Tíminn - 04.06.1976, Qupperneq 11

Föstudagur 4. júnf 1976.
TÍMINN
11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhús-
inu viö Lindargötu, sfmar 18300 — 18306. Skrifstofur í
Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasími 19523. Verö f lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuði. Blaöaprent h.f.
Viðurkennd hefð
Stjórnarandstæðingar gera sér orðið ljóst, að það
er vonlaus afstaða, að berjast gegn samningi, sem
felur i sér endanlega viðurkenningu Breta á 200
milna fiskveiðilögsögu Islands. Þess vegna Igripa
þeir nú aðallega til þess ráðs, að telja það brot á
stjórnarskránni, að láta nýja landhelgissamninginn
við Bretland koma til framkvæmda fyrr en form-
legt samþykki Alþingis liggur fyrir.
Stjórnarandstæðingar byggja þessar fullyrðingar
sinar á þvi, að stjórnarskráin mæli svo fyrir um, að
ekki megi gera samning við erlenda aðila nema
með samþykki Alþingis. í reynd hefur þetta ákvæði
verið framkvæmt þannig að rikisstjórnin hefur ekki
gert samning, nema hún hafi áður tryggt sér þing-
meirihluta fyrir honum. Formleg afgreiðsla Al-
þingis hefur þó oft verið látin dragast, þegar Alþingi
hefur ekki setið að störfum. Það hefur ekki þótt
nauðsynlegt, að kveðja Alþingi saman til fundar
hverju sinni, þegar þannig hefur staðið á, að stjórn-
in hefur þurft að ganga frá samningi, sem vitað var
um að þingmeirihluti var fyrir.
Hægt er að nefna fjölmörg dæmi um þetta. Sam-
bærilegustu dæmin eru frá tið vinstri stjómarinnar.
Landhelgissamningurinn við Belgiu, sem tók gildi
7. sept. 1972, en var ekki formlega samþykktur af
Alþingi fyrr en 12. nóv. 1973. Landhelgissamningur-
inn við Færeyjar, sem tók gildi 29. marz 1973, var
ekki formlega samþykktur af Alþingi fyrr en 12. nóv
það ár. Landhelgissamningurinn við Noreg, sem
tók gildi 10. júli 1973, var ekki formlega staðfestur
af Alþingi fyrr en 12. nóv. Áður en þessir samningar
voru gerðir, hafði rikisstjórnin kynnt sér, að hún
hafði þingmeirihluta fyrir þeim og þvi taldi hún það
ekki koma að sök, þótt dráttur yrði á formlegri af-
greiðslu Alþingis. Þetta var ekki gagnrýnt af þáver-
andi stjórnarandstöðu, enda hafði hún i tið viðreisn-
arstjórnarinnar átt þátt i hliðstæðri meðferð samn-
inga.
Þá má nefna það, að hinn 18. mai siðast liðinn af-
greiddi Alþingi landhelgissamning við Belgiu, sem
hafði tekið gildi 28. nóvember 1975, landhelgissamn-
ing við Noreg, sem hafði tekið gildi 10. marz i ár og
landhelgissamning við Færeyja, sem hafði tekið
gildi 29. marz. Þessi dráttur þótti ekki koma að sök
þar sem vitað var, að þingmeirihluti var fyrir
samningunum.
Rikisstjórnin hefur fulla vissu um, að landhelgis-
samningurinn, sem var gerður við Stóra-Bretland 1.
þ.m., hefur stuðning öflugs þingmeirihluta. Það er i
samræmi við viðurkennda hefð, þótt dráttur verði á
formlegri afgreiðslu hans á Alþingi, eftir að fram-
angreindu skilyrði um samþykki meirihluta alþing-
ismanna hefur verið fullnægt.
Einróma ólit
Það má heita einróma álit erlendra blaða, sem
hafa rætt um hinn nýja landhelgissamning íslands
og Bretlands, að hann sé mikill sigur fyrir Island.
Jafnframt sé hann sigur fyrir öll strandriki, sem
stefni að þvi að færa fiskveiðilögsöguna út i 200 mil-
ur. Einu sinni enn hafi ísland rutt brautina og
stuðlað að sigri 200 milna reglunnar. Hún mun þvi i
reynd verða viðurkennd áður en hafréttarráðstefn-
unni lýkur, sem tæpast verður fyrr en á næsta ári, ef
hún dregst þá ekki enn meira á langinn. Þ.Þ.
