Tíminn - 15.08.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 15. ágúst 1975
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
t>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjaid kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Góður arfur
Það er nú orðið óumdeilanlegt, að rikisstjórn
Ólafs Jóhannessonar skilaði góðum arfi i hendur
núverandi rikisstjómar, þvi að þeir efnahagsörð-
ugleikar, sem hún hefur þurft að glima við, geta
ekki á neinn hátt skrifazt á reikning fyrri stjórnar.
Þeir eiga rætur sinar að rekja til versnandi við-
skiptakjara og hinna óraunsæju kjarasamninga,
sem voru gerðir i febrúár 1974, en rikisstjórn ólafs
Jóhannessonar varaði mjög við þeim. Vegna
þeirra byrjunaraðgerða, sem stjórn ólafs
Jóhannessonar var búin að gera, hefur núv. rikis-
stjórn orðið mun auðveldara að fást við efnahags-
málin en ella. Það hefur t.d. ekki haft litið að
segja, að stærsti stjórnarandstöðuflokkurinn, Al-
þýðubandalagið, var búinn að viðurkenna bæði
nauðsyn kaupbindingar og gengisfellingar meðan
hann sat i rikisstjórn.
Hinn hagstæði viðskilnaður rikisstjórnar ólafs
Jóhannessonar fólst framar öðru i tvennu, eða
annars vegar i hinni miklu uppbyggingu fiski-
skipaflotans og fiskvinnslustöðvanna viðs vegar
um landið, og hins vegar útfærslu fiskveiðilögsög-
unnar i 50 milur. Hin mikla atvinna, sem er nú viða
um land, rekur að miklu leyti rætur sinar til þessa.
Þvi má þó ekki gleyma i þessu sambandi, að ef
ekki hefðu komið til efnahagsaðgerðir núverandi
rikisstjórnar, hefðu þessi miklu atvinnutæki stöðv-
azt og þá væri nú að sjálfsögðu öðru visi um að lit-
ast á útgerðarstöðunum. Þannig eiga þessar tvær
stjórnir sameiginlegan þátt i hinni blómlegu at-
vinnustarfsemi, sem núblasir við augum viðs veg-
ar um land.
Útfærsla fiskveiðilögsögunnar á lika tvimæla-
laust mikinn þátt i þessu. t þvi sambandi má ekki
aðeins hafa i huga þann samdrátt, sem hefur orðið
á veiðum Breta, Vestur-Þjóðverja og Belgiu-
manna hér við land, heldur hitt, sem ekki er minna
mikilvægt, að stórir fiskiflotar Rússa, Pólverja og
Austur-Þjóðver ja höfðu tvimælalaust orðið mikinn
augastað á fiskimiðunum við Island, en hættu við
áform sin i þeim efnum, þegár fiskveiðilögsagan
var færð út i 50 milur. útfærslan hefur þannig
dregið miklu meira úr veiðum útlendinga hér við
land en hægt er að sýna með beinum tölum.
Núverandi rikisstjórn tók við góðum arfi frá
rikisstjórn ólafs Jóhannessonar á margan annan
hátt en þegar hefur verið greint. Hún hóf alhliða
sókn i byggðamálum, og uppbyggingu fiskiskipa-
flotans og hraðfrystihúsanna var aðeins einn þátt-
ur hennar. Hún brást fljótt við, þegar verðhækkun
oliunnar kom til sögunnar, og lagði grundvöll að
nýrri sókn i orkumálum.
Með þeim efnahagsráðstöfunum, sem núverandi
rikisstjórn hefur gert, hefur þessi góði arfur
vinstri stjórnarinnar komið að fullum notum og á
sinn rika þátt i þvi hagstæða atvinnuástandi, sem
er hér nú. En núverandi rikisstjórn hefur gert
meira. Hún hefur reynt eftir megni að halda áfram
þvi uppbyggingarstarfi, sem hafið var i tið rikis-
stjórnar ólafs Jóhannessonar, t.d. i byggðamálum
og orkumálum, þrátt fýrir miklu örðugri aðstæð-
ur. Ýmislegt nú gæti bent til þess, að brátt væri
komið yfir örðugasta hjallann, en ekki má þó
draga neitt úr gætninni i efnahagsmálum, þvi að
batinn getur komið seinna og hægar en menn vona.
Og þess ber að minnast, að vegna arfsins frá rikis-
stjórn ólafs Jóhannessonar, hefur verið auðveld-
ara að fást við efnahagsmálin að undanförnu en
ella. Þ.Þ.
