Tíminn - 02.10.1975, Side 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 2. október 1975
Fimmtudagur 2. október 1975
TÍMINN
Iðnaðardeild SIS flytur norður
Rætt við Hjört Eiríksson, framkvæmdastjóra
Iðnaðardeildar SIS, um iðnrekstur Sambandsins
Iljörtur Firfksson, framkvæmdastjóri Iðnaðardeildar SÍS.
Glerárgötu 28 á Akureyri, en þar
er Iðnaðardeildin nú að koma sér
fyrir. Við spurðum fyrst, hvers
vegna iðnaðardeildin væri flutt
norður á Akureyri.
— Ég hefi nú ekki lesið greinar-
gerðum það, en þetta var ákveðið
af stjórn Sambandsins. Auðvitað
hafa legið margar ástæður til
þessa. Ný hugsun, byggðastefna,
er staðreynd f landinu og Sam-
vinnuhreyfingin hefur lagt henni
lið. Iðnaðardeildin, eða verk-
smiðjur hennar eru á Akureyri.
Sérstakir verksmiðjustjórar sjá
um daglegan rekstur undir yfir-
stjóm Iðnaðardeildarinnar. Þetta
eru Ullarverksmiðjan Gefjun,
Skinnaverksmiðjan Iðunn, Fata-
verksmiðjan Hekla, Skóverk-
smiðjan Iðunn, Efnaverksmiðjan
Sjöfn og Kaffibrennsla Akureyr-
ar, en þá siðasttöldu á Sam-
bandið ásamt Kaupfélagi
Eyfirðinga.
— Við þennan verksmiðjuiðnað
starfa 7-800 manns og þessar
verksmiðjur eru allar stærstar i
sinum greinum hér á landi.
Iðnrekstur
i hálfa öld
— Hver eru framleiðsluverðmæti
þessara verksmiðja?
— Fyrstu sex mánuði þessa árs
var framleitt fyrir um 1650
milljónir króna, svo við reiknum
með að framleitt verði fyrir á
fjórða milljarð króna á þessu ári.
— Það er mikið rætt um aö auka
framieiðni i iðnaði. Hvernig hefur
þáö tekizt hjá verksmiðjum Sam-
bandsins?
— Verksmiðjuiðnaður Sam-
bandsins á Akureyri stendur á
gömlum merg. Byrjun á iðnaði
^ambandsins má rekja allt til
um við eina milljón gæra. Af
þessu sútum við aðeins um 300.000
eðá fullsútum. Alls væri hægt að
gera ráð fyrir að um 500.000 gær-
ur séu sútaðar hér á landi, hitt fer
úr landinu ósútað.
Þeir sem kaupa þessar gærur
eru lika samkeppnisaðilar okkar
á erlendum mörkuðum.
— Það er þvi miður langt i land
ennþá að hægt sé að fullsúta allt
hér heima, en hinsvegar mætti
hugsa sér að hluti af þessum gær-
um yrði þveginn og hálfsútaður
hér heima.
UUin
— En ullin. Þvi hefur verið
haldið frain, að ekki svari lengur
kostnaði að rýja féð og uliin af fé
bænda skili sér ekki i ullar-
iðnaðinn. Er þetta rétt?
— Jú, þetta er alvarlegt mál.
Bændur telja að þeir hafi ekki
fengið nægjanlegt verð fyrir
ullina, þannig að það svaraði
kostnaði að leggja á sig smala-
mennskur og rúning fjár.
Þetta er sumsé peningamál,
fyrstog fremst. Nú hefur verð á
ull á hinn bóginn hækkað veru-
lega og það varð til þess að meira
af ull barst til kaupenda.
