Fréttablaðið - 12.10.2005, Blaðsíða 37

LEIÐIR TIL VELFERÐARTAPS
Arnór Sighvatsson, aðalhagfræðingur Seðla-
banka Íslands, segir flesta halda því fram að
viðskiptakostnaðaður ráðist að miklu leyti af
umfangi utanríkisviðskipta. Ef lítil lönd þurfi
að hafa mikil viðskipti við umheiminn sé hag-
ræði þeirra af þátttöku í gjaldmiðlabandalagi
meira en stærri ríkja, sem séu að miklu leyti
sjálfum sér nóg. Þessi skilningur sé of þröng-
ur að hans mati. Horfa verði til fleiri þátta.
Í grein sem Arnór skrifaði í Fjármálatíð-
indi Seðlabankans seint á síðasta ári segir
hann gjaldmiðlaóvissu líklega til að draga úr
utanríkisviðskiptum. Sjálfstæður og sveiflu-
kenndur gjaldmiðill virðist þannig vera um-
talsverð viðskiptahindrun með öllu því vel-
ferðartapi sem viðskiptahindranir hafi í för
með sér. Almennt séð frá fræðilegu sjónar-
horni leiði lítil gjaldmiðlasvæði því til vel-
ferðartaps af ýmsum toga.
Arnór segir að flestir gefi sér að ávinning-
ur af sjálfstæðri peningastefnu felist fyrst og
fremst í því að geta hugsanlega stuðlað að
minni sveiflum í ráðstöfunartekjum, atvinnu
og einkaneyslu. Ávinningurinn sé meiri eftir
því sem hagsveiflur viðkomandi lands og
helstu viðskiptalandi séu ólíkari. En hann
bendir á hvað takmarki þörfina fyrir sjálf-
stæða peningastefnu þrátt fyrir að hagkerfi
séu ólík og ytri þættir hafi mismunandi áhrif
á efnahagslífið, til dæmis hrun á verði sjávar-
afurða sem hefur skipt Íslendinga miklu máli
í gegnum áratugina.
HREYFANLEGIR FRAMLEIÐSLUÞÆTTIR
Arnór segir að þær stórframkvæmdir sem nú
standi yfir hér á landi sýni glögglega hve
hreyfanleiki vinnuafls hafi aukist á undan-
förnum árum. Þátttaka í gjaldmiðlabandalagi
auðveldi hreyfanleika vinnuafls enn frekar.
Með hreyfanleika fjármagns megi ná sama
markmiði og með hreyfan-
leika vinnuafls. Meðal annars
af þessu megi draga þá álykt-
un að tölverð óvissa hljóti að
ríkja um hvort hægt sé í reynd
að draga merkjanlega úr
sveiflum í einkaneyslu með
sjálfstæðri peningastefnu.
Hreyfanleiki framleiðslu-
þátta, eins og fjármagns og
vinnuafls, ætti einnig að draga
verulega úr þörf fyrir sveigj-
anlegt gengi.
Síðar í greininni segir
Arnór: „Af ofangreindu verð-
ur að draga þá ályktun að því
fari fjarri að hægt sé að ganga
út frá því sem vísu að sjálf-
stæð peingastefna í smáríki
með fljótandi gengi dragi úr
sveiflum í einkaneyslu, at-
vinnu, ráðstöfunartekjum eða
þjóðarbúskapnum í heild mið-
að við það sem yrði uppi á ten-
ingnum væri landið hluti af
gjaldmiðlabandalagi, Efna-
hags- og myntbandalagi Evr-
ópu í tilfelli Íslands.“
RYÐJA KRÓNUNNI ÚR VEGI
Til þess að fullyrða megi að Ís-
land sé hagkvæmt gjaldmiðla-
svæði segir Arnór að sýna
þurfi fram á svo að hafið sé
yfir vafa að þjóðhagslegur
ávinningur af sjálfstæðri pen-
ingastefnu sé ekki aðeins já-
kvæður heldur vegi hann
þyngra en að ryðja úr vegi
þeirri viðskiptahindrun sem
óstöðugur gjaldmiðill sé.
Þessi orð Arnórs benda til
þess að hann telji þau þrjú at-
riði sem nefnd voru hér í upp-
hafi greinarinnar ekki það
veigamikil að þau standi í vegi
fyrir því að Íslendingar taki
upp evru. Þeir sem það telji
verði að sýna fram á að ávinn-
ingur af sjálfstæðri peninga-
stefnu sé ekki aðeins jákvæð-
ur heldur vegi hann þyngra en
sú viðskiptahindrun sem krónan er.
