Tíminn - 02.10.1976, Blaðsíða 9

Laugardagur 2. október 1976
TÍMINN
9
WEISSAUER OPNAR SÝNINGU í VINNUSTOFU GUÐMUNDAR
JG.RVK. Hinn gó&kunni þýzki
myndlistarma&ur Rudolf
Weissauer er kominn hingaö til
iands og hefur opnaO sýningu I
vinnustofu GuOmundar Árna-
sonar aO Bergstaöastræti 15.
Þar sýnir hann grafikmyndir og
vatnslitamyndir, flestar nýjar,
geröar á seinasta ári.
Viö hittum listamanninn aö
máli sem snöggvast I gær og
hafði hann þetta aö segja:
— Þaö má segja aö ég komi til
íslands i mörgum erindum. Ég
er meö sýningu og ráögert er
aö ég haldi námskeiö i graflk i
Myndlistar- og handíöa-
skólanum, eins og ég geröi i
fyrra. Onnur erindi eru aö
draga andann og hitta kunn-
ingjana aftur eftir marga mán-
uði.
— Ég hefi mest veriö í Suöur-
-Þýzkalandi í sumar, einnig i
Paris og I Frakklandi, en þar
voru miklir hitar og þvl mikill
munur aö koma hingaö til lands
I þetta tæra og hreina loft.
— Ég kemur heldur fyrr en
venjulega þetta áriö, ber þar
margt til. Þaöer gaman aö vera
I Reykjavik á haustin og sjá all-
ar þessar sýningar, sem þá eru
á boðstólum og svo lika aö sjá
landiö i haustskrúöa.
Eru framfarir i grafik
núna á íslandi?
— Þaö má hiklaust fullyröa.
Þiö eigiödálitiö af færu dugandi
fólki, sem helgar sig einvörö-
ungu grafiskum myndum og
fyrr eða siöar mun grafikin
þykja eins sjálfsögö og oliu-
málverkiö er I dag.
— Hversu lengi munt
þú dvelja hér á landi að
þessu sinni?
— Ég geri ráð fyrir aö halda
aftur utan um jól, eöa seinast á
árinu. Annars er allt óráöiö meö
þaö i bili, sgöi Rudolf Weissauer
aö lokum.
Verðlagsmál
Gísli Kristjdnsson:
I hvert skipti, sem verölag á
búvöru hækkar, heyrast rama-
kvein frá þeim, sem stunda
aörar atvinnugreinar en
búvöruframleiöslu. Auövitaö er
þaö raunasaga, að allt færist til
svo hraörar hækkunar i verölagi
sem raun ber vitni. Þannig er
krónan stööugt minnkandi.
Þegar mjólk og kjötvörur
hækkuöu nú i september,
heyrðust hljóö úr mörgum
homum, og mörg orö voru
skröfuö og skrifuö af þvi tilefni,
enda þótt hækkunin næmi
aðeins 7-9%, misjafnt eftir
einstökum vörutegundum. En
hvernig getur framleiðandinn
staöið viö aö framleiöa fyrir
sama, eöa álika, verö og gerzt
hefur, þegar tilbúinn áburður
hækkar i allt að 50%, svo sem
geröist s.l. vor? Þetta er aö visu
á aöeins einum liö útgjalda-
hliöar rekstursreiknings, en á
öllum öörum liöum er einnig
hækkun. Og varla getur nokkur
með sanngirni ætlazt til, að
kaup bóndans standi í staö,
þegar allir aörir hafa fengiö
kaup sitt hækkað.
Nú er þaö svo, að i verölags-
grundvelli búvöru er alltaf
reiknað með meöaltals eftir-
tekju bóndans. Þar sem eftir-
tekjan nær ekki meöallagi,
hlýtur hlutur hans aö skeröast
aö sama skapi, og meö hækk-
andi verðlagi rekstrarvöru og
kauplags veröur rýrnandi
hlutur bóndans þeim mun
þyngri á efnahagsvoginni,
þegar misæri gerist á einhverja
lund.
Votviörin um Suöur- og
Vesturland tvö siöastliöin
sumur eru áþreifanleg dæmi
þessu til sönnunar. Frostnætur i
fyrrasumar og stormskemmdir
á liönu sumri ollu stórfelldum
hnekki á uppskeru kartaflna i
Þykkvabæ og viöar, meira aö
segja ollu ofþurrkar i kring um
Eyjafjöröá nýliönu sumri veru-
legum hnekki á kartöfluupp-
skeru þess svæöis, þvi aö vatns-
leysi var tilfinnanlegt á ýmsum
stööum til heimilisnota og
þaðan af siður nokkur dropi til
aö vökva malargaröa eöa sól-
sviðnar brekkur kartöfluakra.