Peter Jenkins, The Guardian:
Möguleikar ítalskra
kommúnista ýktir
Ólíklegt að þeir komist í stjórn í sumar
1 AUGUM heimsins viröist
þaö nú þvi sem næst óhjá-
kvæmilegt aö kommúnistar á
ttaliu muni ná i sinar hendur
hluta af rikisvaldinu þar eftir
kosningarnar, sem haldnar
veröa i landinu þann tuttug-
asta júni. Þaö er þó alls ekki ó-
hjákvæmilegt — ekki einu
sinni liklegt — aö kosningaúr-
slitin leiöi til þátttöku komm-
únista i samsteypustjórn, eöa
þess aö þeir standi aö þing-
meirihluta ásamt öörum
flokkum. Enginn af helztu
stjórnmálamönnum ttaliu,
ekki einu sinni kommúnist-
arnir sjálfir, eiga von á þvi aö
sú staöa komi upp.
Fyrir þessu eru tvær ástæö-
ur. Sú fyrri er i tengslum viö
„kosningastæröfræöi”, hin i
tengslum viö stööu stjórn-
málaflokkanna gagnvart hin-
um ýmsu möguleikum á sam-
steypustjórnum. Stæröfræöi-
lega ástæöan er, i stuttu máli,
þessi: Þingkosningar hafa
fram til þessa gefiö skýrari og
réttari mynd af styrk flokk-
anna heldur en héraöakosn-
ingar. I þingkosningunum áriö
1972 voru endanleg úrslit þau,
aö kristilegir demókratar
fengu 38% atkvæöa, kommún-
istar28%,og sósialistar 10%. 1
héraðastjórnakosningunum I
fyrra, fékk flokkur kristilegra
demókrata aftur á móti 35%,
kommúnistar 33% og sósial-
istar 12%.
Ef gert er ráð fyrir aö
kommúnistar fái jafnhátt at-
kvæöahlutfall i þingkosning-
unum nú og þeir fengu i hér-
aöastjórnakosningunum i
fyrra, þá væri þaö verulega
mikill sigur fyrir þá. En, engu
aö siöur, væru þaö samt ekki
nema 31 til 32% atkvæöa. Þaö
er vegna þess aö f jögur héruö,
þar á meöal Sikiley, tóku ekki
þátt I héraöastjórnakosning-
unum og atkvæöahiutfall
kommúnista var þvi reiknaö
of hátt.
UM SEX milljónir kjósenda
taka nú þátt i sínum fyrstu
kosningum, þar á meöal, I
fyrsta sinn, aldursflokkurinn
frá átján til tuttugu og eins
árs, en þeir aldursflokkar or-
sökuöu einmitt aö miklu leyti
fylgisaukningu kommúnista i
héraöast jórnakosningunum.
Italskar skoöanakannanir eru
aö visu oftast mjög óáreiöan-
legar, en Stjórnmálavisinda-
stofnunin viö háskólann I Flor-
ens telur aö um sextiu af
hundraöi þessara nýju kjós-
enda muni greiöa annaö hvort
kommúnistum eöa vinstri-
öfgamönnum atkvæöi sitt. Er
sú skoöun byggö á mjög viö-
tækri skoöanakönnun.
Þess utan er margt annaö,
sem vinnur gegn kommúnist-
um, en með kristilegum
demókrötum, sem aö jafnaöi
sýna mun betri árangur i
þingkosningum en i héraða-
stjórnakosningum. óttinn um
aö kommúnistar nái völdum,
sem nú gerir I fyrsta sinn vart
viö sig á ítaliu siöan 1948,
getur hafa skerpt nokkuð bar-
áttuvilja manna I öörum
flokkum. Óánægöir kristilegir
demókratar og frjálslyndir
vinstrisinnar gætu átt þaö til
aö sameinast um stærsta miö-
flokkinn PSL, sem á þó erfitt
uppdráttar. Hugsanlegt er
einnig, að neo-fasistar
gripi til þess aö kjósa kristi-
lega demókrata, þar sem sá
AF
Aldo Moro
forsætisráðherra.
flokkur einn viröist geta hald-
iö i við kommúnista.
AF ÞESSUM orsökum er þvi
likast aö eftir kosningarnar
verði einhverjir þessara
möguleika ofan á, a) aö kristi-
legir demókratar haldi stööu
sinni sem leiöandi stjórnmála-
-flokkur, en mjög naumlega. b)
aö kommúnistar veröi fyrir
sálrænu bakslagi vegna þess
að þeir lifi ekki upp i ýktar
spár sinar. c) aö sameinaöur
styrkur kommúnista og
sósialista eftir kosningar veröi
þó nokkru fyrir neöan þau
fimmtiu og eitt prósent, sem
myndu gera kommúnistum
erfitt um vik meö aö standast
freistingar stjórnarmyndun-
ar.