MEX1C0
HONOURAS
jManaguaj
Matagalpa
5ALVAO0R
PANAMA
ERLENT YFIRLIT
Somoza-ættin að
veikjast í sessi
Aukin starfsemi skæruliða í Nicaragua
INNAN vébanda Sameinuðu
þjóðanna mun ekkert riki hafa
reynzt Bandarikjunum fylgi-
spakara frá fyrstu tið en
Nicaragua, sem er stærst •
Mið-Amerikurikjanna að flat-
armáli, en er mun fámennara
en Guatemala og Honduras.
Skýringin á fylgisemi Nicara-
gua mun ekki sizt sú, að sið-
ustu 44 árin hefur sama ættin
farið með völd i Nicaragua
með beinum og óbeinum
stuðningi Bandarikjanna. Sið-
ustu misserin hefur skæru-
liðahernaður aukizt verulega i
Nicaragua og eru völd
Somoza-ættarinnar þvi talin i
talsverðri hættu. 1 tilefni af
þvi hafa Bandarikin ákveðið
að kveðja heim sendiherra
sinn þar, Turner B. Shelton, en
það orð liggur á, að hann hafi i
raun verið valdamesti maður
landsins i þau fimm ár, sem
hann hefur verið þar. Vist er
það, að einræðisherrann,
Anastasio Somoza Debayle
hefur mjög stuðzt við ráð hans
og kann það að hafa átt þátt i
þvi, að höfuðborgin Managua
eyðilagðist að miklu leyti i
jarðskjálfta um jólaleytiö
1972, og fórust þar þá um 10
þús. manns. Bandarikin hafa
veitt mikla aðstoð við endur-
reisn borgarinnar. En Shelton
er talinn hafa lagt á ráðin um
miklu meira en endurbygg-
ingu borgarinnar, og þvi hetur
andstaðan gegn rikisstjórn-
inni beinzt mjög gegn honum.
Utanrikisráðuneyti Banda-
rikjanna hefur þvi ákveðið að
kveðja hann heim, þrátt fyrir
mótmæli Somoza.
Jafnframt hefur ráðuneytið
tilkynnt, að afstaða Banda-
rikjanna til Nicaragua verði
óbreytt og þykir það nokkur
visbending um það, að hinn
nýi sendiherra, James D. The-
berge, hefur ritað tvær bækur,
sem fjalla um undirróðurs-
starfsemi Rússa i rómönsku
Ameriku.
NICARAGUA var lýst sjálf-
stætt 1828 og valt á ýmsu um
stjórnarhætti þar fyrstu öld-
ina. Arið 1909 sendi Banda-
rikjastjóm sjóher til landsins,
en tveir Bandarikjaþegnar
höfðu þá verið myrtir þar.
Bandarikin höfðu svo herlið
þar 1912-1925 og aftur
1926-1933. Þá töldu þeir sig
hafa þjálfað þjóðvarðarlið
landsins svo vel, að þeim væri
óhætt að fara þáðan. For-
ingi þjóðvarðarliðsins
var þá Anastasio Somoza
Garcia. Hann vann sér það
til frægðar að hand-
sama skæruliðaforingjann
Sandino, sem hafði haldið
uppi baráttu gegn setuliði
Bandarikjanna. Siðar lét
hann taka Sandino af lifi.
Þeir, sem halda uppi skæru-
liðastarfsemi i Nicaragua nú,
lita á Sandino sem þjóðhetju
og kenna hreyfingu sina við
nafn hans. Fljótlega eftir frá-
fall Sandino tók Somoza sér
raunverulegt einræðisvald, en
tók þó ekki formlega við for-
setaembættinu fyrr en 1936, en
yfirleitt er talið að valdaskeið
Somozaættarinnar hefjist
1933. Somoza fór samfleytt
með völd til 1956, þegar hann
var myrtur, og varð þá sonur
hans, Luis Somoza, forseti.
Hann lézt 1967, og varð þá
bróðir hans, Anastasio
Somoza Debayle, forseti og
hefur gegnt þvi starfi siðan.
Þótt þeir feðgar hafi haft
raunverulegt einræðisvald all-
an þennan tima, hafa þeir haft
nokkurt lýðræðisform á
Somoza Debayle
Turner B. Shelton
PMímöcMn
Uppdráttur af Nicaragua
stjórnarháttum sinum, t.d.
iðulega látið kjósa sig forseta,
en kosningarnar hafa þó oftast
verið hrein sýndarmennska.
