Tíminn - 21.05.1976, Blaðsíða 13

Tíminn - 21.05.1976, Blaðsíða 13
12 TÍMINN Föstudagur 21. maí 1976 Föstudagur 21. mal 1976 TÍMINN 13 Með sokkabandinu sinu gerði hún við kveikjuna, hjá skó- smiðnum lét hún endur- nýja hemlana, og hjá lyfsalanum keypti hún eldsneytið. Nafn hennar var Berta Benz. Hún var eiginkona Karls Benz, þeim sem kom fyrstur fram með vélknúið far- artæki. Það sem um er verið að ræða, átti sér stað fyrir tæpum niutiu ár- um. í þá daga var Karl við það að missa móð- inn. Uppfinning hans fékk engan hljómgrunn meðal alménnings og vildi fólk ekkert af henni vita. Mannkynið var fullkomlega ánægt með hestvagnana og járn- brautirnar. Vagninn, sem knúinn var bensin- drifnum mótor fékk frekar háðsglósur en lof. Haustkvöld eitt áriö 1885 fór þessi 0.88 hestafla bHl I fyrstu reynsluferöina. Ari siöar var hann á sýningu I Paris, ai þar voru móttökurnar, sem hann fékk afar lélegar. Bifreiöin stóö þar I stórum sal á milli glæstra hest vagna og veitti fólk henni vart eftirtekt. Hestvagnarnir áttu hug oghjörtusýningargesta.enda var þetta þeirra timi. Glæsileiki þeirra og fjöldi hestanna, sem drógu þá, báru vott um umsvif eigenda þeirra. Þaö datt engum I hug aö leggja aö liku þessi göfugu farartæki og þrihjólaöa vagninn, sem aöeins framkallaði hávaöa og óþef, og maöur gat auk þess óhreinkaö hendur sinar og jafnvel brennt sig viö aö fást viö flókinn vélarbúnað hans. Burtséö frá þvi, þá var á engan hátt hægt aö fuliyröa aö þessi óheillavænlegi hlutur gæti yfir höfuö komið farþegum sinum heilum á húfi á milli staöa. Sönn- un fyrir þvi vantaöi algjörlega. En þá var þaö Berta Benz, sem ákvaö aö taka örlög bilsins i sinar finlegu hendur. Hún geröi þaö ekki fyrir mannkyniö, heldur fyr- ir mann sinn. Hún þoldi ekki leng- ur aö horf a upp á hann niðurdreg- inn og kvalinn af vonbrigöum vegna þess aö uppfinning hans hafði ekki fengiö þær móttökur, sem hann haföi vonaö. Viö, sem uppi erum i dag, vitum svo sann- arlega hvers viröi hún er. Benz haföi án þess aö hafa fyrirmynd, smlöaö bil. Þetta var meira en aðeins vagn, sem hestur haföi veriö spenntur frá. Þetta var hlutur, sem aldrei haföi sézt áöur og meö honum lagöi Benz grund- völlinn aö miklum tækniframför- um. Karl Benz haföi metiö sam- timamenn sina of mikils, — alla nema einn, Bertu eiginkonu sina. Hann grunaði ekkert um fyrir ætlun hennar, sem hún undirbjó i samráöi viö syni þeirra tvo, Eugen fimmtán ára og Richard þrettán ára. Þaö, sem þau þrjú höföu i huga, var aö leggja upp I ferö á bilnum, sem jafnframt yröi fyrsta langferöin, sem farin yröi á sliku farartæki. Enginn vissi þaö reyndar þá, hvort þaö væri mögulegt aö ferö- ast langar vegalengdir á bil, upp og niður f jöll og hæöir og á rykug- um sveitavegi. En Bertu grunaöi, aö þaö sem þyrfti til aö koma bflnum yfir byrjunaröröugleik- ana væri að færa sönnur á þetta atriöi. Arla morguns I ágúst, á meöan Karl var ennþá sofandi ýttu þau bilnum út úr skýlinu. Þau settu hann I gang og lögöu af staö i ferö sina frá Mannheim til Pforzheim, og áttu þau þá fyrir höndum hundrað og áttatlu kilómetra langa leiö á vegi, sem bil haföi aldrei fyrr verið ekiö á. Og án efa myndi annað farartæki af þessu tagi ekki verða á vegi þeirra þarna i þetta sinniö a.m.k. Voru þau ekki brautryöjendur, konan og synir hennar tveir? Þau voru þaö vissulega. Karl Benz hefur sjálfur lýst þessari ferö þeirra mæöginanna eins og hann bezt gat samkvæmt þeirra frásögn, I endurminning- um sfnum og er frásögn hans á þessa leið: — Þau óku eftir sléttum þjóö- veginum i fögru landslagi. Eftir stutta stund voru þau komin til Heidelberg og nokkru siöar til Wiesloch. Enn lék allt I lyndi og engin óhöpp höfðu oröiö. En eftir þaö fór vegurinn aö veröa mishæöóttur og þar meö byrjuöu öröugleikarnir. Afl bílsins var ekki gert fyrir svona mikinn bratta. Berta og Eugen uröu aö fara út og ýta á meöan Richard stýrði. Þegar vegurinn lá niöur i móti kom einnigbabb Ibátinn. Hvaö geröist ef hinir einföldu leöurklæddu tré- hemlar gæfu sig nú? En sem bet- ur fer kom þaðekki fyrir alla leiö- ina. Samt þurfti alltaf af og til aö kaupa nýjar leöurræmur hjá