— Við höfum ákveðnar skoðanir
á þessu máli. Teljum til dæmis að
það sé ekkert ódýrara fyrir
bóndann að rækta ullina en kjötið
og þess vegna eigi að verðbæta
ullina alveg eins og gert er með
kjötið. Það er ekki gert núna. Við
teljum að allir partar kindarinnar
ættu að vera verðbættir, ekki
bara vissir hlutar. Það er augljós
styrkleiki i þvi að fullnýta allar
sauðfjárafurðir úr þvi að við á
annað borð ræktum sauðfé.
20% ullar fer
forgörðum
— Hvað vantar mikið upp á að þiö
fáið alla uliina af fénu?
—Það er taliðað við fáum 2 kg af
ull af hverri kind, en ættum að fá
2.5 kg— eða um 20% fara forgörö-
um, þrátt fyrir hráefnaskort i
ullariðnaði.
— Hvað vilt þú segja um ís-
ienzkan iðnað almennt?
— Það er sjálfsagt mikið mál. Ég
tel að viss iðnaður i landinu sé
undirstöðuiðnaður, þ.e. sá
iðnaður er framleiðir vörur úr
innlendum hráefnum. Sjávarút-
vegur er undirstaða fiskiðnaðar
og landbúnaður okkar er lika
undirstaða undir margvi'slegan
iðnað i landinu. Iðnaður, sem
byggir á aðkeyptu innfluttu hrá-
efni getur ennig verið hagkvæm-
ur, en þó ber að leggja
höfuðáherzluna á iðnað sem
byggir á sjávarútvegi og land-
búnaði.
Orkufrekan iðnað verður einnig
að skoða sérstaklega.
— Ef vikið er að afurðum land-
búnaðarins sérstaklega, þá er
rekinn margvislegur iðnaður hér
á landi i framhaldi af búskap.
— Kjötiðnaður er fyrirferðar-
mestur, en siðan kemur ullar- og
skinnaverkun. Margt er samt
ógert. Við töluðum um gæru-
sútun, sem fer að miklu leyti
fram erlendis, vegna skorts á
tækjum hér heima. Við sútum
hrosshúðir en leðursútun er ekki
framkvæmd hér, þannig að
nautshúðir eru fluttar út
ósútaðar. Selskinneru lika flutt út
ósútuð.
— Viðhöfum mikinn áhuga á að
fara útileðursútun á kálfshúðum
og nautshúðum. Ekki aðeins
vegna skóverksmiðjunnar,
heldur einnig i fataskinn, þvi
leðurflikur eru ávallt vinsælar.
Dapurleg af-
drif skógerðar
— Itvað með skóverksmiðjuna og
skógerðina?
— Skógerðin hefur átt mjög
örðugt uppdráttar hér á landi.
Skemmst er að minnast þess,
að nýlega, fyrir hálfum mánuði,
var skóverksmiðja úti á landi lýst
gjaldþrota og þær vonir sem við
hana voru bundnar eru úr sögunni
i bili.
— Það eru ekki mörg ár siðán að
starfandi voru hér á landi 7 eða 8
skóverksmiðjur, en núna er að-
eins ein eftir, Skóverksmiðjan
Iðunn.
— Hvað veldur þessu?
— Það sem veldur er einkum
hinn þröngi markaður, sem við
búum við. Hér verður að fram-
leiða fleiri gerðir, en verksmiðjur
af sambærilegri stærð myndu
gera erlendis, og auk þess
nausynlegar stærðir af skóm
Þetta veldur erfiðleikum og nú er
um við að athuga þann möguleika
að framleiða eina eða tvær gerðir
af skóm til útflutnings og þá i
verulegu magni, til þess að auka
hagkvæmnina. Þetta er ekki að-
eins viðskiptamál, heldur lika
metnaðarmál okkar allra, að
menn geti gengið á islenzkum
skóm. Það væri hörmulegt — og
mikið tjón fyrir verkmennt
þjóöarinnar — ef skógerð leggðist
af i landinu, sagði Hjörtur
Eiriksson, fram kvæmdastjóri
Iðr.aðardeildar SÍS að lckum.
-JG.