Flokki þeirra feðga, Frjáls-
lynda flokknum, hefur jafnan
verið tryggöur sigurinn fyrir-
fram. Helzti andstöðuflokkur-
inn, íhaldsflokkurinn, sem nú
kallar sig Lýðræðisflokkinn,
hefur frá upphafi ráðið yfir út-
breiddasta blaði landsins. La
Prenza, en áhrif þess virðast
ekki hafa verið i samræmi við
útbreiðsluna, enda hafa senni-
lega verið leyniþræðir milli
þess og Somoza-ættarinnar á
bak við tjöldin.
AF HÁLFU rikisstjórnar-
innar er reynt að gera litið úr
starfsemi skæruliðanna, en
margt bendir eigi að siður til
þess, að hún sé að færast i
aukana. Hinn 27. desember
siðastliðinn tókst t.d. skæru-
liðum að taka 12 háttsetta
fylgismenn rikisstjórnarinnar
sem gisla, og fékk siðan skipt
á þeim og skæruliðum, sem
höfðu verið hnepptir i fangelsi.
1 byrjun þessa mánaðar
skýrði svo stjórnin opinber-
lega frá þvi að þjóðvarðarliðið
hefði fellt sjö skæruliða i vopn-
uðum átökum. Frá þvi var
hins vegar ekki skýrt opinber-
lega, að 15 þjóðvarðarliðar
hefðu fallið i þessum átök-
um, en erlendir blaða-
menn telja sig hafa örugg-
ar heimildir fyrir þvi. Heim-
ildir þeirra benda einnig
til þess að skæruliðar fái
stöðugt liðsauka, aðallega
úr röðum miðstéttarfólks, og
að bændur veiti þeim vaxandi
aðstoð, en aðallega hafast
skæruliðar við i fjöllunum og
gera árásir sinar þaðan. Aðal-
styrkur skæruliða viröist vera
i fjallahéruðum i nánd viö
borgina Malagalpa, sem er 70
km norður af höfuðborginni.
Samkvæmt upplýsingum sem
erlendir blaðamenn hafa feng-
ið þar, hefur þjóðvarðarliðið,
sem telur alls um 5000 manns,
haft ærið að gera að undan-
förnu. Einnig fara margar
sögur af illri meðferð, sem
þjóðvarðarliðar eru taldir
beita þá, sem grunaðir eru um
fylgi við skæruliða.
Flestum þegnum frá
Nicaragua kemur saman um,
að stjórn Somoza-ættarinnar
hafi verið mjög afturhalds-
söm. Framfarir hafi óviða
orðið minni.og einkum sé öll
alþýðufræðsla á lágu stigi.
Somoza-ættin og vandamenn
hennar hafi hins vegar safnað
miklum auði. Landbúnaður er
aðalatvinnuvegur i Nicaragua
og eru kjör landbúnaðar-
verkafólks sögð mjög bágbor-
in. Þegar Spánverjar komu til
Nicaragua i byrjun 16. aldar,
voru þar allmargir þjóðflokk-
ar Indiána og hlaut landið
nafn sitt af þeim, sem fjöl-
mennastur var. Nú eru ekki
nema 4% af ibúum landsins
taldir hreinir Indiánar, 70%
eru kynblendingar, komnir af
hvitum mönnum og Indiánum,
17% eru af hreinum Evrópu-
ættum og 7% blökkumenn.
Ibúar Nicaragua eru um 2
milljónir.
Bandarikjamenn gerðu 1916
samning við stjórn Nicaragua
um að mega byggja þar skipa-
skurð, sem gæti leyst
Panamaskurðinn af hólmi.
Þessi samningur er enn i gildi
og hefur talsvert komið til
orða i seinni tiö, að Bandarikin
kynnu aö notfæra sér hann, ef
þau yrðu að láta Panama-
skurðinn alveg af hendi. Af
þeim ástæðum og fleiri, munu
Bandarikin vafalaust leggja
kapp á að viðhalda vinsam-
legri stjórn i Nicaragua/. Ekki
er óeðlilegt, að vaxandi starf-
semi skæruliða i Nicaragua
valdi þeim nokkrum áhyggj-
um. Nicaragua hefur oftast
verið talið það riki Mið-Ame-
riku, sem væri bezt fallið til
skæruhernaðar, m.a. sökum
þess hve það er fjalllent,
viðáttumikið og strjálbyggt.
Óliklegt er lika, að
Somoza-ættin sé traust i sessi
eftir meira en 40 ára valda-
feril, sem er næsta óglæsileg-
ur. — Þ.Þ.