Tíminn - 22.02.1976, Blaðsíða 7

TÍMINN
7
HELGARSPJALL
Vilhjálmur Hjálmarsson:
Málefni þroskaheftra
Málefni þroskaheftra hafa
mjög verið i sviðsljósi nú um
sinn. Margt ber til og m.a. að
menn eygja nú fleiri möguleika
en áður á að koma til hjálpar
þeim, sem af ýmsum ástæðum
búa við hamlanir á þroska-
brautinni. Sótt er fram á mörg-
um vigstöðvum. Harðorðar á-
drepur birtast i fjölmiðlum og
eru settar fram á fundum og
ráðstefnum. Hjálparfélög á-
hugafólks eru stofnuð. Kennar-
ar afla sér aukinnar menntunar
til að geta betur sinnt sérhjálp
fyrir þurfandi ungmenni. Hiki
og bæjarféiög standa að skipu-
lagningu, byggingum og rekstri
kennslu- og h jálparstofnana. —
Sumir þeirra sem gerst þekkja
vandamálin, áfellast hið opin-
bera fyrir tómlæti. Og þeim sem
starfa i „kcrfinu” þykir gagn-
rýni stundum óbilgjörn. En
dropinn holar steininn. 1 raun
sækja hér allir að sama marki.
Það er tvimælalaust þegar orðin
töluverð breidd og þungi i þess-
ari sameiginlegu sókn, sem
fljótt á litið sýnist dáiitið sund-
urleit, en er það ekki nema á
yfirborðinu, að minni hyggju.
Frjáls félög
Brautryðjendur og hluta-
drýgstir á þessu sviði þegar allt
kemur til alls eru áhugamanna-
félögin. Kemur þá fyrst i hug-
ann Styrktarfélag vangefinna,
sem á þegar alllanga sögu að
baki og hefur leyst af höndum
stórmerktstarf. Fyrir tilstuðlan
þessara samtaka hafa myndar-
legar og merkar uppeldis- og
hjálparstofnanir risið á fót. Og
fólk hefur öðlazt aukinn skilning
á vandamálinu og tekið að
skoða það i nýju ljósi. Þessi
samtök öll hafa eðlilega verið
athafnasömust i fjölmenninu
syðra og svo á Akureyri. En
eftirtektarvert er það, hversu
nýlega stofnað Styrktarfélag
vangefinna á Austurlandi hefur
strax i byrjun náð góðri við-
spyrnu i þeim landshluta. Það
félag undirbýr byggingarfram-
kvæmdir á heimaslóðum. Hafa
forsvarsmenn þess haft nána
samvinnu við menntamála-
ráðuneytið og svo það fólk, sem
lengst hefur staðið i fararbroddi
á þessu sviði hér syðra.
Mörg fleiri félög og félaga-
samtök koma hér við sögu, oft
tengd sérstökum sviðum
þroskahömlunar. Verður sú
saga ekki rakin hér frekar. En
margir eru þeir einstaklingarn-
ir, — og svo samfélagið i heild —
sem standa i mikilli þakkar-
skuld við þessa aðila.
Þegarstarfsemiþess fórnfúsa
fólks, sem stendur að Styrktar-
félögunum ber á góma, kemur
mér einatt i hug framlag ein-
staklinga, foreldra og vanda-
lausra, sem við erfiðar aðstæð-
ur og oft af litilli kunnáttu en þvi
meiri natni og elskusemi hafa
lagt sig fram um það, hvert á
sinum stað, að styðja og styrkja
þá sem hallir stóðu. Þetta fólk
hefur i raun oft gert kraftaverk,
sem minna er tekið eftir en
þeim mannlegu mistökum, sem
allir vilja þó svo gjarnan koma i
veg fyrir.
Löggjöf
Ýmsir þættir islenzkrar lög-
gjafar geyma ákvæði um að-
gerðir þeim til hjálpar, sem búa
við skert þroskaskilyrði og siðar
á ævinni skerta starfsorku. Þar
má nefna tryggingalöggjöfina
og lög um Styrktársjóð vangef-
inna. Sá sjóður hefur markaðan
tekjustofn. Hann hefur starfað
nokkur ár og nema fjárveiting-
ar Ur honum til bygginga og
stofnbúnaðar hæla og dagvist-
arstofnana fyrir vangefna 221
milljón króna.
