Tíminn - 05.11.1976, Blaðsíða 11

Föstudagur 5. nóvember 1976
TÍMINN
11
gróður og garðar
Sumarið kvaddi með bliðu og
veturinn heilsaði hlýlega að
þessu sinni. Græn grös i túnum,
rófur spretta i görðum — og
mörg sumarblóm skarta enn i
byrjun nóvember. Trén fella óð-
um laufið. Það litla sem enn
tollir er löngu orðið gult, brúnt
eða rautt. Undantekningar eru
þó til, gljáviðirinn stendur enn
með gljáandi grænu laufi viðast
hvar, og algengasta garðrósin
— igulrósin — sömuleiðis. Al-
askaviðirinn stendur með visn-
uðu laufi, en það er silfurgrátt,
svo að lýsir af honum. Aður
sindraði hann bara i golu, þegar
sá i neðra borð blaðanna, en nú
eru þau gegn silfruð. Það er
gaman að virða fyrir sér lim-
gerðin og sjá breytinguna frá i
sumar, t.d. á Miklatúni i
Reykjavik. Næst götunni er fag-
urgrænt belti af gljáviði, en bak
við dökkt, blaðfallið birkið — og
i miðju græn röð grenihrislna.
„Það er dökkt yfir björkinni
dimman vetur, þá dái ég grenið
og furutetur”. Gljáviðirinn fell-
ir sitt lauf að lokum, en alltaf
skartar grenið — sumar og vet-
ur. Það gerir furan lika, en lerk-
ið er fegurst á vorin með ný-
sprottnu barri skrúögrænu. Fátt
er um furur i görðunum. Vert
væri að rækta þar meira af
fjallafuru, hún fer vel sem stór
runnieða litið tré, t.d. úti i gras-
flöt, sigræn með sinar löngu
barrnálar
Nýlega var birt i þættinum
mynd af akstrénu mikla á Lauf-
ásvegi 43, en i sama garði vaxa
einnig tvö önnur tré, með þeim
stærstu sinnar tegundar, þ.e.
hlynur og beyki. Margir hafa
reikað um i súlnahöllum beyki-
skóganna i Miðevrópu, en hér er
beykið litils vaxtar, viðast bara
kræklóttur runni. En það teygir
talsvert úr sér á Laufásvegin-
um. Undir vegg Miðbæjarskól-
ans i Reykjavik stendur beyki-
hrisla, liklega 30-40 ára gömul?,
en aðeins rúmlega mannhæðar
há. Hafa margir tekiö eftir
henni á vetrum, þvi að lauf
tolia stundum fram á vor.
AAkureyri eru sumir garðar
nú rauðir af rósaaldinum, en lit-
ið er um það hér syðra i haust,
nema i einstaka garði, t.d. á
Miklubraut 7, en þar ræktaði
Gunnar sál. Hannesson margar
rósategundir með góðum ár-
angri — og fjölmargt annað.
Margir sækja nú skrúð-
plantnaþekkingu i grasagarð-
ana á Akureyri og i Reykjavik.
í grasagörðunum er ræktaður
fjöldi plantna, bæði garðjurta og
Alftir kvaka við Tjarnarhornið
villiblóma. Sérhver tegund er
merkt með nafni, og er það mik-
iö hagræði, þegar menn vilja
þekkja plöntur og velja til rækt-
unar i garða sina. Komið var á
fót ofurlitlum visi að grasagörð-
um fyrir löngu, bæði á Akureyri
og i Reykjavik, en ekki var þeim
haldið við til langframa og lengi
var hljótt um málið (þótt minnzt
væri að visu á það). Aðalhvata-
maður að núverandi grasagörö-
um var Jón heitinn Rögnvalds-
son, garðyrkjumaður á Akur-
eyri um langt skeið, heiðursfé-
lagi Garðyrkjufélags Islands.
Jón heitinn var mikill áhuga-
maður, brennandi i andanum,
og lét ekki sitja við orðin tóm. í
Fifilgerði i Eyjafirði kom hann,
með aðstoð Kristjáns bróður
sins, á fót trjá- og blómagarði
sem um skeið var fjölskrúðug-
asti garður islenzkra jurta á
landinu. Urðu jurtir þaðan siðar
visir að jurta- og grasagarðs-
(26. okt. 1976)
deildinni i Lystigarðinum á Ak-
ureyri. Arið 1937 gaf Isafoldar-
prentsmiðja út bókina „Skrúð-
garðar. Um fyrirkomulag og
byggingu skrúðgarða” eftir
Jón. Eru i henni 58 myndir og
uppdrættir. Suma garðaupp-
drættina teiknaði Jón sjálfur.