Þannig veröur bóndinn — fram-
leiöandi hráefnis i mikilvæg
fæðuföng þjóöarinnar — aö sæta
og sætta sig viö rýrari kjör en i
meðallagi, þegar veöurfar er
honum óhagstætt. A sama tima
hækkar kaup þeirra, sem vinna
á mjólkurvinnslustöðvunum,
sláturhúsunum og i verzlunar-
stéttinni, þar sem dreifing
vörunnar fer fram, en þessir
liöir eru aö sjálfsögöu samverk-
andi til aö gera hverja einingu
dýrari til neytenda, jafnvel þó
aö bóndinn beri minna úr býtum
nú en i fyrra. Þrátt fyrir 7-9%
hækkun búvöru á almennum
markaöi, eru nokkrar eöa
miklar likur til, aö hlutur bónd-
ans, þ.e. kaup hans, miði til
lækkunar en ekki hækkunar á
þessu ári. Þessa mættu þeir
minnast, sem fjargviðrast mest
út af hækkandi verðlagi á
búvöru bændanna.
Niðurgreiðslur
Um áraraðir hefur þaö veriö
svo, að neyzluvörur hafa verið
ódýrari á almennum markaöi
en raunviröi þeirra nemur,
miöaö viö eiginlegan fram-
leiðslu- vinnslu- og dreifingar-
kostnað.
Mismunurinn hefur veriö
jafnaöur meö niöurgreiöslum,
sem stjórnmálamennirnir hafa
orðiö á eitt sáttir um aö ákveöa.
Þessar ráöstafanir hafa þótt
handhægur hemill á þau fyrir-
bæri, sem frá einum tima til
annars hreyfast i kaupgjalds-
baráttunni. Meö niöurgreiöslum
hefur verölagi á vissum vörum
veriö haldiö niöri.
Þetta þykir gottog blessaö, aö
vissu marki, en endanlega hlýt-.
ur þaö aö koma niöur á ein-
hverjum sviöum sem annmarki.
Sá annmarki gerir sin áþreifan-
lega vart I hækkandi opinberum
gjöldum, er innheimta þarf af
þegnum þjóöfélagsins tilþess aö
jafna gjaldapóstana, sem niöur-
greiðslurnar skapa.
Þetta fyrirbæri er svo sem
ekki aðeins gildandi hér á landi.
Hér hefur þaö bara gerzt á
leiðinni frá framleiöanda til
útsölustaöar. Meö öörum
þjóöum hefur stuöningur viö
framleiösluna veriö algeng-
astur og þannig hefur hráefnis-
framleiöslan veriö gerö miklu
kostnaöarminni en annars
mundi veriö hafa.
Hitt er lika til, að aöeins
vissar vörutegundir hljóta
fyrirgreiöslu i formi
verölækkunar. Þetta getur haft
sin áhrif langt út fyrir landa-
mæri þeirrar þjóöar, sem nýtur
aðstoöar eigin rikis til kaupa á
ódýrri neyzluvöru. Dæmi þess
geröist þann 8. september s.l.
þegar Norömenn juku niöur-
greiðslu lambakjöts um 2,58
krónur norskar pr. kg. í heild-
sölu, eöa um 85 islenzkar krónur
meö gildandi gengi. Auövitað
leiöir þetta til þess, aö islenzka
kjötiö, sem selt veröur á norsk-
um markaöi af framleiöslu
ársins, hlýtur aö lækka sem
þessu nemur, en varla er viö þvi
aö búast, aö norsk stjórnvöld
hlutist- til um aö greiöa meira
fyrir islenzkt kjöt en innlenda
framleiðslu.
A hinn bóginn má um leið geta
þess.aöum áraraöirhöfumvið i
reyndinni fengiö ódýrara kraft-
fóður frá útlöndum en raunviröi
er, eöa hefur veriö á heims-
markaöi, en þaö hefur gerzt
með þvir aö opinber aöstoð
hefur viðgengizt til þess aö
lækka framleiðsluverö fóöur-
korns. Um áraröö nutu korn-
vöruframleiöendur umfangs-
mikils stuðnings hins opinbera i
Bandarikjum Ameriku, er gerði
þaö aö verkum, aö umrædd
framleiösla var seld langt undir
raunverulegu kostnaöarveröi.