Á slðastliðnu vori urðu
framkvæmdastjóra-
skipti hjá Iðnaðardeild
SíS en þá féll frá Harry
Frederiksen, sem hafði
verið framkvæmda-
stjóri deildarinnar um
árabil, en hann hafði
byrjað störf hjá Sam-
vinnuhreyfingunni, þeg-
ar á sinum unglingsár-
um. Við starfi hans tók
Hjörtur Eiriksson, ull-
artæknifræðingur, sem
verið hafði verksmi.ðju-
stjóri hjá Gefjun á Akur-
eyri við ágætan orðstir.
Jafnframt fór fram
mikilvæg breyting á
skipulagi SíS, fram-
kvæmdastjóri iðnaðar-
deildar og iðnaðar-
deildin flutti búferlum
til Akureyrar, en hafði
áður, eins og aðrar
deildir Sambandsins
haft aðsetur i Reykja-
vik.
Rætt við Hjört
Eiriksson
Við hittum Hjört Eiriksson,
framkvæmdastjóra Iðnaðar-
deildar SIS i skrifstofu hans að
Myndirnar
eru úr
verk-
smiðjum
Sam-
bandsins
á Akureyri
ársins 1923, er Þorsteinn Daviðs-
son hóf gærusútun. Hann byrjaði
á leðursútun árið 1935 og á
skógerð árið 1936- Þorsteinn
vinnur enn við þessar verk-
smiðjur og hefur gert það frá
upphafi.
Við höfum einnig fjölda manns,
sem hefur áratuga reynslu i verk-
smiðjuiðnaöi.
Gefjuni keypti Sambandið árið
1930, og árið 1946 keypti það
prjónastofu Asgrims Jónssonar,
en hún er upphaf Fataverk-
smiðjunnar Heklu.
— Þessi mikla reynsla i iðnaði
hefur verið mikils virði, menn
skilja ekki aðeins nauðsyn á
nýjungum og framleiðni, heldur
vita að þetta er i rauninni lifs-
spursmál.
Framleiðni i
iðnaði SÍS
Framleiðni hefur verið mikil i
verksmiðjuiðnaðinum. Sem
dæmi má nefna að árið 1972 voru
unnar i Ullarverksmiðjunni
Gefjuni 342 vinnustundir á móti
306 þús. vinnustundum árið 1973.
A sama tima var magnaukning á
framleiðsluvörum 14.5%.
Arið 1974 voru vinnustundimar
291 þúsund, en magnaukning á
framleiðslu var 9%.
Miðað við óbreytta framleiðni
hefði þannig þurft að vinna 461
þúsund vinnustundir i stað 291
þús. stunda til þess að framleiða
sama magn, ef miðað er við af-
kastagetu og framleiðni ársins
1972.
— Þessi árangur er fyrst og
fremst að þakka frábæru starfs-
liði og auknum vélakosti.
— Mikið og stöðugt hagræðingar-
starf hefur verið unnið og fram-
leiðsluháttunum breytt i þvi skyni
að auka framleiðni og alla hag-
kvæmni. Komið hefur verið á
bónuskerfi i launagreiðslum, svo
að starfsliðið hefði arð af fram-
leiðni.
— Unnið er nú að samskonar
hagræðingu i skinnaverk-
smiðjunni. Þar hefur verið tekið
upp bónuskerfi og eru starfsmenn
ogstjómendur mjög ánægðir með
þann árangur, sem náðst hefur.
— Vélbúnaður verksmiðjanna
kostar milljarða króna. Við get-
um nefnt sem dæmi að ein
kembivél með spunavélasam-
stæðu kostar á annað hundrað
milljónir króna, eða eins og tveir
nýir 50 tonna fiskibátar. Þessi
búnaður er af fullkomnustu gerð
og árvissendurnýjun á vélakosti á
sér stað.
Sambandið styður iðn-
að um allt land.
— Um það hefur verið rætt að
Sambandið láti nií framleiða fyrir
sig ullarvörur viðsvegar um land.