Aðrir eru erlendir að uppruna,
en Jón breytti þeim i samræmi
við islenzka staðhætti. Bókin
var vinsæl, einkum norðan-
lands, — og kom önnur útgáfa
litið breytt árið 1953 og þá á Ak-
ureyri. Jón ritaði kaflann um
fjölærar jurtir i fyrri útgáfu
Skrúðgarðabókar Garðyrkjufé-
lagsins.
Fyrsta verulega næturfrostið
gerði i Reykjavik aöfaranótt 28.
október. Var jörð alhvit af hélu
fram yfir hádegi, og skæni á
Tjörninni. En siðan hlýnaöi á
ný-
Nú er mikiö rætt og ritað um
hugsanlega byggingu stórrar
álverksmiðju utan Faxaflóa-
svæðisins. Hefur einkum verið
stungið upp á að reisa hana
skammt utan við Akureyri, en
Húsavik og Reyðarfjörður hafa
þó einnig verið til nefndir sem
aðsetur. 1969 var ofurlitið rætt
um álverksmiðju við Eyjafjörð,
en þá var mönnum ekki eins ljós
og nú mengunarhættan. í raun
og veru er varla hægt að hugsa
sér óheppilegri stað fyrir meng-
andi stórverksmiðju en Eyja-
fjörð, luktan háum fjöllum.
Liggur það i augum uppi.
Nefndar hafa verið Dagverðar-
eyri eða þá Gáseyri, sem verk-
smiðjuból, aðeins um 10 km ut-
an við Akureyri. A Dagverðar-
eyri og i Krossanesi skammt
frá, voru lengi sildarverksmiðj-
ur. Muna fullorðnir Akureyring-
ar vel hráýldumóðuna, sem haf-
golan bar iðulega yfir bæinn og
langt fram i Fjörö — frá verk-
smiðjunum. Sýnir það glöggt
hvert álmóðan mundi berast.
Og þó telja fróðir menn meng-
unina enn varasamari og um-
fangsmeiri 1 kyrru lofti langtim-
um saman að vetrinum. Reynsl-
an frá Noregi sýnir að kyrrir
dalir og fjarðarbotnar eru
verstu staðir fyrir verksmiðjur,
sem mengun fylgir. Kom það
m.a. fram nýlega hér i norskri
sjónvarpsmynd frá Sunndal i
Noregi, en þar munu skilyröi
allsvipuð og við Eyjafjörð. í
Sunndal hefur álmóðan drepið
skóg og valdiö beinaveiki i búfé.
Islenzkir sendimenn nýlega
munu aðeins hafa séð álver úti i
eyju i skerjagarðinum i Noregi,
en þar likjast skilyrði helzt þvi
sem gerist á Húsavik, en er
mjög ólikt Eyjafirði. Norð-
menn segja hreinsitæki miklum
framförum hafa tekið og má
það satt vera. Þeir segja lika, að
sé tækjunum beitt til hins ýtr-
asta, sé hætta á þvi aö loftið
versni inni i verksmiðjunum og
verði óhollara starfsfólki en áö-
ur. Rætterum að rannsaka veð-
urfar, gróður o. fl. i Eyjafirði
vegna verksmiðjuhugmynd-
anna. En lika þyrfti þá að rann-
saka hið sama á Húsavik og
Reyðarfirði. Samanburður
verður að fást, en fram hjá þvi
atriði hefur að miklu leyti verið
gengið i umræðum. Þetta eru
nokkur atriði fram dregin um
mengunarhættu i lofti, en hætt-
an er lika mikil i sjó, og allt
bendir til, að hún sé lika meiri,
liklega miklu meiri, i sjó hins
langa Eyjafjarðar, heldur en
við Húsavik eða Reyðarfjörð.
Rætt er einnig um byggða-
röskun er stórverksmiðja
mundi valda. Enginn hinna
þriggja fyrrnefndu staða getur
lagt til nægilegt vinnuafl, 500
manns, án stórkostlegrar rösk-
unar i atvinnulifi. Ætli verka-
mennirnir flestir eða margir,
yröu ekki að vera aðfluttir, og
þá liklega helzt af Faxaflóa-
svæðinu? Sé þetta rétt, virðist
ekkert vit i að velja einmitt
Eyjafjörð, þar sem mengun
mundi veröa mest og það á ein-
hverju blómlegasta búskapar-
svæöi landsins.
A strætóstöðli i Breiðagerði (26. okt. 1976)
Birkihrislur við öldugötu 24.