Tíminn - 02.10.1975, Qupperneq 7
Fimmtudagur 2. október 1975
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f.
Lækkar Kron milli-
liðakostnaðinn?
ForustugreinÞjóðviljans i gær er helguð árás á
samtök bænda. Ádeiluefnið er það, að milliliðirn-
ir hafi fengið alltof mikið I sinn hlut við siðustu
ákvörðun um verðlag landbúnaðarafurða. Ástæð-
an sé sú, að sömu menn skipi stjórnir stéttarsam-
taka bænda og kaupfélaganna og láti þeir hags-
muni kaupfélaganna sitja i fyrirrúmi við verð-
ákvörðunina.
Annað hvort stafa skrif eins og þessi af þekk-
ingarleysi eða illgirni. Svonefndur milliliða-
kostnaður er yfirleitt mun lægri hér en i nálægum
löndum. Ástæðan er sú, að hér annast samvinnu-
félög bænda að mestu leyti verzlunina með land-
búnaðarafurðir og keppa að þvi að hafa milliliða-
kostnaðinn sem minnstan. Það verður að vona,
að ritstjórar Þjóðviljans hafi ekki kynnt sér þetta
og umrædd árás þeirra stafi ekki af öðru verra.
Hækkun svonefnds milliliðakostnaðar nú stafar
hins vegar af ástæðum, sem ritstjórum Þjóðvilj-
ans ættu að vera kunnar. Við svokölluð milliliða-
störf, sem snerta sölu landbúnaðarafurða, starf-
ar orðið fjöldi fólks eins og verzlunarfólk, bif-
reiðastjórar, starfsfólk I mjólkurbúum og frysti-
húsum og ýmsum vinnslustöðvum. Þetta fólk
verður að sjálfsögðu að fá kaup i samræmi við
annað vinnandi fólk. Eða álita ritstjórar Þjóðvilj-
ans að þetta fólk eigi að setja skör neðar en annað
fólk i landinu? Var Þjóðviljinn ef til vill andvigur
þeim leiðréttingum á kaupi, sem starfsfólk við
slátrunarstörf hefur beitt sér fyrir að undan-
förnu? Almennt kaupgjald hefur hækkað veru-
lega á þessu ári og umrætt starfsfólk hefur að
sjálfsögðum ástæðum ekki verið haft útundan.
Hækkanir á kaupi þess eru aðalorsök hins aukna
milliliðakostnaðar. Þetta ættu ritstjórar Þjóð-
viljans að hafa vitað. Þess vegna er erfitt að af-
saka þá með þvi, að umrædd árás þeirra sé ein-
göngu sprottin af þekkingarleysi.
Annars á að vera auðvelt fyrir ritstjóra Þjóð-
viljans að afla sér haldgóðra upplýsinga um
milliliðakostnaðinn. Flokksmenn Alþýðubanda-
lagsins brutust til valda i Kaupfélagi Reykjavik-
ur og nágrennis fyrir nokkrum áratugum og hafa
haldið þeim siðan. Þar hafa þeir fengið gott tæki-
færi til að sýna i verki, að þeir eru ekki siður
garpar á borði en I orði. í Reykjavik er stærsti
markaður landsins og þar eru þvi bezt skilyrði til
að ná góðum árangri á verzlunarsviðinu. Hvernig
hefur Kron vegnað þar við þessi hagstæðu skil-
yrði undir forustu þeirra Alþýðubandalags-
manna? Þvi miður hefur árangurinn ekki orðið
slikur sem skyldi. Kaupmannaverzlanirnar hafa
haldið hlut sinum og vel það. Hvergi á landinu
hafa kaupmenn stærri hluta verzlunarinnar en i
Reykjavik. Það segir sina sögu um það, hvernig
Kron hefur tekizt að lækka milliliðakostnaðinn og
vinna sér þannig vaxandi viðskipti.
Staðreyndin er sú, að samvinnufélögin i dreif-
býlinu hafa leyst af hendi ómetanlega þjónustu
fyrir bændastéttina og aðra ibúa þess, þrátt fyrir
stórum örðugri verzlunaraðstöðu en i höfuðborg-
inni. í dreifbýlinu hefur kaupmannaverzlunin
lika viða verið á undanhaldi, öfugt við það, sem
hefur gerzt i Reykjavik. Ritstjórar Þjóðviljans
ættu að kynna sér vel alla þessa sögu áður en þeir
kasta meira grjóti að samvinnufélögum bænda
og ásaka þau fyrir of háan milliliðakostnað.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Á að hefja kalda
stríðið að nýju?