ein- hverjum skómiönum og festa þær i staö þeirra gömlu. Afram var haldiö, en meö nokkrum stoppum þó. Þegar keöjurnar slökknuöu og fóru út af tannhjólunum var staönæmztfyr- ir framan smiðju til aö gera viö. Þá þyrptust þorpsbúar aö og gláptu á þau eins og naut á ný- virki. Eftir að keöjurnar höföu veriö strekktar var haldiö áfram ogekkistoppað fyrr en bQlinn allt i einu nam staöar og haggaöist ekki. Bensinleiðslan var stlfluö. Þá kom hattprjónn frúarinnar aö góöum notum og gátu þau haldiö áfram. Siöan bilaöi kveikjan, en þvi var bjargaö meö þvi aö vefja sokkabandi Bertu utan um hana sem einangrunarbandi. Einu sinninámu þau staöar til áösvala þorsta sinum, en heit ágústsólin haföi gert þau þyrst. Sex árum eftir fyrstu langferöina I vélknúnum vagni, — Mannheim-Pforzheim, var ekki lengur neitt óveniulegt viö þaö aö fara I blltúr. Benz fjölskyldan (I vinstri bllnum) meö vinafólki slnu I ferö. Tuttugu árum eftir reynsluferö Bertu (aö hennar áliti var þá vélin of afllltil og hemlarnir ótryggir) sigr aöi þessi Benz kappakstursbill meö 150 hestöfl undir hllfinni kappaksturskeppnum, bæöi utanlands og innan. — I allmörgum Billinn dróalitaf þorpsbúana aö og olli fólki miklum heilabrotum. Hvernig vagn gat runniö án hests, var ráögata, sem þeim virtist ekki vera til svar viö. Sumir töl- uöu um aö þetta hlytu aö vera galdrar, en aörir liktu þessu viö úrverk. En töframennirnir þrir stigu bara upp i bilinn og óku brosandi i' burtu. Þegar þau um kvöldiö voru komin á leiöarenda sendu þau slmskeyti til Karls, um þaö aö þau hefðu náö til Pforzheim heilu og höldnu” Karl Benz endur- heimti nú gleöi sina og kjark til að halda áfram með uppfinningu sina. Meö þessari ferö hafði almenn- ingi loks veriö sýnt fram á nyt- semi bilsins. En fyrst og fremst kom reynsla sú sem fengizt haföi I henni um allan útbúnaö bilsins, næsta bil Karls til góöa. Berta haföi gefiö honum ná- kvæma skýrslu um allt hvað varöaöi bflinn, og nytsamlegar leiöbeiningar um þaö sem betur mætti fara. Karl breytti siöan fjölmörgum atriöum. Hann bætti m.a. viö þriöja gírnum og endur- bætti hemlana. Og hann ákvaö aö leggja meira upp úr þvi á sýning- um i framtiöinni aö sýna ökuhæfi- leika bilsins f staö þess aö stilla honum upp á pall. Tilvaliö tækifæri til þess fékk hann I september á sama ári á kraft- og vinnuvélasýningu, sem haldin var I Munchen. Benz-bilnum, sem þarna var á sýningunni var ekiö um götur Munchen frá klukkan tvö til fjög- ur siödegis, — og þetta geröi - gæfumuninn. Vagninn fékk stóra gull heiöurspeninginn, sem var mesta viöurkenning, sem gefin var þarna og dagblaöið Neue Munchener Tagblatt, skrifaöi: — Annar eins atburöur hefur áreiöanlega aldreifyrr boriö fyrir sjónir vegfarenda á götum borg- arinnar og nú á laugardagseftir^ miödaginn. Þrihjóla vagn, meö uppspenntu þaki, sem karlmaöur sat undir rann i átt aö miöbænum og var engum hesti beitt fyrir hann. Þarna rann hann léttilega án þess aö vera knúinn gufuafli eða fótafli farþeganna, án þess aö þurfa aö stoppa til að beygja og veik úr vegi fyrir farartækjum, sem á móti komu. A eftir honum kom mikill mannfjöldi gapandi af undrun. Það var fólkinu i þá daga alveg óskiljanlegt, hvernig vagn gæti hreyfzt án þess aö vera dreginn af hesti, eöa knúinn gufuafli. Þegar fólk sá þetta farartæki með eigin augum var undrunin mikil, en þaö var trú manna aö billinn ætti mikla framtiö fyrir sér. Þaö rætt- ist, — framfarirnar urðu miklar og snöggar. Og mitt I öllu þvi um- róti og umtali, sem skapaðist i sambandi viö bilinn hefur eitt falliö i gleymsku, — en þaö er konan, sem með kjarki og hug- dirfsku kom þessu öllu af stað, konan, sem var allt I senn: fyrsti bilstjórinn, fyrsti reynsluöku- maöurinn og fyrsti langferöabil- stjórinn. Aldrei var talað um hennar framlag og henni hefur ekki verið reistur minnisvaröi. Hvernig má þaö vera? (Þýtt ogendursagt JB) Fyrsti vélknúni vagninn, sem Karl Benz smlðaöi var þrlhjólaður. Slöan til aö vera I takt viö timann, bættihann einu hjóli víö. Hér er hann viöstýri I bllnum Viktoria, sem hann smlöaði áriö 1893.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.