Það hefur áreiðanlega verið
markmið þeirra er settu fyrstu
lögin um almenna fræðslu-
skyldu, að styðja sérhvert barn
til að ná þeim þroska, sem þvi
væri auðið að ná mestum. 1 lög-
um um grunnskóla frá 1974 er
leitazt við að forma slika hugs-
un, meðal annars að þvi er
varðar börn sem talin eru vikja
svo frá eðlilegum þroska, að
þau fái ekki notið venjulegrar
kennslu i einni eða fleiri náms-
greinum. Þar er mælt fyrir um,
að þessi börn skuli njóta sér-
stakrar tilsagnar sérmenntaöra
kennara i almenna skólanum, i
sérdeildum innan hans eða á
sérstofnunum. Kostnaður við
þessa sérstöku kennslu greiðist
úr rikissjóði, Meginstefnan er
sú, að sem flestir njóti kennslu i
almennu skólunum, en þeim,
sem ekki nægir sérstök hjálp
þar, verði séð fyrir kennslu i
sérstökum deildum eða stofnun-
um. Ýmist nánari fyrirmæli er
að finna i þessum lagagreinum,
en þau verða ekki rakin hér.
Menntamálaráðuneytið skal svo
setja reglugerðir um enn nánari
útfærslu þessara laga. Hefur
verið unnið að setningu slikra
reglugerða undanfarna mánuði.
Siðan augu manna tóku að
opnast fyrir margvislegum
möguleikum til hjálpar við
þroskahamlaða hefur vöntun á
sérmenntuðum kennurum og
hjálparfólki verið næsta áber-
andi. Ýmislegt hefur verið gert
af opinberri hálfu til að ráða bót
á þessu og skulu nefnd dæmi.
Kennaraháskóli Islands hefur
þrisvar sinnum haldið uppi
kennsiu fyrir væntanlega kenn-
ara lestregra og tornæmra
barna. Vorið 1969 luku 9 þessu
námi, vorið 1971 44 og 1974 35
Vilhjálmur Hjálmarsson.
eða samtals 88. Allmargar um-
sóknir hafa borizt um þetta
nám, og hefur sérstök nefnd
starfað að skipulagningu þess.
Eins og kunnugt er njóta
nokkrir kennarar árlega orlofs
á fullum launum til þess að auka
við menntun sina. Mjög margir
kennarar iorlofileggja nú stund
á sérkennslufræðin. Veittir hafa
verið sérstakir styrkir til tal-
kennaranáms og náms á fleiri
sviðum námshjálpar. Koma hér
við sögu bæði opinberir aðilar
og áhugafélög.
Iðjuþjálfar, félagsráðgjafar
og sálfræðingar sækja nám sitt
að verulegu leyti til útlanda.
Menntamálaráðuneytið hefur
undirbúið tillögur um fé-
lagsráðgjafa nám við Háskóla
íslands. Háskólinn er þessu
hlynntur, en framkvæmd máls-
ins hefur strandað á þvi, að ekki
fékkst fjárveiting i fjárlögum til
framkvæmdarinnar.
Þess má geta, að leitazt hefur
verið við að veita almennum
kennurum tilsögn i leshjálp og
öðrum þáttum sérkennslunnar á
stuttum kennaranámskeiðum.
Framkvæmd
Eins og áður var að vikið, er
ekki langt siðan löggjöf um
grunnskóla var sett. Starfshóp-
ar hafa unnið að reglugerðum
og þar með nánari útfærslu á
heildarskipan sérkennslumála.
Er það mikið starf, þvi að málið
erisjálfusér vandasamt, og hér
er farið inn á brautir sem eru
nýjar, a.m.k. hér á landi. Stefnt
er að þvi', að koma á fót stjórn-
unar- og greiningarmiðstöð, en
leitazt verður við að hafa yfir-
byggingu hóflega.