Umræður um öryggismál eftir Helsinkifundinn
Brézjnef og Kissinger
ÞAÐ gerist iðulega eftir at-
burði, sem hafa glætt vissar
vonir, að vantrú og óþolin-
mæði koma til sögu, ef árang-
urinn kemur ekki nógu fljótt i
ljós. Þessa gætir nú talsvert
eftir lokafund ráðstefnunnar
um öryggi og samvinnu i
Evrópu, sem haldin var i lok
júllmánaðar. Siðan eru að vísu
ekki nema tveir mánuðir, en
samt ber þegar orðið á nokk-
urri óþolinmæði og vissum
vonbrigðum. Hætt er við, að
þetta eigi eftir að aukast
næstu má'nuði, ef að likum læt-
ur. Menn gera sér ekki nægi-
lega ljóst, að allar slikar
breytingar taka sinn tima, þvi
að enn gætir tortryggni og
varfærni á báða bóga. Af hálfu
vissra aðila er lika unnið
kappsamlega að þvi að auka
vantrúna og óþolinmæðina.
Þannig reka Kinverjar nú
kröftuglega þann áróður með-
al Vestur-Evrópuþjóða og
Bandarikjamanna, að RUss-
um sé ekki að treysta og þeir
stefni enn sem fyrr að heims-
yfirráðum. Undir þennan
áróður er talsvert tekið af
vissum stjórnarandstæðing-
um f Bandarikjunum og Vest-
ur-Þýzkalandi, sem hugsa sér
að nota það i kosningunum
næsta haust, ef litið hefur mið-
aö áleiöis fyrir þann tima.
Ihaldsöfl annars staðar taka
svo undir þetta.
ÞAÐ, sem einkum kemur
fram hjá þeim, sem gera litið
úr öryggisráðstefnunni og
árangri hennar, virðist eftir-
farandi:
1. Þótt Sovétrikin þykist nú
vilja draga úr spennu og
bæta sambúðina við vest-
rænu rikin, stefna leiðtogar
þeirra enn sem fyrr að
heimsyfirráðum kommún-
ismans. Tilgangur þeirra
með þvi að draga Ur
spennunni er fyrstog fremst
sá, að auka andvaraleysi
lýðræðisrikjanna. Þessu til
sönnunar er vitnað i ýms
nýleg ummæli forustu-
manna Sovétrikjanna.
2. Það er von Sovétrikjanna,
að þegar enn meira dregur
Ur spennunni og sambUðin
virðist fara sibatnandi,
muni aukast sundrung i
röðum vestrænu rikjanna.
Sovétrikin muni þá ná tök-
um á ýmsum vestrænu rikj-
unum á þann hátt, að þar
skapist eins konar finnskt
ástand, þ.e. að þau verði
álika háð Sovétrikjunum
viöskiptalega og hernaðar-
lega og Finnland er nú.
3. Sovétrikin þarfnast nú
ákveðins biðtima vegna
erfiðs efnahagsástands og
lélegra lifskjara almenn-
ings og þarfnast af þeim
ástæðum minnkaðrar
spennu og batnandi
sambUðar um skeið.
4. Sovétrikin þurfa að treysta
áhrif sin i fylgirlkjunum i
Austur-Evrópu og það veit-
ist þeim auðveldast á þann
hátt, að spennan i alþjóða-
málum minnki meðan þau
eru að koma ár sinni betur
fyrir borð i þessum löndum.
5. Sovétrikin hafa á öryggis-
ráðstefnunni fengið vest-
rænu rikin til að fallast á
ýmsar óskir sinar, án þess
að láta sjálf nokkuð i stað-
inn.
6. Þrátt fyrir allt tal Sovét-
manna um minnkandi
spennu og bætta sambúð,
hafa þeir stóraukið vigbún-
að sinn að undanförnu.
RÖK þeirra sem eru ósam-
mála framangreindum
fullyröingum, eru m.a. þessi:
1. Það er rétt, að leiðtogar
Sovétrikjanna tala enn öðru
hverju um.ab
kommUnisminn muni eiga
eftir að drottna i heiminum.
Þetta hefur þó allt aðra
merkingu en áður, þegar
beinlinis var stefnt að
heimsyfirráðum kommún-
ista undir yfirstjórn Sovét-
rikjanna. Rússar gera sér
oröiðljóst, að kommúnistar
eru nú orðnir svo marg-
klofnir, að það myndi senni-
lega ekki trygg ja neitt betur
aðstöðu Sovétrikjanna, þótt
svo færi að kommúnistar
næðu alls staðar yfirráðum.