Í sama tölublaði Fjármálatíðinda og grein
Arnórs birtist fjalla Þórarinn G. Pétursson,
hagfræðingur í Seðlabankanum, og Francis
Breedon í Tanaka Business School um krón-
una og utanríkisviðskipti. Þeir segja að aug-
ljósasta ástæðan fyrir upptöku sameiginlegr-
ar myntar sé sú að gengissveiflur hverfi, sem
dragi úr óvissu og áhættu í utanríkisviðskipt-
um. Sameiginleg mynt eyði eða dragi að
minnsta kosti úr viðskiptakostnaði við að
skipta á milli gjaldmiðla. Það auki gagnsæi í
viðskiptum. Betri upplýsingar sem felist í al-
þjóðlegu verði auki alþjóðlega sérhæfingu og
samkeppni.
AUKIN UTANRÍKISVIÐSKIPTI
Þeir Þórarinn og Breedon skoðuðu möguleg
áhrif á utanríkisviðskipti Íslendinga ef Ísland
gengi inn í Evrópusambandið og evra yrði
tekin upp sem gjaldmiðill. Samkvæmt þeirra
niðurstöðum má ætla að viðskipti Íslendinga
við önnur aðildarlönd myntbandalagsins
gætu aukist um allt að sextíu prósent við það
að ganga í ESB og EMU. Um helming áhrif-
anna má rekja til aðildar að ESB og hinn
helminginn til upptöku evrunnar.
Þeir segja að hagræn áhrif þessara auknu
viðskipta væru líklega ekki
mikil ef þau væru eingöngu
á kostnað viðskipta við önn-
ur lönd sem standi utan
myntbandalagsins. Hins
vegar bendi rannsóknir sem
þeir vísa til til þess að við-
skipti við lönd utan banda-
lagsins gætu aukist.
„Því virðist mega ætla að
aukin viðskipti Íslendinga
við EMU-ríki í kjölfar inn-
göngu í myntbandalagið
verði ekki á kostnað við-
skipta við önnur lönd. Mið-
að við fyrrgreindar tölur
um núverandi hlutdeild ut-
anríkisviðskipta í lands-
framleiðslu og hlutdeild
viðskipta við ESB-ríki í
þeim viðskiptum má ætla að
hlutfall utanríkisviðskipta
af landsframleiðslu gæti
aukist um tólf prósentur,
sem svara um það bil einum
milljarði Bandaríkjadala í
auknum viðskiptum á ári
hverju,“ segir í grein Þórar-
ins og Breedons. Þessi áhrif
væru augljóslega meiri ef
ESB-ríkin þrjú sem enn
standa utan myntbanda-
lagsins, Bretland, Danmörk
og Svíþjóð, gengju í það. „Í
því tilviki gæti hlutfall ut-
anríkisviðskipta af lands-
framleiðslu aukist um 18
prósentur og um 20 prósent-
ur ef Noregur gengi einnig í
myntbandalagið.“
Þetta gæti aukið lands-
framleiðslu á mann varan-
lega um fjögur prósent, sem
samsvara yfir eitt þúsund
Bandaríkjadölum. Ef löndin
þrjú sem nefnd voru hér
áðan bættust í hópinn væri
aukningin hins vegar sex
prósent.
VELFERÐIN MEIRI
Þórarinn og Breedon segja
að opnara hagkerfi í kjölfar inngöngu í ESB
og myntbandalagið gæti jafnframt aukið
ráðstöfunartekjur Íslendinga. Klassísk al-
þjóðahagfræði gefi til dæmis til kynna að
aukin alþjóðaviðskipti geti aukið velferð þar
sem þau geri löndum kleift að einblína á
framleiðslu þeirra vörutegunda sem þau
hafi yfirburði í að framleiða (með lægri
fórnarkostnaði). Það er þá sama hvort það er
vegna betri tækni eða betri aðgangs að þeim
aðföngum sem þarf til framleiðslunnar.
Einnig auki sameiginleg mynt samþættingu
innlends fjármálamarkaðar við þann evr-
ópska, sem stuðli enn frekar að fjármála-
stöðugleika og áhættudreifingu.
Aðrar
leiðir
Ýmsar leiðir hafa verið nefnd-
ar í gegnum tíðina til að tengja
íslensku krónuna við evru-
svæðið án þess að taka upp
evru. Margir hagfræðingar
hafa sett fram efasemdir um
þessar leiðir. Þeir hafa talið
þær óraunhæfar og jafnvel
óæskilegar.
1 . E I N H L I Ð A T E N G I N G
V I Ð E V R U
Einhliða tenging við evru felur í sér
einhliða yfirlýsingu íslenskra stjórn-
valda um að halda gengi krónunnar
föstu gagnvart evru. Gengi krónunnar
gagnvart öðrum gjaldmiðlum mundi
þannig fylgja gengi evrunnar gagnvart
sömu gjaldmiðlum. Þessi stefna er tal-
in skorta trúverðugleika.