Það bar til tiðinda i haust, að
Höfðaskólinn svonefndi fluttist I
nýtt húsnæði i Fossvogi. Þótt
þar sé aðeins lokið fyrsta á-
fanga fyrirhugaðrar skólabygg-
ingar, eru umskipti mikil, þvi
aðstaða var mjög léleg á gamla
staðnum. Hefur reynzt unnt að
taka ypp i kennslunni nýja
þætti, sem áður var útilokað að
sinna. Jafnframt hefur verið
leitazt við að tryggja nokkra að-
stöðu fyrir fólk utan Reykjavik-
ur, sem njóta þarf skólavistar
fyrir börn sin i þessari stofnun,
sem er nánast hin eina sinnar
tegundar á öllu landinu.
Ein grein skerts þroska er
heymardeyfa. Heyrnleysingja-
skóli hefur starfað hér um all-
langt árabil. Honum hefur fyrir
nokkru verið búin mjög góð að-
staða húsnæðislega séð. Nokkr-
ar sveiflur eru á fjölda nemenda
i Heymleysingjaskólanum, en
eins og kunnugt er, hafa rauðir
hundar mikil áhrif á þessu sviði.
Verksvið Heyrnleysingjaskól-
ans er eigi aðeins að hjálpa
börnum á skólaaldri. Starfsemi
skólans hefur þróazt i þá átt, að
hann bæði veitir leiðbeiningar
foreldrum, sem eignazt hafa
heyrnarskert börn og fylgist
með nemendum sinum löngu
eftir að þeir hafa flutzt i aðra
skóla ellegar á vinnustaði. Þessi
fyrir-og eftirhjálp er ákaflega
mikilsverð og i' raun réttri al-
gerlega ómissandi.
Ákvæði grunnskólalaga um
kennslu þroskaheftra, sálfræði-
þjónustuog félagsráðgjöf hljóta
að koma til framkvæmda smátt .
og smátt, en ekki i einni svipan.
Veldur hvort tveggja kostnaður
og mannekla.
Sunnanlands og norðan og
raunar viðar er þegar kominn
visir að sálfræðiþjónustu og sér-
kennslu. En dreifðu byggðirnar
eru þó miklu skemmra á veg
komnar að þessu leyti en höfuð-
boigarsvæðið.
A þessu skólaári var hafizt
handa um skipulega fram-
kvæmd sérkennslu i einum
landshluta, þ.e. á Austurlandi.
Það bar til með þeim hætti, að
áhugamenn á vegum Styrktar-
félags vangefinna á Austurlandi
leituðu til menntamálaráðu-
neytisins um aðstoð. Ráðuneyt-
ið setti vinnuhóp til starfa
eystra. Sá hópur hafði náið
samráð við það fólk, sem mest
hefur starfað að þessum málum
hér syðra og svo við ráðuneytið.
Tillögur bárustfrá nefndinni, og
var hafizt handa um fram-
kvæmdir á grundvelli þeirra i
sumar og haust og þá á þessa
leið:
1. Sérfræðingar fóru könnun-
arferð um Austurland og reyndu
að meta þörfina svo nákvæm-
lega sem mögulegt var i einni
yfirferð.
2. Haldið var námskeið fyrir
kennara á Austurlandi, þar sem
þeim var leiðbeint um hjálpar-
kennslu i lestri og á fleiri svið-
um. Þetta námskeið þótti takast
mjög vel og fengu kennarar
heim með sér ýmis kennslu-
gögn, sem unnin voru á þessu
námskeiði.
3. Gerðar voru ráðstafanir
(lagfæringar á húsnæði og bún-
aði o.s.frv.) til þess að koma á
fót sérkennsludeild við heima-
vistarskólann i Nesjum i Homa-
firði. Mjög erfitt reyndist að
ráða mann til kennslu þarna, en
það tókst þó að lokum og þá með
ágætum og tók þessi deild til
starfa strax eftir áramót. Þar
munu verða i vetur nálægt 10
börn og er talið, að þörf fyrir
vistun þar verði þar með full-
nægt.
4. Gerðar hafa verið ráðstaf-
anir til þess að hægt sé að hafa
2—3 börn að austan i þjálfun og
kennslu hér við Oskjuhliðar-
skólann i Reykjavik.
