.
- Ujakkaameq aallamiuti-
gigaluarsinnarlugu sangu-
saamermut nuuppunga. Ta-
matumunngalu Tobias pisuu-
voq sangusaartartuummat,
kiisalu Laarseeraq Skifte taa-
mani illoqarfimmut pimmat.
Sungiusaasuupput, KS-69-
imilu pitsaasumik ataqatigiis-
sitsipput. Ataqatigiilluarpu-
gut, 1970-ikkullu aallartinne-
rini Nunatsinni inuusuttuaq-
qani iligiikkaani pitsaaner-
paavugut.
- Unammisartuunerma na-
laani normu 2 aamma 3-t a-
merlavallaangajapput, aat-
saallu utoqqasaani unamme-
qataasalerama ukiuni kingul-
lerni Nunatsinni pissartan-
ngortalerpunga. Tamatumun-
nga peqqutaavoq Jakob Skifte
sangusaarnermut ajugaasar-
mat Jørn Larsenilu sangusaa-
piloomermi ajugaasarluni. Ja-
kob sangusaapiloomermi aju-
gaaffigisinnaavara, Jørn sa-
ngusaamermi, pitsaaneruffh-
nili ajugaaffigisinnaasamagit,
taamaattumik normu 2-jusar-
lungalu 3-jusarpunga.
Paaviaaraq Heilmann u-
nammisartooreerluni inuusut-
tunut sangusaartartunut su-
ngiusaasunngorpoq, Nunat-
sinnilu Sisorartartut Kattuf-
fiata siulersuisuini sulillua-
qaaq.
Sisortartuuneq Paaviaaraq
Heilmannimut nuannersor-
passuamik misigisaqarfiusi-
mavoq, asserlu sisorartarfim-
mi Apussuameersoq tiguga-
miuk qungujuppoq. 1989-imi
assilisaavoq, namminersome-
runeq ukiunik qulinngortor-
siomeranut atatillugu dron-
ning Margrethe Apussuami
sisorariarmat. Paaviaaraq
Heilmannip dronningip siso-
raataanik pujassaatinneqar-
poq, oqameratullu:
- Ilumut kikkulluunniit kun-
ngikkormiut sisoraataannik
pujussaasuusimanngilaq.
Paaviaaqqap sisoraatit qa-
noq pujassarneqassanersut
suli nalunngilaa.
- Imaakkajuttarpoq ajugaa-
sartut taamaatijaartarnera,
naammagilertaramikku. I-
maassinnaavoq normu 2 aam-
ma 3-jusamikka peqqutaallu-
tik suli sangusaamissamut so-
qutigisaqartunga. Tamanna
iluarpoq timigitsitsisuummat.
Arpakulavunga, sisortamerlu
aallartinngitsiartoq kivittaaru-
tinik nukkassartarpunga.
Paaviaaraq Heilmannip a-
ngalasamerpassuarmini atisat
arpassutit nassartarpai, Mosk-
va-mi Sankt Petersburg-imi
illoqarfinnilu allani arpanni-
kuuvoq.
- Arpalluni aak niaqqumut
ingerlasarpoq, eqqarsarluar-
narnerullunilu. Arpannerup
nalaani sorpassuit iluarsine-
qartarput.
Taxartartut ataqqillugit
Paaviaaraq Heilmann:
Meeqqat atuarfiat naammas-
sigakku Maniitsumi time-
læreriuvunga. Danmarkimi
Teknisk Skolertussaagalua-
rama, aammali sisorartartuul-
lunga, taamaattumik klasse-
læreritta Henrik Friis-ip
kaammattoriarmanga Maniit-
sumik timelærerinngorpunga.
Ilinniarnera kingusissukkut
aallartippoq, tamatuma sioma
sorpassuit angumeriniartus-
saagakkit.
- 1980-ikkut ingerlaneranni
arlalinnik misilittagaqarpu-
nga. Maniitsumi Nuummi
taxaateqamikuuvunga, taxar-
tartuullunilu sorpassuarnik
nalaataqamarpoq. Taxartartut
ataqqeqaakka. Atorfik qaffa-
sissuunngilaq, ilisimavarali
taxartartuuniaraanni mianer-
sorluni silatusaartuusariaqar-
lunilu makussisimasuusaria-
qartoq. Taxartartut uparuar-
tomeqaraangata illersortuar-
tarpakka.
- Heilmannikkullu angalla-
taannik kapisilinniarlungalu
raajamiarpunga, piffissamilu
tassani assigiinngitsorpas-
suarnik sammisaqartarninni
ilisimasakka tamatigoorluin-
nalerput, kiisalu tamakku
inuiaqatigiinnut tamanut ilisi-
maarinninnermi nukittorsaa-
taavoq.
1989-imi Paaviaaraq Heil-
mann Nuummi Niuemermik
Uinniarfimmit EVU-tut naam-
massivoq, KNR-illu naatsor-
suisoqarfiani fuldmægtigin-
ngorluni.