Tali þeirra um heimsyfirráð
kommúnismans er fyrst og
fremst ætlað að sýna, að
þeir séu ekki fallnir frá upp-
haflegum hugsjónum, m.a.
vegna samkeppninnar við
Kinverja. Þetta er venja
margra stjórnmálamanna,
þótt stefnan sé i reynd
breytt.
2. Leiðtogar Sovétrikjanna
hafa viðurkennt við mörg
tækifæri, að útilokað sé fyrir
eitt riki að stjórna heimin-
um, enda hafa þeir öðrum
meirireynslu i þeim efnum.
Þeir hafa átt i basli við að
halda hlut sinum i rikjum
Austur-Evrópu og hafa
sifellt meiri áhyggjur af
hinum mörgu þjóðernishóp-
um i Sovétrikjunum sjálf-
um.
3. Áhugi leiðtoga Sovétrikj-
anna á minnkaðri spennu
stafar ekki sizt af þvi, að
þeir þurfa á henni að halda
til að koma efnahagsmálum
sinum i viðhlitandi horf og
þeir hafa gert sér ljóst, að
þvi marki verður ekki náð i
náinni framtið nema með
auknu efnahagslegu og
tæknilegu samstarfi við
vestræn riki. Þeir hafa þvi
raunverulegan áhuga á
minnkaðri spennu. Þá fari
ótti þeirra við Kinverja vax-
andi og þvi telji þeir nauð-
synlegt að bæta sambúðina
við Vestur-E vrópu og
Bandarikin svo að þeir hafi
ekki neitt að óttast Ur þeirri
átt. Sovétrikin vilji komast
hjá þeirri aðstöðu, að géta
verið sótt heim úr tveimur
áttum.
4. Fyrir vesturveldin sé sjálf-
sagt að nota sér þann
áhuga, sem Sovétrikin hafa
nú á minnkaðri spennu. til
að vinna að bættri sambúð
og auknum viðskiptum. Um
aðra leið sé ekki heldur að
ræða til að draga úr vig-
búnaðarkapphlaupinu. Hinn
valkosturinn sé að endur-
nýja kalda striðið, en
óneitanlega fylgi þvi miklu
meiri áhætta fyrir friðinn i
heiminum. Engin leið sé til,
sem ekki fylgi nein áhætta,
og þvf megi menn ekki
hætta að vera á verði, þótt
heldur miði i áttina til
minnkaðrar spennu og
bættrar sambúðar.
5. Minnkaðri spennu fylgi það,
að auðveldara sé að vinna
að framgangi ýmissa
mannréttinda i rikjum
Austur-Evrópu. Þannig hafi
sá árangur náðst með
öryggisráðstefnunni, að nú
sé hægt að ganga eftir þvi,
að ýmis samskipti verði
frjálsari en áður. Þaðsé þvi
rangt að halda þvi fram, að
Rússar hafi fengið sitt fram
á ráðstefnunni, en vestrænu
rikin ekkert. Þvert á móti
hafi Rússarekki fengið neitt
fram, sem ekki var þegar
orðið veruleiki, eins og t.d.
viðurkenninguna á landa-
mærunum, sem ýmsir nefna
sem dæmi um ávinning
Rússa. Vestrænu rikin hafa
t.d. fengib fram ýmsar yfir-
lýsingar á sviði mannrétt-
inda, sem erfitt sé fyrir riki
Austur-Evrópu að standa
ekki við.
6. Sú hætta, að minnkandi
spenna geti leitt af sér
finnskt ástand i Vestur-
Evrópu, sé að sjálfsögðu
ekki útilokuð. Þó geti sú
hætta verið meiri fyrir
Rússa, að vegna minnkaðr-
ar spennu verði þeir að
leyfa aukið frjálsræði i rikj-
um Austur-Evrópu og þann-
ig gæti hæglega skapazt
finnskt ástand þar.
ÞANNIG má skeggræða um
þessi efni fram og aftur. Það
verður hins vegar jafnan
niðurstaðan, að ekki er nema
um tvo valkosti að ræða. Ann-
ar er sá, að reyna að draga úr
spennu og bæta sambúðina,
eins og nú er gert. Hinn er sá
að hefja aftur kalda striðið.
eins og Solsinitsyn leggur til.
Þrátt fyrir ýmsa annmarka.
er fyrri leiðin óneitanlega
væniegri til árangurs, en þvi
má hins vegar ekki gleyma. að
henni fylgir lika, að menn
haldi vöku sinni.
Þ.Þ.