Giorgio Napolitano, sem aö
ööru jöfnu er talinn standa
næstur Enirco Berlinguer aö
völdum innan Kommúnista-
flokksins, sagði i viötali viö
blaöiö Guardian nýlega, aö
þrjátiu og einn til þrjátiu og
tveir af hundraöi myndi vera
ákaflega góöur sigur fyrir
flokk hans. Þessi raunhæfi
skilningur skýrir að nokkru
mikilvægar breytingar á
framboöi Kommúnistaflokks-
ins, sem gerö var daginn eftir
að viðtaliö fór fram.
Napolitano skýrir þaö á
þennan veg:
„Söguleg málamiölun” var
á sinum tima mikilhæft og
Enrico Berlinguer.
framsýnt stjórnmálamark-
mið. Þaö þýddi ekki skyndi-
lega samsteypustjórn þriggja
helztu flokkanna, en krafa
Kommúnistaflokksins um
þátttöku allra afla lýöræöis og
vinstrimanna, beindist þó aö
myndun einhvers konar ríkis-
stjórnar. Hin „Sögulega mála-
miðlun” I fullri mynd sinni, er
erfið I uppsetningu. Þess
vegna setti Kommúnistaflokk-
urinn fram tillögur um fyrir-
komulag, sem er mun hald-
bærara, en ekki jafnmikil
málamiölun.
VIÐ LÖGÐUM þaö til aö
flokkarnir leggöust á eitt
næstu þrjú til fjögur árin. Lyk-
illinn aö þvi yröi aö vera
skipulagssáttmáli, en ekki
samkomulag um þaö hver ætti
sæti i rikisstjórn, og hver ekki.
Kommúnistaflokkurinn getur
ekki sætt sig viö þaö sem kalla
má „fyrirfram myndun skoö-
ana”, þ.e. aö útilokaö væri
fyrir kosningar aö hann gæti
tekið þátt i rikisstjórn. Þess
utan var hann til viöræðu um
það, hvaö hægt væri aö gera
og hvaö væri ráölegt aö gera.
Viö veröum i öllu falli aö koma
okkur saman um þaö — allir
flokkar — hvaö gera á. Hvort
viö erum utan rikisstjórnar,
þátttakendur i samsteypu-
stjórn, eöa aðeins styöjum viö
bakiö á einhvers konar fram-
kvæmdasáttmála.”
Napolitano, sem ég efast um
að væri kommúnisti, ef hann
væri ekki Itali, var þarna aö
setja fram breytta stefnu, sem
var opin fyrir gagnrýni á þann
veg aö hún væri aöeins kosn-
ingabragð. Enda fordæmdu
kristilegir demókratar hana
strax sem slika, en kosninga-
barátta þeirra byggist aö
mestu á uppvakningu ótta
gagnvart „Rauöu hættunni”,
Fanfani er þar fremstur i
flokki, en Beningno Zaccarini,
helzti andstæöingur hans og
keppinautur innan kristilegra
demókrata, sem er nútíma-
maður i mun rikari skilningi
en yfirmaður hans getur tal-
izt, vill ekki viðurkenna aö
hans hluti flokks kristilegra
demókrata sé á nokkurn hátt
viljugri til samstarfs viö
kommúnista. Raunár var þaö
hann, sem skýröi Guardian
frá þvi, að ef kommúnistar
tækju þátt I samsteypustjórn
meö sósialistum, þá myndi
flokkur kristilegra demókrata
veröa i stjórnarandstööu.
Hann aftók einnig meö öllu
möguleika á samvinnu á
grundveili framkvæmdasátt-
mála og sagöi aö i mesta lagi
væri hugsanlegt að eiga sam-
vinnu viö stjórnarandstööuna
um hvert mál fyrir sig, þvi
ekki mætti blanda saman lög-
málum stjórnar og 'Stjórnar-
andstööu.
AF ÞESSUM orsökum veröur
aö telja aö möguleikar
kommúnista til þess aö taka
viö rikisvöldum aö einhverju
leyti eftir kosningarnar i sum-
ar hafi verið ýktir til muna.
Þaö er óliklegt aö þeir nái
nægilegu atkvæöamagni til
þess aö krefjast þátttöku i
rikisstjórn. Kristilegir demó-
kratar hafa ef til vill glataö
meginhluta hæfni sinnar og
vilja til aö stjóma, en þeir
hafa enn nægan styrk til aö
halda kommúnistunum i fjar-
lægö.