Misræmi milli landa hefur
þannig margsinnis truflaö ýmsa
aöila i mati á framleiöslu-
kostnaöi ákveöinnar vöru, i
samanburöi frá landi til lands.
Smjör eða smjörliki
Allmörg undanfarin ár hefur
frá ýmsum hliöum veriö uppi
orörómur (og fræösla??) um
gildi einstakra fitutegunda i
fæöu fólks, eöa réttara aö segja,
hættur samfara þvi aö neyta
fitu. Vissir aöilar hafa tekið svo
djúpt i árinni aö segja, aö
smjörfita sé stórhættuleg, en
þær fitusýrur, sem i smjörliki
eru, beri að taka fram yfir
hinar, sem i smjörfitu finnast.
Fyrir nokkrum árum færöi ég
á vettvang i Frey andmæli gegn
þeirri fásinnu, aö smjör eöa
mjólkurfita væri i þessu sam-
bandi varasamari næring en
fitan I smjörlikinu. Haföi ég þar
aö stuöningi hlutlægar rann-
sóknir ýmissa aöila, sem fengizt
höfðu viö lifeölistilraunir og
kannanir i sambandi viö
lifeölisfræöileg fyrirbæri viö
fóðrun svina, svo og athuganir á
næringu manna, næröra af
ýmsum fæöuefnum úr riki jurta
og dýra. Um þau efni ritaði ég
nokkrar greinar i FREY og
tjáöi þeirra reynslu, enda haföi
ég þá um áraröð eftir megni
numiö og kynnt mér skyldar
greinar i lifefnafræöi og lifeölis-
fræöi.
I húsmæörafræðslu hérlendis
og viöar hef ég siöan, og enn,
orðiö þess áskynja, aö ýmis
viöhorf á þessum sviöum eru
uppi, og enn eru til aöilar, sem
um þessi mál fjalla sitt á hvaö,
en stööugt eru tilraunir geröar
erlendis á mönnum og skepnum
til þess, aö ljós veröi sem bezt
áhrif hinna einstöku fitusýra i
næringunni.
Hiö siðasta og nýjasta, sem ég
hef orðið áskynja i þessum
efnum, er yfirlýsing frá fjórum
sérfræöingum, sem starfa viö
háskólann og Rikisspitalann i
Kaupmannahöfn. Prófessor-
arnir hafa skrifaö viöamikla
grein i „Ugeskrift for læger”,
þar sem þeir andmæla kröftug-
lega áróöri þeim, sem i Dan-
mörku og viöar, hefur veriö
uppi haföur gegn smjörneyzlu,
og þeir staöhæfa i fleiri liöum,
aö eigi nokkur fita I næringu
fólksins andróöur skilið, sé það
smjörlikiö, einmitt af þvi, aö i
þvi séu óhollari fitusýrur en i
smjörinu. Benda þeir meöal
annars á þá staöreynd, aö
erukasýrani raspoliu, sem i rik-
um mæli er jafnan i smjörliki,
valdi sannanlega vefjarýrnun
og fituþjöppun i vefjum til-
raunadýra. Aö þessari reynslu
fenginni hafa ýmsir horfið frá
notkun umræddrar fitu, en þeir
spyrja svo: En þvi i ósköpunum
aö hvetja til notkunar fituefna
héöan og þaöan fremur en aö
neyta þeirrar fitu, sem kemur
beint úr aýrarikinu, svo sem er
meö mjólkurfitu? Þannig
spyrja þeir. 1 grein sinni til-
greina þeir sérstaklega brezkar
rannsóknir, sem sannaö hafa,
aö hert fita i smjörliki hafi vald-
ið æöaþrengslum, og dauösföll-
um af þeim sökum, en hliöstætt
séekki hægt aö segja um smjör-
fitu.
Hér eiga Akur-
eyringar
margar
ánægjustundir
Smábátahöfnin viö slipp-
stööina á Akureyri. Hér eiga
margir, jafnt ungir sem aldn-
ir, margar ánægjustundir viö
aö dytta aö og lagfæra báta og
vciöarfæri, svo aö ekki sé
minnztá, þegar gotter I sjóinn
og hægt aö fara út á Eyjafiörö
á skak. Flestir þessara báta
cru i eigu sportveiöimanna, en
þó eru nokkrir eldir ihenn,
sem stunda reglulega veiöar
frá vori til hausts. i baksýn
sjást verbúðir. — Timamynd:
K.S.