Hver er ástæðan fyrir þessu nýja
starfssviði Iðnaöardeildar SIS?
— Ástæðan er sú að mikili verk-
efnaskortur var hjá ýmsum smá-
fyrirtækjum, prjónastofum og
saumastofum, sem hafði verið
komiðupp viðsvegarum landið til
þess að bæta atvinnuástandið.
Þessar saumastofur og prjóna-
stofur höfðu haft einhver verkefni
og þá flestar á vegum Alafoss.
Nú dróst þetta saman og þessar
stofur bjuggu við mikinn verk-
efnaskort. Þær eru of litlar til
þess að geta séð sér fyrir nægum
framleiðsluverkefnum og hrá-
efni, þvi til þess þarf ýmsa hluti,
sem ekki eru fýrir hendi á þessum
stöðum.
Það var leitað til Sambandsins
um aðstoð við að afla verkefna og
var sú aðstoð veitt i þvi formi að
Samvinnusamband Sovét-
rikjanna kaupir af okkur verulegt
magn af prjónaflfkum sem siðan
eru unnar i þessum litlu stofum.
Við leggjum þeim til hráefni, eða
prjónagarnið og i sumum tilvik-
um fá þeir einnig sniðin hér lika,
þvi Iðnaðardeildin er með
fullkomna hönnunarstofu, sem
sinnir þessu verkefni. Við erum
aö stækka þessa deild til þess að
geta skipulagt þennan smáiðnaö
og fært i samræmt horf.
Iðnaður um
allt land
í þessari stofu verða unnin
sýnishorn af flikum.sem siðan er
unnt að framleiða eftir viðsvegar
um land.
— Þessar stofur, sem við vinnum
með eru niu talsins en þær eru á
Hvammstanga, Skagaströnd,
Sauðárkróki, Siglufirði, Egils-
stöðum, Blönduósi, Húsavik, Vik i
Mýrdal og i Borgarnesi.
Mér er nú ekki kunnugt um það
hversu margir hafa vinnu við
þessi fyrirtæki, en það er tölu-
verður hópur manna.
— Þessar framleiðsluvörur eru
seldar á föstu verði og við fáum
svo umboðslaun fyrir okkar
vinnu vegna þessa iðnaðar.
Þessir aðilar framleiða út-
flutnirigsverðmæti fyrir um 200
milljónir króna á ári.
— Er þessi vinnumiðlun komin i
fast form?
— Hún er á þróunarstigi, þótt
vissir hlutir hafi nú komizt i
fastar skorður. Við gerum ráð
fyrir að þegar hönnunardeildin
hér á Akureyri verður komin i
það form, sem henni er ætlað, þá
verði unnt að skipuleggja þetta
starf betur. Skipulags- og
tækniaðstoð við þessa aðila er eitt
af frumatriðunum.
— Eru nokkrar stórfram-
kvæmdir á döfinni hjá Iðnaðar-
deild StS?
—■ Ekki i venjulegum skilningi.
Við erum hins vegar með mörg á-
form um tækni og iðnþróun.
Verksmiðjurekstur krefst
sifelldrar endurnýjunar og nýrra
úrræða. Þetta er ekki einasta á
sviði vélfræði, heldur lika i
markaðsmálum. Við erum um
þessar mundir að reyna að auka
sölu á afurðum okkar, bæði i
Evrópu og i Bandarikjunum.
Ennfremur i Kanada.
— Við leggjum mikla áherzlu á
úrvinnslu i skinnaiðnaðinum.
Við teljum það ákaflega stórt
og mikið mál að geta sútað öll
skinn hér heima.
Viö flytjum út mikið af ósútuð-
um gærum og geysileg verðmæti
fara þarna forgörðum. Ef’ hér er
slátrað um 1.000.000 fjár, þá höf-
800 manns starfa í verksmiðjum
Sambandsins á Akureyri