Þessi framkvæmd nær aðeins
til afmarkaðs landsvæðis og má
raunar skoðast sem tilraun. En
vafalaust verður reynt að þoka
málúm á leið i öðrum landshlut-
um, eftir þvi sem mannafli og
fjárveitingar leyfa og þá vænt-
anlega með hliðsjón af þeirri
reynslu, sem fæst við þessa
fyrstu tilráun.
Aformað er að ráða sérstakan
fulltrUa I menntamálaráðuneyt-
ið, er einkum fjalli um sér-
kennslumálin. Er það i sam-
ræmi við ályktun siðasta Al-
þingis. Sérstök f járveiting hefur
þó ekki fengizt, en væntanlega
verður unnt að leysa málið.
Á þessu ári verður ekki um að
ræða meiriháttar byggingar-
framkvæmdir vegna sér-
kennslumálanna. Flýtt var
byggingu fyrsta áfanga öskju-
hliðarskólansmeð lánveitingum
frá öðrum framkvæmdaliðum.
Minniháttar lagfæringar munu
þó verða gerðar i húsnæðismál-
unum og stærra átak undirbúið.
Tvenn fyrirheit
Þótt við tölum gjarnan um
þroskaheft börn, sem sérstakt
fyrirbæri, þá er þessu nú ekki
þannig varið. Mannfólkið sam-
anstendurekki i' raun af sundur-
greindum hópum. Þrepin i
þroskastiganum eru mörg og
flestir eiga þess kost að þokast
nokkuð upp á við með tið og
tima,
Það er augljós samfélagsleg
skylda ogsiðferðilegt boðorð, að
styðja einstaklinginn upp þrep-
in. Þvi fylgja tvenn fyrirheit:
Einstaklingur, sem ella hefði
orðið fjárhagsleg byrði á þjóðfé-
laginu, gerist bjargálna og ein-
attgottbetur. Og hann fær sjálf-
ur tilgang og takmark i lifinu.
Nú er til siðs að ségja: Minni
„samneyzla”, meira til einka-
nota! Það er trú min, að þessi
kenning sé að verulegu leyti
byggð á sjálfsblekkingu og lifs-
lygi. — Betri er einn hnefi með
ró en báðar hendur fullar með
sorg og armæðu. Hófsemi i
einkaneyzlu verður til lengdar
þolanlegri en vanræktar þarfir
á hinum félagslegu sviðum, þótt
ekki sé alltaf „arðbært” að
sinna þeim. En það viil nú svo
vel til, að úrbætur á þvi sviði,
sem hér hefur verið gert að um-
talsfni, eru bæði arðgæfar og
mannbætandi.
Skrifstofustarf
Rafveita Hafnarfjarðar óskar að ráða
starfskraft á skrifstofu. Áherzla lögð á
vélritunarkunnáttu. Laun eftir 14. launa-
flokki.
Umsóknum skal skila fyrir 26. febrúar til
rafveitustjóra, sem veitir nánari upplýs-
ingar um starfið.
Rafveita Hafnarfjarðar.
Rangæingar
NU getið þér fengið bólstraö
á Hellu.Höfum einnig á hag-
stæðu verði: Hansahillur,
svefnbekki, Pirahillur, há-
baksstóla, pianóbekki, rok-
okkostóla, eldhúshúsgögn
o.fl. úrval áklæða. — Sækj-
um, sendum.
Bólstrun Hafsteins
Sigurbjarnarsonar
Þrúðvangi 20
Hellu — Sími 5970
Fjármálaráðuneytið
20. febrúar 1976
Söluskattur
Viðurlög falla á söluskatt fyrir janúarmánuð 1976, hafi
hann ekki verið greiddur i siðasta lagi 25. þ.m.
Viðurlög eru 2% af vangreiddurn söluskatti fyrir hvern
byrjaðan virkan dag eftir eindaga uns þau eru orðin íí
10% en siðan eru viðurlögin 1,5% til viðbótar fyrir
hvern byrjaðan rnánuð, talið frá og rneð 16. degi næsta
rnánaðar eftir eindaga.