2 . T V Í H L I Ð A T E N G I N G
V I Ð E V R U
Með tvíhliða tengingu við evru yrði
gert samkomulag við Seðlabanka Evr-
ópu um að verja gengi krónunnar
gagnvart evru innan ákveðinna
marka. Telja margir næsta víst að þó
Seðlabanki Evrópu mundi áskilja sér
rétt til að hætta stuðningi við krónuna
telji bankinn áframhaldandi stuðning
ekki samrýmast stefnu sinni í pen-
ingamálum. Hér skortir líka trúverðug-
leika.
3 . M Y N T R Á Ð
Í grófum dráttum er myntráð (e.
currency board) fyrirkomulag gengis-
mála þar sem innlendur gjaldmiðill er
einungis gefinn út í skiptum fyrir er-
lendan gjaldmiðil. Þessi leið krefst
mjög öflugs gjaldeyrisforða þar sem
hann yrði að þola miklar sveiflur. Eitt
helsta vandamál sem fylgir stofnun
myntráðs er mikið álag á peninga- og
bankakerfið.
4 . N O T K U N E V R U
S E M L Ö G E Y R I S
Notkun evru sem lögeyris er sú skip-
an gengismála sem kemst næst beinni
þátttöku í myntbandalaginu hvað trú-
verðugleika áhrærir. Seðlabankinn
gæti ekki lengur gegnt hlutverki lán-
veitanda til þrautavara og mundi í
raun hætta störfum sem slíkur. Ekki
væri um að ræða neina þátttöku í
starfsemi Seðlabanka Evrópu og því
ekkert tillit tekið til íslenskra að-
stæðna í ákvörðunum hans.
MARKAÐURINN MIÐVIKUDAGUR 12. OKTÓBER 2005 13
Ú T T E K T
narri viðskiptahindun að
g við mátti búast. Hátt gengi
gvins Guðmundssonar.
Tólf evrulönd
Höfuðmarkmið Efnahags- og myntbandalag Evrópu (EMU) er samkvæmt skil-
greiningu Evrópusambandsins að styrkja stöðugleika og aðstæður fyrir varan-
legan efnhagslegan vöxt í Evrópu. Aðeins ESB-lönd geta verið aðilar að EMU
og eru tólf þeirra það nú þegar: Austurríki, Belgía, Finnland, Frakkland, Ír-
land, Ítalía, Lúxemborg, Holland, Portúgal, Spánn, Þýskaland og Grikkland.
Kjósendur í Svíþjóð höfnuðu því að taka upp evru sem gjaldmiðil í sínu
landi. Andstaða hefur líka verið við málið í Danmörku. Engin þjóð sem á
aðild að EMU hefur kosið þessa mynt yfir sig með beinum kosningum.
Bretar hafa ekki kosið um málið og hyggjast ekki gerast aðilar í bráð.
Þann 1. janúar árið 2002 komu fram á sjónarsviðið peningaseðlar og
mynt í evrum og gömlu gjaldmiðlarnir hurfu svo úr umferð hinn 28. febrúar.
Skilyrðin fyrir aðild að EMU voru sett fram í Maastricht-sáttmálanum en
þeim er ætlað að tryggja að ekki sé of mikill munur á efnahagslífi þátttökuríkj-
anna. Þau taka til verðbólgu, skulda hins opinbera, langtímavaxta, gengisstöðugleika
og jafnvægis í ríkisrekstri.
Stöðugt
verðlag
Seðlabanki Evrópu tók til
starfa 1. júlí 1998 í Frankfurt.
Seðlabankinn nýtur algers
sjálfstæðis og ákveður vexti
og annað sem fellur undir
peningamálastefnu en efna-
hagsstjórn verður að öðru
leyti í höndum aðildarríkj-
anna með sama hætti og fyrr.
Aðalmarkmið bankans er að
viðhalda stöðugu verðlagi á
myntbandalagssvæðinu eins
og markmið Seðlabankans er
hér á landi. Skilgreiningin
bankans á stöðugu verðlagi
er minna en tveggja prósenta
verðbólga á einu ári eins og
hún mælist í sameiginlegri
mælingu á verði neysluvara á
myntbandalagssvæðinu.
Gengi evrunnar getur sveifl-
ast nokkuð gagnvart öðrum
gjaldmiðlum án þess að það
hafi veruleg áhrif á verðlag í
ESB vegna mikilla innri við-
skipta á svæðinu.
ndrun